Niet alle cijfers tonen de realiteit

Marc Buelens
Marc Buelens Professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

Ik heb er geen enkel bezwaar tegen om samen met mijn eega de edele kunst van het shoppen te beoefenen. Ik vind het zelfs leuk om, binnen bepaalde grenzen, de rol van kledingadviseur op mij te nemen. Ik ben op dat moment consulent: als mijn vrouw vraagt hoe laat het is, leen ik even haar uurwerk, lees dit af en geef het dan terug. Hierin verschil ik natuurlijk van de echte consulenten, want die houden het uurwerk. Mijn strategie is heel eenvoudig. Ik lieg nooit; als ik het zelf echt lelijk vind, zeg ik het dadelijk. Die kans is zeer klein, want mijn modesmaak is zo beperkt en die van mijn vrouw zo sterk dat als zij iets uitprobeert, het bijna nooit lelijk kan zijn. Als ik iets bijzonder mooi vind, dan zeg ik het ook direct. Voor alle situaties tussenbeide, lees ik eerst haar uurwerk. Zodra ik aarzeling in haar stem voel, aarzel ik mee, of begin ik naargelang van mijn mood (zie verder) radicaal af te wijzen. Proef ik enthousiasme, maar enige twijfel over het prijskaartje, dan neem ik in 70 procent van de gevallen de twijfel weg, en in 30 procent van de gevallen (nogal random) wijs ik op de budgettaire verplichtingen in het huwelijk.

Mijn mood wordt door twee factoren bepaald: een zitje en de drukte. Ik heb een hekel aan rechtstaand wachten. Boetieks zonder stoeltje voor de heren doen mijn afwijspercentage drastisch stijgen. Maar op een zitje beoefen ik graag de kunst van het mediteren, ofwel brengt de iPhone raad: beurskoersen, sportresultaten, dramatische ontwikkelingen in de Belgische politiek.

Er is één ding waar ik een afschuwelijke hekel aan heb en dat zijn overvolle winkels. Dan haak ik af. Mijn echtgenote weet dat ook en ze heeft zich grondig gedocumenteerd. Veronderstel dat er in een shoppingcenter drie vrij grote winkels zijn, waar zich begeerde objecten kunnen bevinden. Veronderstel dat ik het op de heupen krijg indien er meer dan vijftig personen in de winkel zijn. Mijn vrouw kiest (in mijn ogen alleszins) willekeurig voor een winkel. Meestal stel ik dan vast dat daar dan meer dan vijftig personen zijn. Selectieve perceptie, zegt mijn vrouw dan. Ze weet dat ik statisticus ben, en ze overtuigt mij met feiten en cijfers; de drie winkels hebben elk een absolute maximumcapaciteit van 100, maar de aantallen shoppers schommelen naargelang van het moment van de dag, de mode, het weer… De ene winkel heeft een langetermijngemiddelde van 70, de tweede van 40, de derde van 20. Die cijfers kloppen. Gemiddeld heeft een winkel dus 43 klanten (aanvaardbaar voor mij), en mijn vrouw dient mij dan glimlachend de genadeslag toe: en schatje, het is nog beter, ik kies toch ‘random’ zoals je zegt, je hebt dus twee kansen op de drie om in een winkel te belanden met minder dan vijftig personen.

Ik heb vele goede eigenschappen (zoals een betrouwbare shoppingadviseur spelen), maar ook vele slechte. Scepticisme is er één van. Als mijn vrouw gelijk heeft, waarom ervaar ik het dan anders? Jaren heb ik met dat probleem geworsteld tot de Amerikaanse wiskundige John Ellen Paulus het voor mij opgelost heeft. Onze eenheid van observatie is blijkbaar verkeerd. Je moet als vertrekpunt niet de winkel, maar de shopper nemen. Gemiddeld genomen zijn er 130 shoppers in actie, daarvan is de kans dus 70/130 of 54 procent dat je in de winkel met 70 shoppers terechtkomt. Maar kiest mijn vrouw dan niet puur toevallig? Uiteraard niet, ze heeft geen dobbelsteen op zak. Ze volgt bepaalde aanduidingen, die haar ‘toevallig’ in een winkel brengen, net zoals die 69 anderen.

Eens u het principe doorhebt, begrijpt u plots een hele reeks andere zaken. Als u ooit de lotto wint, zullen er waarschijnlijk heel veel andere winnaars zijn, samen met u. Als u veel geld aan het verdienen bent op de beurs, doen anderen dat waarschijnlijk ook. De crash is dus nabij. De kans dat u minder vrienden hebt dan uw vrienden is ook een statistisch feit. Want u hebt meer kans bevriend te zijn met een populair iemand dan met een halve autist. U heeft dus zelden meer vrienden dan uw vrienden zelf. U woont waarschijnlijk in een streek die dichter bevolkt is dan het gemiddelde op aarde en u hebt waarschijnlijk les gekregen in studentengroepen die groter waren dan het gemiddelde.

Partner-hoogleraar management aan de Vlerick Leuven Gent Management School

MARC BUELENS

Als u ooit de lotto wint, zullen er waarschijnlijk heel veel andere winnaars zijn, samen met u.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content