Mozarts Onvoltooide

Mozart schoof zijn Singspiel “Zaïde” onafgewerkt terzijde, maar Kameropera Transparant ontdekt in die “Onvoltooide” voldoende dramatische kracht voor een aantrekkelijke opvoering.

Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) was 23 toen hij het Singspiel “Zaïde” komponeerde zelf noemde hij het een operette op een libretto van zijn vriend Schachtner. Maar : hij schoof het onafgewerkt terzijde om aan zijn Idomeneo te beginnen. Pas lang na zijn dood ontdekte men tussen Mozarts papieren de vijftien gekomponeerde nummers, evenwel zonder het libretto dat de gesproken gedeelten bevatte. Zonder titel ook : daarom gaf men er bij de publikatie in 1838 de naam van het hoofdpersonage Zaïde aan.

Het verhaal : de slavin Zaïde wordt door sultan Soliman bemind, maar voelt zelf slechts liefde voor de slaaf Gomatz. Met hulp van de de dienaar Allazim probeert het koppel te ontsnappen. Ze worden echter gevat en veroordeeld, tot ze ontdekken dat ze eigenlijk broer en zus zijn, en Allazim hun vader.

Was het de zweem van incest die Mozart ertoe bracht het werk niet te voltooien ? De komponist zelf suggereerde dat het libretto niet deugde, dat het “te serieus” was voor het Weense publiek.

Eerder dit seizoen kregen we bij de Muntschouwburg reeds een Zaïde te zien in een door de hedendaagse Italiaanse komponist Luciano Berio “aangevulde” versie. Nu prezenteert het kameropera-gezelschap Transparant het oorsponkelijke, onvoltooide werk. Voor regisseur Ian Burton (die bij Transparant reeds de Peter Maxwell Davies-triptiek regisseerde) is de onafgewerkte kompositie allerminst een mislukt drama, integendeel : “De ambiguïteit maakt het des te intrigerender en droomachtiger.”

De lokatie is dan wel oriëntaals een “truukje” dat ook Rousseau, Voltaire en anderen bezigden om vrijelijk te filozoferen over de begeerte en de seksuele aantrekkingskracht maar voor het overige is er maar weinig oosters aan het gegeven, stelt Burton. Wat is dan het centrale tema ? “Deze opera had net zo goed Gevangenen der Liefde kunnen heten, want de metafoor van de gevangenis of van het geketend zijn, is een van die eeuwenoude beelden om die paradoksale, simultane gevoelens van afhankelijkheid, ingeslotenheid én vrijheid, vrijlating uit te drukken, die een intense erotische of emotionele relatie bij beide partners teweegbrengt.” (Als lektuur bij het beluisteren van de muziek van Zaïde suggereert Burton Roland Barthes’ Fragments d’un discours amoureux.)

De hoofdrol wordt gezongen door de sopraan Anne Cambier, die vorig seizoen te bewonderen was in Een Leugen van Schoonheid, met liederen van Samuel Barber.

RAF PAUWELS

Zaïde gaat op toernee door Vlaanderen : De Warande, Turnhout (25/1) ; Vooruit, Gent (27 en 28/1) ; PSK, Brussel (31/1) ; CC Achterolmen Maaseik (2/2) ; Stadsschouwburg Kortrijk (3/2) ; later nog in Ternat, Tongeren, Antwerpen, Bornem, Strombeek-Bever en Brugge. Info : tel.(03)225.17.02

Wolfgang Amadeus Mozart Liet Zaïde in de steek voor Idomeneo.

Sopraan Anne Cambier Hoofdrol in de nieuwe Transparant-produktie.

Meg Stuart & Damaged Goods Kleine retrospektieve bij het Kaaitheater.