‘Onze prioriteit ligt nu in Azië’

Bert Lauwers
Bert Lauwers redacteur bij Trends

Baron Jean Stéphenne heeft woord gehouden. De voorbije twee decennia heeft het icoon van het Waalse bedrijfsleven GSK Biologicals uitgebouwd tot de onbetwiste wereldmarktleider voor vaccins. Nu hij zijn opvolging heeft geregeld, wenken andere uitdagingen.

De bouwwoede raast furieus in het Waals-Brabantse Waver. GSK Biologicals, het kroonjuweel van het beursgenoteerde Britse gezondheidsconcern GSK, krijgt er in zijn wereldhoofdkwartier alweer enkele nieuwe productie-eenheden bij, goed voor een investering van 700 miljoen euro. Dankzij Stéphenne werd er een indrukwekkend gebouwencomplex uit de grond gestampt. Dik 7500 werknemers telt GSK Biologicals nu in de regio, op een wereldwijd totaal van 12.000.

“Dit is wat ik voor ogen had”, zegt de zoetgevooisde Stéphenne rustig, turend uit het raam van zijn kantoor met achter zich vele foto’s met de Britse koningin, diverse koningen en Microsoft-oprichter Bill Gates. Het was trouwens ter gelegenheid van het bezoek van de Britse koningin dat de toenmalige topman van GSK Stéphenne omschreef als ‘onze held’. En zeggen dat de vakbonden hem ronduit megalomaan vonden, toen hij zijn straffe ambities voor het eerst uit de doeken deed.

Vanzelf is het allemaal nochtans niet gegaan. Voor nieuwe investeringen moest boerenzoon Stéphenne zich bij het moederhuis telkens het vuur uit de sloffen lopen. Hij verzette zich ook koppig maar succesvol toen GSK de vaccinonderzoeksactiviteiten uit België wilde halen, en hij sleurde GSK Biologicals door de zware crisis van de gekkekoeienziekte.

Maar Stéphenne zag zijn rol heel wat breder dan de bedrijfsmuren in Waver. Hij werd de architect van het sociaaleconomische marshallplan dat de Waalse economie een boost zou geven en stond jaren aan het hoofd van de Waalse werkgeversfederatie UWE.

Op zijn opvolging broedde hij al lang. Eerst werd de Belgisch-Marokkaanse Moncef Slaoui, hoofd GSK Research, aangekondigd als de toekomstige topman. Maar Slaoui wou in Londen blijven werken. Daarop werd de Fransman Christophe Weber aangezocht om de operationele taken van Stéphenne over te nemen. Weber krijgt nu zes maanden om zich in te werken en stuurt de onderneming vanaf oktober. Vanaf midden volgend jaar rapporteert hij aan Slaoui, en zwaait Stéphenne definitief af als operationeel verantwoordelijke.

Bent u verrast dat GSK Biologicals hier zo groot is kunnen worden?

JEAN STEPHENNE (CEO GSK BIOLOGICALS). “Neen. Het was mijn doel om een wereldtopper te worden. Toen ik hier in 1987 directeur werd, zegden de vakbonden dat ik megalomaan was. Ik zei hun dat als je niet competitief bent op Europees of wereldniveau, je niet kunt blijven bestaan. Je moet zorgen dat je een niche creëert waarin je wereldwijd nummer één of twee kan zijn.

“We hebben een enorme impact gehad. Maar zullen wij hier in België blijven groeien zoals vroeger? Het antwoord is neen. Onze prioriteit ligt nu in Azië.”

Wordt het moeilijk om de teugels helemaal uit handen te geven?

STEPHENNE. “Het moeilijkste moment is al voorbij. Dat was het moment van de aankondiging van mijn opvolging.”

Wat gaat u nu doen?

STEPHENNE. “Officieel ben ik CEO tot 1 april 2012. Daarna blijf ik voorzitter, dus ik zal nog altijd superviseren. Maar omdat ik internationaal gereputeerd ben voor vaccins, zal ik de contacten onderhouden met organisaties als de Gates Foundation, of regeringen.

“Met de Gates foundation hebben we een partnerschap voor ons kandidaat-vaccin tegen malaria. Eind dit jaar hebben we de eerste resultaten van de laatste klinische tests op kinderen van zes tot vijftien maanden. Als die positief zijn, moet dringend geld gezocht worden om die vaccins te financieren.”

