MONNIKEN OP NIEUWE MARKTEN. Goddelijke zaken

Ginseng in Postel, informatica in Maredsous : Belgische abdijen werken naarstig en bescheiden aan ekonomische rekonversie. Zonder hun wortels overboord te gooien.

Spreek over de ekonomische aktiviteit van abdijen en kloosters en de gedachten worden onweerstaanbaar in de richting van bier, kaas en brood gestuurd. De afzetmarkten voor deze produkten zijn echter verzadigd. Door de jaren heen hebben paters en broeders zich ontpopt tot nagenoeg professionele zakenlui, geholpen door een groeiende openheid voor de moderne wereld in de basiskerk. Provisoren, celliers en anderen schrikken er niet voor terug om ondernemend te experimenteren. Maar hoe belanden ze in Postel in godsnaam bij de produktie en verkoop van ginseng, een Aziatische wortel met een bij het grote publiek toch wel frivole bijklank ?

De Kempense abdij van Postel bedrijft sinds mensenheugnis landbouw op een gedeelte van haar 140 hektaren groot domein. Niet dat de zaken zo schitterend lopen. Destijds is het begonnen met rogge en gerst, maar de opbrengst was zwak. De teelt van suikerbieten is inmiddels stopgezet. Fabriekserwten brengen enig soelaas. Postel richt zijn hoop dus op een exotische vrucht. Verduidelijkt de provisor, pater Ivo : “U weet dat de Europese landbouw met ernstige moeilijkheden kampt. Enerzijds wil men de klassieke teelten terugdringen, anderzijds blijkt binnenskamers dat er in de nabije toekomst problemen zullen opduiken inzake broodvoorziening, wegens de mislukte oogst in Rusland en de droogte in Amerika. Niettemin gaat men keihard door met de afbouw van de landbouw in Europa. Terwijl we op zoek waren naar een uitweg uit deze onzekerheid, kregen we vanuit Canada een tip over ginseng als vorm van alternatieve landbouw. Na grondig onderzoek en opleiding aldaar, zetten we de stap in september 1994. Het eerste jaar zijn er drie hektaren geplant, dit jaar en ook volgend jaar komen er nog eens drie hektaren bij. “

In afwachting van de eerste eigen oogst in 1997 (ginseng is een driejarige teelt) warmen de paters de konsument al op met de verkoop van uit Canada betrokken capsules.

STABIELE OMZET.

De 35 norbertijnen van Postel behoren met hun kollega’s van onder meer Grimbergen en Averbode tot een twaalfde-eeuwse orde die te situeren is in de Gregoriaanse hervorming. De abdij van Postel, tot nog niet zo lang geleden een verlaten maar charmant Kempens gat, werd in 1134 opgericht als een hoevekloosterpriorij, afhankelijk van de abdij van Floreffe. Pas in 1610 werd Postel onafhankelijk. Haar taak was op de eerste plaats in een gastenkwartier te voorzien voor reizigers. Zij lag namelijk in de buurt van het kruispunt tussen de wegen Antwerpen-Keulen en Leuven-Utrecht. Mits een ommetje konden reizigers hier een avondmaal, overnachting en ontbijt krijgen. Verder was er natuurlijk de zielzorg en, zoals overal in Europa, de invoering van de landbouw volgens het klassieke drieslagstelsel op onvruchtbare grond. Komt daarbij het koorofficie, het kollektief bidden op vastgestelde tijden. Tot vandaag bleven broeders en paters trouw aan deze taken.

Maar om te funktioneren, moet er zaad in het bakje komen. Eén van de basisregels is dat elke abdij zichzelf bedruipt. Buiten de ongeveer twee uur gemeenschappelijk gebed per dag, de privé-tijd en het apostolaat, zijn de meeste monniken dan ook dagelijks bezig met ekonomische en organizatorische taken. Zegt pater Ivo : “Het blok materiële aktiviteiten heeft als enig doel de middelen te verschaffen voor het onderhoud en de werking van de abdij en voor het apostolaat. Door onze ligging hebben we bijvoorbeeld een wagenpark nodig, al was het maar voor de bediening van omliggende parochies. “

De ekonomische aktiviteiten zijn ondergebracht in de vzw Postula die een vrij stabiele jaarlijkse omzet boekt van ongeveer 40 miljoen frank. Traditioneel worden de inkomsten gehaald uit landbouw, veeteelt en afgeleide produkten. Kaas en brood zorgen elk voor 9 miljoen frank inkomsten, maar bereikten hun plafond. Vandaar het experiment met de ginseng, dat onder leiding staat van broeder Guy. Hij ziet een zeer grote afzetmarkt in het Verre Oosten. “In Canada worden ettelijke honderden hektaren gekweekt. Zowat 98 procent van de oogst wordt uitgevoerd naar het Oosten, ” weet hij. “Daarnaast begint ook hier in Europa het produkt meer interesse op te wekken. We proberen er een markt voor tecreëren. Onze troef is dat wij het zuivere produkt brengen, er wordt niet mee geknoeid. Wij verkopen de gemalen wortels, zonder toevoeging van vitamines of homogeneïzering. We maken er geen apotekersprodukt van. “

GEEN KRANTEPRAAT.

