Oceanië in Valenciennes

De musea van Nord – Pas-de-Calais stellen een schatkamer open voor het publiek : maskers, sieraden en rituele voorwerpen die sinds de 17de eeuw vanuit Oceanië werden meegebracht.

Aan het einde van de 16de eeuw werden de “rariteitenkabinetten” volgestouwd met vreemde en exotische voorwerpen waaraan vage mysterieuze krachten werden toegeschreven. Dat was het begin van de verzamelwoede die een eeuw later ontstond in het kielzog van zeevaarders als Cook, Bougainville en Marion-Dufresnes, die in de richting van de eilanden van de Stille Oceaan waren uitgevaren. Zij verenigden het wetenschappelijk belang van kennis en hun zucht om nieuwe avonturen bij tot dan ongekende volkeren te beleven. Zo werden bonte verzamelingen aangelegd voor de salons van gegoede families en de kabinetten van wetenschappers. Zonder scrupules werden duizenden militaire voorwerpen, feestgewaden, symbolen van plaatselijke macht en muziekinstrumenten richting Europa verscheept terwijl de inheemse bevolking met grote ijver de christelijke leer kreeg ingepeperd. Het resultaat : de bevolking van de Markiezeneilanden, Hawaï en Papoeazië werd beroofd van die elementen die het essentieelst waren om haar culturele tradities in stand te houden.

Verschillende musea van de Franse regio Nord – Pas-de-Calais onder meer uit Rijsel, Duinkerken en Boulogne herbergen een schat van om en bij 1200 stukken uit Oceanië. Ruim voldoende om een mooie tentoonstelling te organiseren, die eerst Valenciennes aandoet voor ze richting Rijsel vertrekt. Zij schetst een beeld van de manier waarop de voorwerpen werden verzameld en hoe er werd geplunderd in naam van een missie die “de beschaving zou brengen”, en is tegelijk een verrukkelijke ontdekking van etnografische voorwerpen uit Oceanië. Een schoudermantel met gekleurde vederen uit Hawaï, lichaamstooi van schubben uit de Salomonseilanden, een rouwgewaad uit Tahiti, een ‘Tiki’- beeld uit de Markiezeneilanden, peddels, matten, harnassen uit kokosvezels, trommels, neusfluiten en boemerangs. Al deze voorwerpen roepen, ontdaan van hun oorspronkelijke doel, bij westerlingen een aantal vragen op. Een catalogus, die zowel qua tekst als qua reproducties kwaliteit uitstraalt, reikt stof tot nadenken aan. Dat is vaak nodig omdat de tekstbordjes bij de voorwerpen in de vitrines heel bondig werden gehouden.

Alain Delaunois

“Océanie, curieux, navigateurs et savants”, Musée des Beaux-Arts van Valenciennes, Boulevard Watteau, 5930 Valenciennes, Frankrijk. Tot 1 februari. Tel.0033-327.22.5.20. Catalogus : 252 blz., 1950 frank.

Geboetseerd doodshoofd, New Britain

Kap kap’ lichaamstooi, Salomonseilanden