Mijn ouders, mijn job en ik

Ons leven en onze beroepskeuzes worden onvermijdelijk beïnvloed door onze familiale achtergrond. Door ons bewust te worden van die erfenis, kunnen we ons ervan bevrijden en onze carrière weer in handen nemen. Enkele voorbeelden, uit het leven gegrepen…

Paul is polytechnicus. Hij krijgt een mooie promotie aangeboden in een financiële instelling. De briljante veertiger weigert, al dreigt dat zijn carrière te fnuiken. Zijn belangrijkste argument luidt dat management niets voor hem is, “want het was altijd mijn grote droom om leraar te worden”. Pas na vijftien uur coaching achterhaalt hij de echte reden van zijn weigering. “Paul is de zoon van een korporaal. Een leidinggevende functie bekleden, zag hij als een soort rivaliteit met zijn vader, wat hij zichzelf uit onbewuste loyaliteit niet toestond”, aldus Pierre Angel, hoogleraar, psychiater en coach. Met andere woorden: hij ondergroef liever zijn eigen toekomst dan in zijn domein op te klimmen tot een ‘officiersgraad’, want dat had hem de hiërarchische meerdere van zijn vader gemaakt.

Onzichtbare banden

Sommigen kunnen goed om met die onzichtbare familiale loyaliteit, anderen hebben het er bijzonder moeilijk mee. Ze hebben het gevoel “dat hun leven hen ontglipt” – zo verwoordt Laurence het. Ze is projectverantwoordelijke in een bank. “Vijftien jaar lang heb ik gezwoegd op cijfers en tabellen, terwijl mijn echte passie menselijke relaties waren. Ik ben in de bankwereld beland omdat dat nu eenmaal de grote droom was van mijn moeder. Zelf had ze als medisch secretaresse de kans gemist om voor een prestigieuze bank te werken, en daar heeft ze heel haar leven spijt van gehad. Ik heb er twintig jaar over gedaan om een verleden te herstellen dat eigenlijk niet het mijne was.”

Anderen raken verstrikt in de ‘loyaliteitsketens’ en ‘onzichtbare banden’ die ze erven uit hun kindertijd. Tot de realiteit hen inhaalt en uit evenwicht brengt. Dat was zo bij Florence, een drietalige secretaresse die de commerciële medewerkers van haar bedrijf ondersteunt bij hun internationale activiteiten. De schok kwam er na haar tweede zwangerschap. “Plots voelde ik mijn leven compleet uit handen glippen. En ik had niet de energie om me te herpakken, terwijl ik van nature een vechter ben. Later zag ik in dat ik op die manier het familiale patroon herhaalde: een vrouw mag carrière maken zolang ze geen kinderen heeft. Vanaf dat moment is haar plaats aan de haard.”

Hetzelfde zien we bij jongeren die alleen maar studeren om hun ouders te plezieren, zeker als die zich niet bewust zijn van het ‘offer’ van hun kind en geen waardering tonen. “Zo’n kind dreigt als volwassene een trauma op te lopen, terwijl dat voor anderen geen belang heeft”, analyseert Isabelle Méténier, sociaal psychologe en als coach gespecialiseerd in de begeleiding van mensen die hun carrière een andere wending willen geven.

Herhaalde alarmsignalen

Hoe kun je die onzichtbare loyaliteitsbanden nu opsporen? “Het komt erop aan de externe signalen te herkennen: onverklaarbare mislukkingen, psychosomatische klachten, herhaaldelijk in een impasse belanden… Essentieel voor de diagnose is dat hetzelfde patroon zich telkens herhaalt”, zegt Angel. “Veel kaderleden negeren die alarmsignalen en denken dat de situatie wel zal verbeteren als ze nog harder werken. Dat heeft vaak rampzalige gevolgen zoals een burn-out. Hoe meer je die signalen onderdrukt, hoe feller ze de kop opsteken.”

François, key account director bij een internationaal concern, kan dat alleen maar beamen: “Op het eerste gezicht had ik een droomjob, veel geld en een prachtgezin. Vanbinnen voelde ik me rot, maar ik weigerde naar mezelf te luisteren en dat toe te geven. Ik kreeg last van migraine, rugpijn en enorme vermoeidheid, begon erg te stotteren en zonk uiteindelijk weg in een zware depressie.” Wat bleek? François’ ouders scheidden toen hij nog heel jong was, waardoor hij plots ‘gezinshoofd’ werd en heel vroeg moest beginnen te werken. “Ik moest hard knokken, want er moest brood op de plank komen. In mijn bedrijf voerde ik precies dezelfde strijd: elke dag was een gevecht, elke dag herbeleefde ik als het ware mijn kindertijd, met alle spanningen en angsten van dien. Tot mijn lichaam ‘nee’ zei.”

