“Myrrha is een schat”

Kernenergie krijgt opnieuw de staat van genade. Het Studiecentrum voor Kernenergie in het Kempense Mol koestert Myrrha, een proefreactor van de vierde generatie. Vandaag papier, morgen staal, lood en beton.

Je zet een gele helm op en wandelt rond dennenbomen over planken, ijzeren matten en hopen zand. In het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK) in Mol wordt beton gestort, buizenwerk geplooid, controleapparatuur geplaatst en bezoek geloodst naar Guinevere: de eerste kernreactor van de vierde generatie ter wereld. Die werken met minder uranium en hun afval is veiliger. Plus: ze zijn een nieuwe bron van radio-isotopen voor medisch gebruik.

Guinevere start in 2009 en is de ouverture voor de zwaardere proefreactor Myr-rha, een kind van de ploeg van Hamid Abderrahim en Peter Baeten. De veertigers – beiden doctor en professor, de ene Algerijn, perfect Nederlandstalig door jaren onderzoekswerk in Mol, de andere Vlaming en docent aan de Vrije Universiteit Brussel – bepleiten hun proefreactor. Ze doen dat in België en Europa, bij politici, ondernemers en wetenschappers.

Internationale reputatie

Mol verwierf een internationale reputatie met zijn proefreactoren BR1 en BR2. De BR3, die het dichtst aanleunde bij een commerciële centrale, is gesloten. Myrrha is een nieuwe technologie en moet de vervanger worden van de BR2. De komst van Myrrha betekent tientallen jaren werk voor wetenschappers in de Kempen, voor bouwvakkers, technologen en toeleveranciers. “Myrrha leidt naar zuiniger energie door minder uranium en spectaculair kortere opslagtermijnen voor het kernafval, van 100.000 naar 1000 jaar. Duizend jaar is psychologisch te behappen en technisch controleerbaar, sommige gebouwen die ons omringen zijn ouder”, zegt Abderrahim met een aanstekelijke glimlach. “We hebben eerst een mythologische naam gezocht voor deze technologische schat en er nadien een woordenrij bij gefabriceerd, Multi-purpose hYbrid Research Reactor for High-tech Applica-tions. ”

Het SCK is een federale instelling met 600 medewerkers, waarvan 60 procent Vlamingen en voor de rest een personeelsbestand met vele nationaliteiten. Vandaag bevoogden de nationale ministers Paul Magnette (Energie, PS) en Sabine Laruelle (Milieu, MR) het onderzoekseiland in Mol-Donk (zie kader Boycot van PS).

Het SCK ontstond, en kreeg grote Amerikaanse steun, uit dankbaarheid om de rol van ons land in de uraniumlevering aan de VS voor de eerste atoombom. Jonge Belgen studeerden meteen na 1945 kernwetenschappen in Amerika en bouwden op de koninklijke domeinen van Mol – onteigeningen waren niet nodig – tussen konijnen, karsporen en vindplaatsen van wit zand in 1952 een geleerdenstad met een sleutelrol in Euratom en de nucleaire research.

Het SCK is geen seniorie. De gemiddelde leeftijd van de onderzoekers daalt, het scholingsprogramma lokt jonge Belgen en buitenlanders. Na jarenlang een paria te zijn geweest , herleeft de trots voor wat men doet om duurzame energie te produceren. In elk gesprek valt het woord Kyoto.

Het SCK rekent op de steun van de regering-Van Rompuy. In de regeerverklaring wordt omfloerst verwezen naar Myrrha en de belofte moet alsnog vertaald worden in de begroting en dat loopt hortend. Het SCK weet dat andere nucleaire en niet-nucleaire onderzoeksplannen naar Europese centen zoeken en wil niet kapseizen door de concurrentie. Het atoomcentrum heeft een grote traditie in kernresearch en de toezeggingen om Mol voortrekker te maken van een reactor van de vierde generatie zijn er. Federaal is een inspanning noodzakelijk en van de regeringen van de deelstaten wordt eveneens geld verwacht. Peter Baeten: “Myrrha is een Europees project, hoewel er – wegens de ligging van het SCK – door de overige partners geëist wordt dat ons land geld aanbrengt. In januari werd bijvoorbeeld het samenwerkingsakkoord voor Myrrha met het Franse CNRS geactualiseerd en verlengd voor vijf jaar. Europa heeft een grote kennis over kerncentrales en mag die voorsprong niet verliezen. Naast de innoverende proefopstellingen Jules Horowitz in Frankrijk en Pallas in Nederland, dekt Myrrha een ander en veelbelovend veld af.”

Hamid Abderrahim: “Myrrha is een testplek voor reactoren van de vierde generatie. Zes concepten zijn geselecteerd en dienen tegen 2030 hun nut te bewijzen. De nieuweling is een puzzel van Belgisch onderzoek, inbreng van onze ondernemingen – ik denk aan IBA, Cegelec, Tractebel, Fabricom, Storkmech, Cybernetics, enzovoort – en van buitenlandse engagementen. Dat past in de wetenschappelijke meerjarenprogramma’s van de Europese Unie. Wij managen bij Myrrha een eenheid in verscheidenheid.”

Een knipoog naar CERN

Myrrha is een zogenaamd ADS, een accelerator driven system, en het woord versneller is een bruggetje naar de reusachtige deeltjesversnellers van het CERN (Centre Européen de Recherches Nu-cléaires) in Genève. Diep onder de grond wordt daar in kilometerslange tunnels gezocht naar de bouwstenen van de kosmos. Myrrha bestaat uit een protonversneller die hangt aan een subkritische reactor (die dus niet zelfstandig een kettingreactie gaande houdt), gekoeld door een legering van lood en bismut. Hamid Abderrahim: “De geavanceerde proefreactor leidt tot een kortere levensduur van taai kernafval, nieuwe materialen voor toekomstige energiesystemen en ruimtevaart, en als bijproduct, radio-isotopen voor medische toepassingen bijvoorbeeld in de behandeling van kanker. Daaraan is grote behoefte door het kleine internationale aanbod. In Europa produceren slechts de BR2, de HFR in Petten en de Osiris in Saclay radio-isotopen.”

De nieuwe proefreactor in Mol is een fundament van Eurotrans, een internationale samenwerking voor de vermindering van de langetermijntoxiciteit van radioactief afval door scheiding en omzetting (transmutatie). Het kernafval wordt voor 95 procent hergebruikt. In maart 2009 is het gedetailleerde concept van Myrrha en zijn onderdelen klaar. Tussen 2009 en 2013 volgen de engineeringfase, de technische specificaties, de publicatie van offertes, de plaatsing van bestellingen. De bouw van Myrrha neemt twee jaar in beslag en in 2020 starten de proeven. De investering voor Myrrha schommelt tussen 600 en 700 miljoen euro – twee derde is internationaal geld – wordt verwezenlijkt door een wereldconsortium en staat open voor de internationale wetenschap. Myr-rha beoogt dezelfde aantrekkingskracht te hebben voor onderzoekers als het CERN in Genève. (T)

y Door Frans Crols/Foto Michel Wiegandt