Ginseng is naar verluidt een panacee uit de Ming-dynastie, goed voor alles en gebruikt om de mens in konditie te houden. Het werd voorgeschreven aan mensen die een grote hersenaktiviteit moesten ontplooien, zich moesten koncentreren. Het werd ook beschouwd als een antistressmiddel. Pater Ivo wijst meteen alle peptalk af : “De wetenschappelijke studie van het produkt draait op volle toeren, vooral in China en Canada. We proberen de geneeskrachtige effekten wetenschappelijk te funderen en ons niet te baseren op Amerikaanse krantepraat. Ginseng is zeker en vast geen placebo. Bij ratten is vastgesteld dat het cholesterolverlagend is en bloeddrukverlagend kan zijn. Bij mensen werkt het koncentratieverhogend. Wetenschappelijke onderbouwing is echter noodzakelijk. “

Intussen komt ginseng meer en meer in het commercieel circuit, waar het een ongunstige roep krijgt door de hoge prijs en de vaststelling van vervalsingen. Bezoedelt dit niet het imago van de Witheren ? Broeder Guy : “Over de zuiverheid van ons produkt hadden we het al. Wat is nu een normale, eerlijke prijs ? Wij rekenen 395 frank aan voor 20 capsules. Dat lijkt mij een haalbare kaart voor de konsument. Er blijft slechts een kleine winstmarge over voor onze inspanning. Een zeer groot deel van de prijs komt ten goede aan het distributie-apparaat. Het zaad zelf is bovendien duur. Om ginseng, een schaduwplantje, goed te kweken, heb je boven het veld een hele dakkonstruktie nodig die de zon grotendeels buitenhoudt. De teelt is zeer arbeidsintensief en wegens de ziektegevoeligheid van de plant ook riskant. Dit jaar hebben de boeren voor de gedroogde wortel een prijs gekregen tussen 56 en 63 Canadese dollar per pond. Omgerekend komt dit neer op meer dan 2500 frank per kilo. De wortel moet dan nog gemalen en gecommercializeerd worden. De geschatte opbrengst ligt op iets minder dan 3 ton eindprodukt per hektare. “

Met andere woorden : als broeder Guy en pater Ivo in hun opzet slagen, kunnen ze een nieuwe inkomstenbron van om en bij de 20 miljoen frank aanboren. Toch dansen de cijfertjes niet voor hun ogen. Pater Ivo : “We hebben een NV opgericht, omdat we het binnen de bestaande vzw fiskaal rustig willen houden. We zien wel wat het wordt over enkele jaren. We zijn er niet op uit om winst te maken, maar we proberen op een gezonde manier een boterham te verdienen. “

BIJBELCENTRUM.

Zo bescheiden Postel oogt, zo indrukwekkend torent Maredsous hoog op de Naamse heuvels. De benediktijnerabdij werd er in 1872 opgericht door grote Vlaamse katolieke families, als reaktie op het verlies van de Pauselijke Staten ten tijde van de Italiaanse staatsvorming en op de opdoffer die het kloosterleven tijdens en na de Franse Revolutie had gekregen. De families, die zoeaven hadden geleverd aan de pauselijke legers, zagen er een middel in om het verlies van politieke en territoriale macht te kompenseren door de konsolidatie van geestelijke invloed. Maredsous ontwikkelde zich tot een vermaard centrum voor bijbelstudie en oecumene, hoewel het ongetwijfeld vooral bekend is als toeristisch centrum (meer dan 300.000 bezoekers per jaar) en uit de winkelrekken (kaas en bier). Een nieuw image de marque wint echter veld, zo vertelt broeder Ferdinand. “Zelfs in de populaire kwissen op RTL wordt nu gevraagd welke abdij zich toelegt op informatica, ” glimlacht hij.

Broeder Ferdinand is een schalkse vijftiger, die zichzelf met typische monnikenironie le business-moine noemt. Maar al houdt hij van een grap, hij is met ernstige zaken bezig.

Ferdinand staat aan het hoofd van het binnen de muren van de abdij opererende Centre Informatique et Bible (CIB), een vzw met een vijftal leken-werknemers. Het CIB zette de bijbel op computer, diskette en onlangs ook op cd-rom. Het kombineert bijbelstudie, linguïstiek en informatica sinds het begin van de jaren ’70 toen computers nog maar pas hun intrede hadden gedaan in universitaire onderzoekscentra, financiële instellingen en grote bedrijven. Was de jonge Ferdinand Poswick toen een ziener ?

