Het loonde vorig jaar om tegen alle alarmsignalen in obligaties met een lange looptijd in portefeuille te hebben. Daardoor presteerden de defensieve pensioenspaarfondsen vaak beter dan de dynamische. Maar wat brengt 2015?
Bart Van Poucke beheert bij BNP Paribas Investment Partners 4,6 miljard euro aan pensioenspaarkapitaal. Daarmee heeft hij het meeste geld van de Belgische pensioenspaarders onder zijn hoede. BNPP B Pension Stability, het defensieve pensioenspaarfonds van BNP Paribas Investment Partners, zette in 2014 de beste prestatie neer. Het boekte een jaarreturn van meer dan 10 procent, terwijl het dynamische fonds van dezelfde stal bleef steken op 9 procent.
Dat doet vreemd aan. Defensieve fondsen halen normaal minder rendement dan dynamische, omdat ze minder risico’s nemen. Die defensieve fondsen zijn net in het leven geroepen om het geld van spaarders tegen de pensioenleeftijd extra te beschermen tegen beurscrashes. Ze beleggen minder in aandelen en meer in obligaties.
Tegen alle verwachtingen in daalde de rente dit jaar nog verder. Dat gaf vooral de defensieve pensioenspaarfondsen een duw in de rug. Dalende rentevoeten doen de obligatiekoersen opveren. Hoe langer de looptijd van de obligaties in portefeuille, hoe groter het effect. Ter illustratie: Belgisch overheidspapier op drie jaar bracht vorig jaar niets op, en papier op één of twee jaar had een negatief rendement. Belgische overheidsobligaties op dertig jaar daarentegen rendeerden 40 procent.
Stijgende rente
Van Poucke schuwt schuldpapier van de zwakkere Zuid-Europese landen niet. Hij bezat op 30 juni bijvoorbeeld Franse obligaties met vervaldag in 2041 (0,5 % van de portefeuille), Italiaanse obligaties met vervaldag in 2040 (0,6 %) en Spaanse obligaties met vervaldag in 2044 (0,1 %), blijkt uit het jongste halfjaarverslag. Het is nog even wachten op de publicatie van het jaarverslag.
“Nu al volop anticiperen op de stijgende rente — bijvoorbeeld door minder te beleggen in langlopende obligaties — beknot al snel het geringe rendement dat er nog te halen valt op de obligatiemarkten”, vindt Van Poucke. Zijn collega Jan Deprez, die het Accent Pension Fund beheert, ging al begin 2014 aan de zijlijn staan. Zijn fonds eindigt als laatste. We vermoeden dat alle pensioenspaarfondsen onderaan in de rangschikking de gemiddelde looptijd van hun obligatieportefeuille kort hebben gehouden.
Schrik op het lijf
“In mei 2013 kregen we een voorproefje van wat een stijgende rente betekent voor de obligatiekoersen”, zegt Jan Deprez van Société Générale Private Banking. De Amerikaanse centrale bank waarschuwde op 22 mei voor het eerst dat ze niet met goedkoop geld zou blijven strooien. De pensioenspaarfondsen verloren dat kwartaal 2,1 à 3,9 procent (van piek tot bodem). Het Accent Pension Fund ging het hardst onderuit. Sindsdien is Deprez beter voorbereid op een nieuwe renteverhoging. “De gemiddelde looptijd van onze obligaties hebben we veiligheidshalve op het korte eind van de curve afgesteld. We willen een herhaling van 2013 vermijden”, zegt Deprez.
Hij zegt niet welke gemiddelde looptijd de obligaties in portefeuille hebben, enkel dat die “heel wat korter” is dan de zeven jaar van de referentie-index JPMorgan Belgian Bonds. “De marktrente in Europa zit op een nooit vertoond dieptepunt. Een herhaling van de rentetrend van 2014 is mathematisch onmogelijk, waardoor de renterisico’s voor dit jaar alleen maar groter zijn geworden. Wij blijven dus bij onze rentestrategie, die vroeg of laat zal lonen.”