Wacht u een ander leven?

STEPHENNE. “Neen, ik reis al heel wat, en er zijn videoconferenties en teleconferenties. Zelfs in een bedrijf als GSK is er veel druk om minder te reizen. We willen natuurlijk wel investeren in China en in Japan. Daar wil ik echt helpen. Maar ik zal blij zijn dat ik, zoals de voorbije twintig jaar, de budgetten niet meer moet opstellen. Ik zal GSK natuurlijk blijven helpen, maar ik wil geen schoonmoeder zijn.

“Ik krijg ook veel aanvragen om in raden van bestuur te stappen, maar veel mag ik er niet bijladen. Ik zit al in het bestuur van Besix, IBA, GBL, BNP Paribas Fortis en Nanocyl, en ik ben voorzitter van het investeringsfonds Vesalius.

“Daarnaast heb ik persoonlijk geïnvesteerd in enkele kleinere bedrijven. Dat wil ik blijven doen, en zelfs opvoeren. Ik wil ze doen groeien tot Europees of wereldniveau. In eentje, Nanocyl, heb ik al veel tijd gestoken. Ik wil ook richting geven aan die bedrijfjes. Maar het operationele werk ga ik niet doen.”

U moet hun helpen om beide voeten op de grond te houden?

STEPHENNE. “Ik heb wel een klare visie, zodat ze niet vijf verschillende richtingen uitgaan. Heel wat mensen hebben niet de discipline om op één project te blijven en daar voluit voor te gaan. Ik ben redelijk direct. Als ik iets te zeggen heb, zal ik het zeggen. Beleefd.”

Wat hebt u geleerd van uw ouders?

STEPHENNE. “Eerst en vooral werken. Mijn vader gaf me voldoende vrijheid. Hij heeft nooit geëist dat ik op een bepaald uur thuis moest zijn. Ik speelde voetbal en ging zaterdagavond vaak uit. Maar zondagochtend moest ik vroeg uit de veren om te werken.

“Mijn ouders speelden ook een sociale rol. Ik herinner me als kleine jongen dat de mensen van het dorp mijn vader ‘s ochtends raad kwamen vragen. Hij fungeerde een beetje als burgemeester. Ik vond die sociale rol belangrijk. Daarom ook wou ik dit bedrijf niet alleen leiden om een marktleider te zijn, maar ook om jobs te creëren in België en Wallonië.

“Ze hebben me ook meermaals gevraagd om de boel hier te sluiten en het onderzoek naar de VS over te brengen. Dat heb ik geweigerd. Als je dat doet, zaag je de tak af waar je op zit. Ik wou de business geïntegreerd houden en ik ben daarin geslaagd. Waarom ik dat deed? Omdat ik het economische verval in België en Wallonië zag. Ook nu merk je het industriële verval in België. We moeten het industriële weefsel hier absoluut zien te houden, maar wel gebaseerd op innovatie, niet op producten die je ook goedkoop kunt maken in China of Oost-Europa. Onze beste verdediging was het maken van nieuwe producten. Als bijvoorbeeld ons vaccin tegen malaria lukt, en dat weten we eind dit jaar, zal de sociale impact enorm zijn.”

En wat als het er niet komt? Drama?

STEPHENNE.“Toch niet. Het malariaproject zal een wereldwijde weerklank hebben en heel goed zijn voor de reputatie van GSK Biologicals, maar is economisch gezien een klein project.

“We hebben daarnaast veel geïnvesteerd in een therapeutisch vaccin tegen kanker. Driehonderd mensen werken daarop. Als dat slaagt, zal het een enorme economische impact hebben. De laatste klinische studies lopen, en midden 2012 weten we of ze positief zijn.

“Daarnaast hebben we de pandemische griepvaccins en de vele vaccins die we blijven ontwikkelen, bijvoorbeeld tegen de knokkelkoorts of gordelroos. Alleen al met die vaccins heeft het bedrijf een heel mooie toekomst.”

Wat waren de dieptepunten?