Broeder Ferdinand : “Terugkeer naar de bronnen, naar de bijbel en naar de teksten van de kerkvaders is altijd de rode draad geweest in de aktiviteit van deze abdij. Hier werd omstreeks 1950, stel u voor, de eerste moderne vertaling van het Boek in het Frans gemaakt. Er werd ook veel over deze zaken gepubliceerd. Zo kwam het dat ik eind jaren ’60 na mijn teologiestudies de opdracht kreeg bijbelteksten te inventarizeren en een analytische index op te stellen. Daar begint het avontuur. Samen met een andere broeder hadden we 135.000 fiches gemaakt die onderling vergeleken moesten worden, uitgetikt en naar de drukker gezonden, die ze op zijn beurt weer zou intikken. Toen we beseften dat deze opdracht nooit zou afgewerkt worden, stelde ik voor om de informatica in te schakelen. “

GUTENBERG EN MARCONI.

Hoewel zijn voorstel aanvankelijk met argus-ogen werd bekeken, kreeg broeder Ferdinand carte blanche van de abt. Als hij er maar voor zorgde dat de abdij er financieel haar broek niet aan scheurde. Broeder informatica volgde een zes maanden durende kursus bij IBM en sprong daarna in het water. Voor de hardware kon hij de eerste tien jaar rekenen op de infrastruktuur van de ASLK. Daar ging hij al die tijd ‘s nachts werken, als de machines vrij waren. Zijn drive was goed en efficiënt uitgeverswerk te verrichten voor de bijbel en aanverwante publikaties en het uitbouwen van databestanden. Dat lukte, hoewel de huidige informaticatoepassingen op zich geen winst opleveren. Schetst broeder Ferdinand : “Buiten wat auteursrechten brengen we tot nog toe weinig op voor de abdij, wij zijn nog geen profit center. Niettemin realizeren we een omzet van 12 miljoen frank (nvdr een peulschil vergeleken bij de royalty’s die Maredsous puurt uit de kaasproduktie en -verkoop onder haar naam door de Franse groep Bel, omzet 1,26 miljard). Wel slagen we erin onze eigen werkingskosten te dekken. Nog steeds betaalt Gutenberg Marconi. De boekenverkoop financiert de elektronische produkten. “

Een doorbraak is echter in zicht. Voor de produkten op diskette en cd-rom begint er eindelijk een markt te ontstaan. De eerste konkurrenten duiken op en broeder Ferdinand is al ruimschoots gekonfronteerd met piraterij. “Als we 100 Spaanstalige bijbeldisketten verkopen, weten we zeker dat er duizenden illegale kopieën gemaakt worden, ” zegt hij. Wie kan er dan zo geïnteresseerd zijn in dit produkt ? De softwarewinkels ? “Neen, ” antwoordt Ferdinand, “de pastoors. Zij zijn de ergste piraten. “

Begin jaren ’80 waagde Ferdinand Poswick het een NV’tje op te richten dat niet alleen de bijbel zou verkopen, maar ook zelf ontwikkelde software voor het beheer van biblioteken en… parochies. Bibliotekarissen en pastoors beten evenwel niet, de tweede groep mede doordat het episkopaat niet echt warm liep voor wat misschien beschouwd werd als benediktijner-infiltratie. Het initiatief ging roemloos ten onder. Ongetwijfeld was Ferdinands projekt op zijn tijd vooruit. Pas nu worden de zakelijke perspektieven reëel. Terwijl uit een marktstudie bleek dat in 1989 slechts 5 % van de pastoors over een pc beschikte, was hun aantal vorig jaar tot 35 % gestegen. Ouder en wijzer geworden, houdt Ferdinand zijn ambities realistisch : “We zullen moeten wachten tot meer dan de helft van ons doelpubliek over een pc beschikt om een echte markt te krijgen. Onze strategie is geduldig, onze tijd komt wel. Intussen mikken we ook op kontrakten met ondernemingen, waarvoor we perfekt werk in onderaanneming kunnen uitvoeren. “

JOS GAVEL

PATER IVO (ABDIJ VAN POSTEL) “Elke ekonomische aktiviteit staat in funktie van onderhoud en apostolaat. “

BROEDER GUY (ABDIJ VAN POSTEL) “Wij proberen een markt voor zuivere en betaalbare ginseng te creëren. “

BROEDER FERDINAND (ABDIJ VAN MAREDSOUS) “Zelfs in de populaire kwissen op RTL wordt nu gevraagd welke abdij zichtoelegt op informatica. “