Aan jezelf werken is een must

Er bestaan geen mirakeloplossingen om dat juk van je af te werpen. Het komt er gewoon op aan om aan jezelf te werken en goed te doseren. François, de verkoopdirecteur die begon te stotteren, probeerde werkelijk alles: “Psychotherapie, sofrologie, coaching, toneel… Alles was goed om mezelf te bevrijden en de mechanismen te achterhalen die me blokkeerden.” Beetje bij beetje rijpte het idee dat zijn ware roeping in de zorgsector lag. “Mijn hele familie werkt in die sector: mijn vader als arts en mijn zus en nichtje als verpleegkundigen”, aldus de ingenieur met een extra diploma financieel management. Vandaag verdient hij als magnetiseur veel minder. “Maar nu bepaal ik tenminste zelf welke richting ik uitga.”

Laurence was haar bankjob moe en schoolde zich na jaren aanmodderen en de juiste therapie om tot consulente beroepsoriëntatie. “Eindelijk heb ik het gevoel dat ik zinvol werk verricht”, geeft ze toe.

Florence, de voormalige drietalige secretaresse, deed er lang over om het web van haar onzichtbare loyauteiten te ontrafelen. Ze volgde diverse workshops om meer zelfrespect en zelfvertrouwen te krijgen. “Vooral mijn genogram was verhelderend. Ik moest op een blad mijn stamboom tekenen over drie generaties en telkens de banden aangeven tussen de personen, hun beroep en hun kwaliteiten. Dat leek eenvoudig, maar het was een lastige en emotionele opdracht. Ik kwam tot het inzicht dat ik onbewust doordrongen was van de waarden in mijn familie aan moederskant, terwijl werken in mijn vaders familie centraal stond. Toen ik kinderen kreeg, ben ik vier jaar gestopt met werken om voor hen te zorgen, zonder echt te begrijpen waarom ik dat zo vanzelfsprekend vond.” Vandaag is Florence zich aan het specialiseren in de begeleiding van ernstig zieken.

Voor Jean-Claude, een vijftiger, is het duidelijk: “Zonder mijn jarenlange psychotherapie was mijn carrière zeker gestagneerd”, aldus de man die op zijn negentiende koeherder werd, nadien landbouwwetenschappen volgde en twaalf jaar werkte als adviseur bij een landbouwfederatie. Vandaag heeft hij de landbouwwereld vaarwel gezegd en geeft hij hr-trainingen aan kmo’s. Daarnaast is hij acteur en regisseur – zijn echte passie. Het was echter geen gemakkelijke weg. “Van werk veranderen, zadelde me op met vreselijke angsten. Ik was bang om alles te verliezen en kon niet meer rationeel denken. Ik leed aan verlatingsangst, een syndroom dat heel diep familiaal verankerd is. Ik verloor mijn ouders op mijn zeventiende, en mijn moeder werd afgestaan bij haar geboorte”, vertelt Jean-Claude, de zoon van een frezer in de metaalsector en kleinzoon van een mijnwerker.

Ook niet te veel navelstaren

Wanneer weet je of je in het reine bent met je verleden? “Wanneer je een algemeen evenwicht hebt bereikt en je goed voelt in je vel”, weet Méténier. “Je moet vooral je job graag doen. Je werk moet aansluiten bij je eigen waarden, niet bij die van je ouders of grootouders”, vult Angel aan. Door zijn eigen waarden te herontdekken, vond Alain, zoon van een winkelier, zijn droomjob. Uiteindelijk opende ook hij zijn eigen winkels – met succes. Voordien had hij jarenlang lesgegeven, al vond hij dat een bijzonder zwaar en afmattend beroep. “Tot ik het mezelf eindelijk gunde om ondernemer te worden, na een keihard en pijnlijk leerproces waarbij ik mezelf fundamenteel in vraag stelde. Alsof dat de prijs was die ik moest betalen om te mogen rivaliseren met mijn vader.”

Op dezelfde manier besefte Caroline dat haar carrière op het juiste spoor zat toen ze eindelijk vrede vond met zichzelf. Tien jaar lang had deze executive de droomjobs, toplonen en uitstekende jaarevaluaties aan elkaar geregen. Haar modelcarrière werd echter overschaduwd door verschillende ontslagen wegens relatieconflicten. “Ik won telkens mijn processen voor de arbeidsrechtbank, maar begon me toch vragen te stellen bij mijn hobbelige parcours. Ik kom uit een familie die neerkeek op artistieke beroepen. Tot ik besefte dat ik tegen mijn natuur in was beland in de zakenwereld. Dat uitte zich door voortdurend op anderen te vitten”, vat ze samen. Vandaag loopt haar vat gelukkig niet meer zo snel over. Haar huidige job geeft haar meer tijd om te beeldhouwen, tentoon te stellen en haar creaties aan de man te brengen. Kortom, het werken aan haarzelf begint vrucht af te werpen.

© L’EXPANSION

“Door in plaats van mijn moeder bankier te worden, heb ik er twintig jaar over gedaan om een verleden te herstellen dat niet het mijne was””Psychotherapie, sofrologie, coaching, theater… Alles was goed om te achterhalen welke mechanismen me blokkeerden”

“Door aan mijn stamboom te werken, zag ik in hoezeer ik doordrongen ben van de waarden in mijn familie langs moederskant”