STEPHENNE. “De gekkekoeienziekte aan het einde van de jaren negentig was ook een persoonlijke crisis. De Amerikanen verboden de import van onze producten (voor de productie van vaccins werden onder meer kalfsextracten gebruikt, nvdr). Daar sliep ik toch enkele maanden niet van. Het had het einde van het bedrijf kunnen betekenen. Het was echt vechten, en mijn bezorgdheid kon ik niet melden aan het personeel. Zonder de EU hadden ze ons hier weggeveegd. Dat was een crisis waarin je kon zien hoezeer het protectionisme alle gezond verstand teniet deed. We hebben geluk gehad dat we dat overleefd hebben.

“We zijn ook met ons vaccin tegen baarmoederhalskanker geen grote speler geworden. We haalden een marktaandeel van 20 tot 25 procent, wat ontgoochelend is omdat we doorgaans een marktaandeel van meer dan 50 procent halen. Ook een ontgoocheling was ons vaccin tegen de ziekte van Lyme. We werden de das omgedaan in de laatste fase van de registratie. Het was nochtans een goed product.”

Was het een harde strijd om bij het moederhuis investeringen aan te trekken?

STEPHENNE. “Zeer zeker. Maar we hebben samen met de Belgische federale regering goed werk geleverd. Neem alle maatregelen voor onderzoek, met een verlaging van de loonlasten voor onderzoekers en de lasten op royalty’s. Zonder die wet zou ik niet staan waar ik nu sta. En ook het Waals Gewest heeft altijd goed meegewerkt.

“Maar vergeet niet dat we ook veel toegevoegde waarde hebben geleverd. Dit bedrijf betaalt jaarlijks 400 miljoen euro belastingen. We hebben een enorm economisch gewicht. Met meer bedrijven zoals wij, die wereldleider zijn, zouden België en Wallonië er een heel stuk beter voorstaan.”

Lijdt GSK Biologicals onder de politieke impasse?

STEPHENNE. “Gelukkig moet ik nu niet onderhandelen over nieuwe investeringen. Die werden al begin 2010 door de raad van bestuur van GSK goedgekeurd. Als deze crisis er toen was geweest, weet ik niet of ik die investeringen gekregen zou hebben.

“Overal waar ik kom bij GSK, moet ik wel uitleggen dat ze niet ongerust moeten zijn over hun Belgische activiteiten. Zij denken dat België helemaal uit elkaar valt.

“Het politieke immobilisme van de voorbije drie jaar is een anachronisme. Hoe kan een land zich nu in zo’n situatie werken, terwijl er de EU is en de mondialisering? België kan zich niet veroorloven om een beleid te hebben dat niet conform is met de Europese en mondiale regels.”

U zou misschien geen slechte politieke onderhandelaar zijn

STEPHENNE. “Ik probeer voortdurend te beïnvloeden. Ik probeer banden te creëren tussen de Vlaamse en Waalse werkgevers. Ik zit ook in de raad van bestuur van het VBO. Maar eenvoudig is het niet. Iedereen lijkt bang te zijn om de anderen voor het hoofd te stoten.

“Ik heb trouwens meermaals de vraag gekregen om in de politiek te gaan. Ik zei altijd neen. Het compromis, zoals het dat in politiek altijd wordt, is niet altijd de meest rationele beslissing.”

U krijgt weldra meer vrije tijd. Hoe zult u daarmee omgaan?

STEPHENNE. “Ik zal alvast iedere maand een week vakantie nemen. En mijn hobby’s zijn fietsen en tuinieren. Ik houd van vroeg opstaan, en het eerste wat ik doe, is een kwartier op de hometrainer fietsen om in conditie te blijven. In het weekend onderhoud ik vooral mijn tuin. Ik heb ook een huis in het zuiden van Frankrijk met een stevig stuk grond. Daar staan onder meer olijfbomen en een wijngaard. Ik amuseer me daarmee. En ik herstel er oude muren. Daarnaast is er de familie, met drie kinderen en zes kleinkinderen. En misschien begin ik ooit met golf. Maar daar moet je veel tijd voor hebben.”

BERT LAUWERS

“België kan het zich niet veroorloven een beleid te voeren dat niet conform is met de Europese en mondiale regels”

Stéphenne zag zijn rol heel wat breder dan de bedrijfsmuren in Waver.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content