Neemt de VS de Ierse of Belgische schuldroute?

Geert Noels

W ie zegt dat de VS de kredietcrisis snel te boven zal komen, vergist zich. George Bush & co. zitten namelijk met een schuldsneeuwbal opgescheept. Misschien moeten de Amerikanen een Belg inhuren, want die hebben ervaring met dit soort problemen. Jammer genoeg duurt het dan een kwarteeuw voor alles weer oké is. Dan toch maar beter een Ier vragen?

Er wordt me wel eens gevraagd wat ik zou doen in iemand anders’ plaats. Wel, eigenlijk vind ik het al behoorlijk moeilijk om voor mezelf het beste te weten, laat staan voor iemand anders, of het nu om Tom Boonen, Yves Leterme of Ben Bernanke gaat. De namen zijn trouwens niet toevallig gekozen. Geen enkel van deze figuren is momenteel te benijden. In opklimmende volgorde: Boonen voelt de hete adem van de snelle Gert Steegmans, Leterme ziet Pasen snel dichterbij komen en Bernanke heeft geen vat meer op het Amerikaanse kredietprobleem.

Als iemand de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank kan helpen, dan moet het wel een Belg zijn. De omvang van de Belgische schuld is legendarisch en niemand ter wereld kan dus twijfelen aan onze knowhow ter zake. Misschien moet Bernanke de hulp inroepen van de eregouverneur van onze Nationale Bank, burggraaf Alfons Verplaetse. Zijn expertise werd in het verleden ook al gebruikt door de centrale bank van Congo, een prima referentie in het overenthousiast gebruik van de gelddrukpers. Iets wat de interesse van Bernanke nog méér moet opwekken.

Chapter 11 voor de VS. Enkele maanden geleden werd nog gelachen met deze titel, maar intussen lachen beleggers vooral groen – de kleur die terug te vinden is op de rug van de krimpende Amerikaanse munt. De massale interventie van 200 miljard dollar vorige week moet worden gezien als een feitelijke staatswaarborg voor de hypotheekbanken Fannie Mae en Freddie Mac. De Amerikaanse centrale bank geeft zomaar een kredietverzekering op 50 % van het Amerikaanse bruto binnenlands product (1).

De interventie van de Federal Reserve is nog op een andere manier gigantisch: ze bedraagt namelijk een kwart van haar totale balans. Grof geschut is dat, agressiever nog dan de rentedalingen van begin dit jaar. Die hadden uiteindelijk niet zoveel effect, en dat hoeft ook niet te verbazen: je kan het paard weliswaar naar de rivier brengen, maar je kan het niet dwingen om te drinken. De lage rente in de VS is mee de oorzaak van de problemen vandaag, en kan dus geen onderdeel zijn van een duurzame oplossing.

Schuldsneeuwbal. Door de lage rente is vooral na 11 september 2001 de gezinsschuld geëxplodeerd (zie grafiek). De schuldgraad liep op tot meer dan 130 % van het beschikbare inkomen. Jawel, 130 % – een cijfer dat bekend in de oren moet klinken bij Belgische schuldexperts (2). Het zijn het soort ratio’s die zelfs in tijden van global warming schuldsneeuwballen doen ontstaan.

Het principe is eenvoudig: als de rentelasten op de schuld sneller aangroeien dan de groei van het inkomen, moet je lenen om de rente terug te betalen. En dus neemt de schuld automatisch verder toe.

België was in de jaren tachtig en negentig in zo’n weinig comfortabele sneeuwbal verzeild geraakt. Om de rentesneeuwbal te stoppen in een context van hoge overheidsschuld (meer dan 100 % van het bbp) en hoge rentevoeten, moest ons land niet alleen een sterke economische groei neerzetten, maar ook een enorm begrotingsoverschot vóór rentelasten zien te versieren (tot meer dan 7 % van het bbp).

De Amerikaanse situatie vandaag lijkt sterk op de Belgische toen. Vervang de woorden ‘overheidsschuld’ door ‘gezinsschuld’, ‘begrotingstekort’ door ‘spaartekort’, en ‘bbp-groei’ door ‘inkomensgroei’, en je bent er.

De rentesneeuwbal rolt in de VS omdat de rentelasten (10 % van het gezinsinkomen) de groei van de inkomens (5 %) ver overstijgen. Met een negatieve spaarquote bestaat er dan geen andere manier om de rente te betalen dan nieuwe schulden te creëren. De schuldsneeuwbal wordt groter en groter.

Om de Amerikaanse schuldsneeuwbal tot stilstand te brengen, moeten ofwel de lonen aanzienlijk sneller groeien (met zo’n 7,5 %, wat nagenoeg is uitgesloten bij de huidige recessie). Ofwel moet de spaarquote omslaan van negatief naar een positieve 2,5 % van het inkomen. Meer sparen betekent echter minder consumeren, en dus een nóg diepere recessie. Voorwaar een moeilijk dilemma!

Welke vluchtroute? De zwaarste piste (meer sparen en schulden afbouwen) zou je de Ierse route kunnen noemen. Het is de snelste maar ook pijnlijkste exit. In de jaren tachtig kampte Ierland op hetzelfde moment als België met een enorme overheidsschuld (120 % van het bbp). Maar het land werkte die zo snel mogelijk weg en heeft vandaag een schuldgraad van 30 % van het bbp, tegenover 85 % voor België.

De Fed zoekt momenteel vooral inspiratie in de Belgische vluchtweg van de jaren tachtig: een devaluatie en hogere inflatie. Dat is een heel on-Amerikaanse route – namelijk: de oplossing uitstellen – en houdt het risico in van een kwarteeuw schulderfenissen.

Als Bernanke mij om raad komt vragen, zal ik hem vriendelijk maar kordaat naar Ierland doorsturen.

DE AUTEUR IS HOOFDECONOOM VAN PETERCAM VERMOGENSBEHEER. REACTIES: visienoels@trends.be

(1) http://www.fmcenter.org/atf/cf/%7BDFBB2772-F5C5-4DFE-B310-D82A61944339%7D/creditmarketdebt_GDP_07.pdf

(2) BELGIë HAALDE IN 1994 ZELFS EEN SCHULDGRAAD VAN 140 % VAN HET BBP.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content