Ook Paul De Meyer van het Hermes Pensioenfonds sloeg de schrik op het lijf in het tweede kwartaal van 2013. De Meyer: “Hoewel we geen sterke stijging van de rente verwachten, willen we zo weinig mogelijk risico’s lopen. We houden de gemiddelde looptijd kort. Op dit ogenblik is de duration minder dan 2,75 jaar, wat ongeveer de helft is van wat veel indexen als standaard nemen.”
Korte eind van de rentecurve
De Meyer en Deprez zijn niet de enige beheerders die beducht zijn voor de onvermijdelijke rentestijging. “We hebben te vroeg beslist op het korte eind van de rentecurve te gaan zitten”, biecht ook Koen Maes van Candriam op. Hij is verantwoordelijk voor Belfius Pension Fund Low Equities, dat met een winst van 6 procent het minst sterk presteerde onder de defensieve pensioenspaarfondsen. “We hebben voor dit fonds expliciet als doelstelling zo veel mogelijk rendement met zo weinig mogelijk risico te halen. Het renteniveau is nog lager dan in mei 2013. Dat betekent dat de rentestijging meer pijn zal doen dan anderhalf jaar geleden.” Belfius Pension Low Equities hield van alle fondsen het beste stand tijdens de rentetest in 2013, maar verloor toch ook even 2 procent in het tweede kwartaal van 2013.
Maes: “Voor vijfjarige obligaties is een stijging van de rente met slechts 20 basispunten van de huidige lage niveaus voldoende om het lopende rendement volledig weg te vagen. De prestaties moeten de komende jaren van het aandelengedeelte komen. Ongeveer 9 procent van onze obligatieportefeuille bestaat uit obligaties waarvan de coupon varieert met de marktrente (floating rate notes). We hebben ook wat defensieve converteerbare obligaties (die in aandelen kunnen worden omgezet, nvdr) en hoogrentende obligaties. We hebben 15 à 20 procent van onze portefeuille in andere munten dan de euro, zoals de Amerikaanse dollar of de Noorse kroon.”
Geleidelijk zakken
De defensieve pensioenspaarfondsen bieden dan wel bescherming tegen een beurscrash, maar bij een obligatiecrash, zoals in 1994, dreigen ze harder onderuit te gaan dan de dynamische pensioenspaarfondsen. Maar alle beheerders verwachten dat de rente slechts geleidelijk zal stijgen en dat de obligatiekoersen dus geleidelijk zullen zakken. “We denken dat een snelle renteopstoot in de eurozone niet aan de orde is, gezien de fragiele economische omgeving, de lage inflatie en het monetair beleid van de Europese Centrale Bank”, zegt Van Poucke. Het komt er volgens hem op aan correct in te schatten wanneer de rente omhoog begint te gaan. “We blijven voorlopig ons beleid voortzetten.”
“Wij gaan er niet van uit dat de rente op korte termijn stijgt”, zegt ook Pierre Nicolas, de beheerder van het Star Fund en het Record Top Pension Fund. “De huidige portefeuille staat een rentestijging van ongeveer 20 basispunten toe vooraleer het vastrentende gedeelte een negatief rendement heeft. Mochten we een rentestijging verwachten, dan nemen we uiteraard gepaste maatregelen.” Nicolas vertelt er meteen bij wat die maatregelen zullen zijn: langlopende obligaties met een resterende looptijd van zeven jaar of meer ruilen voor kortlopende obligaties met een resterende looptijd van drie jaar of minder. Zo’n portefeuille is beter bestand tegen renteschokken. Hij voegt er ook aan toe dat de Belgische wet de pensioenspaarfondsen niet toestaat gebruik te maken van afgeleide producten, die een portefeuille tegen een rentestijging kunnen beschermen.
Welke fondsen in 2015 het beste zullen presteren, is koffiedik kijken. Het zal er wellicht op aankomen lang genoeg voldoende obligaties met een lange looptijd aan te houden.
ILSE DE WITTE
Alle beheerders verwachten dat de rente slechts geleidelijk zal stijgen en dat de obligatiekoersen dus geleidelijk zullen zakken.
De dalende rente gaf vooral de defensieve pensioenspaarfondsen een duw in de rug.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier