Meerwaarden versus minderwaarden

JAN VAN DYCK

Het ontwerp van programmawet sleutelt aan de vrijstelling van meerwaarden op aandelen zoals die vandaag in de vennootschapsbelasting van toepassing is. De vrijstelling zal nog slechts gelden als de vennootschap de aandelen minstens gedurende een heel jaar in volle eigendom behouden heeft.

Daarmee wordt de kloof met de niet-aftrekbaarheid van waardeverminderingen en minderwaarden op aandelen weer een stuk groter. Men spreekt van waardeverminderingen als aandelen die nog in portefeuille zijn, in waarde dalen, en de vennootschap die vermindering in haar boekhouding tot uiting brengt. Van minderwaarden is er sprake wanneer aandelen uit het vermogen van de vennootschap verdwijnen (bijvoorbeeld naar aanleiding van een verkoop) en daarbij verlies wordt geleden.

De vrijstelling die meerwaarden op aandelen in de vennootschapsbelasting genieten, is ongeveer twintig jaar oud. Toen de wetgever de vrijstelling invoerde, voorzag hij – als een soort tegenhanger – meteen ook in de niet-aftrekbaarheid van waardeverminderingen en minderwaarden op aandelen. De regeling is altijd voorgesteld als een soort communicerende vaten: als de meerwaarden op aandelen niet belastbaar zijn, is het logisch dat verliezen op aandelen – in de vorm van minderwaarden of waardeverminderingen – fiscaal ook niet aftrekbaar zijn.

Maar die wisselwerking is slechts schijn. In de praktijk is er geen enkel verband. Anders gezegd: het is niet omdat de meerwaarden op sommige aandelen wel belastbaar zijn, dat de verliezen op diezelfde aandelen aan het aftrekverbod zouden ontsnappen.

In het verleden zijn al wel eens pogingen ondernomen om rechtbanken zo ver te krijgen, dat zij de aftrek van verliezen op aandelen zouden aanvaarden, telkens het gaat om aandelen waarvan de meerwaarden niet van belasting vrijgesteld zijn. Maar die pogingen zijn – voor zover men kan zien – telkens met een sisser afgelopen.

Het aftrekverbod van waardeverminderingen en minderwaarden op aandelen is algemeen (op slechts een uitzondering na, in de context van de vereffening van vennootschappen, maar daar gaan we nu niet op in). Tegenover dit algemene aftrekverbod staat de vrijstelling van de meerwaarden op aandelen, die bijlange na niet algemeen van toepassing is. Zij geldt, in twee woorden gezegd, slechts als de vennootschap die de aandelen uitgegeven heeft, aan een normale vennootschapsbelasting onderworpen is.

Neem bijvoorbeeld beleggingsvennootschappen. Die zijn meestal niet aan de gewone vennootschapsbelasting onderworpen. Het gevolg is, dat de meerwaarden op hun aandelen in de sfeer van de vennootschapsbelasting, niet vrijgesteld zijn van belasting. Maar dit belet niet, dat verliezen op hun aandelen toch niet aftrekbaar zijn.

Met de nieuwe beperking waaraan de vrijstelling van meerwaarden op aandelen onderworpen wordt, zullen veel meer vennootschappen belast worden op de door hen gerealiseerde meerwaarden. Telkens als zij de aandelen niet gedurende een heel jaar in volle eigendom behouden hebben, zullen zij de vrijstelling van de meerwaarde aan hun neus voorbij zien gaan. Maar dit belet niet, dat zij nog altijd geconfronteerd zullen worden met het verbod om hun waardeverminderingen of minderwaarden op aandelen fiscaal in rekening te brengen.

Parallel met de nieuwe regeling voor meerwaarden op aandelen, wordt een bijzondere fiscale regeling ingevoerd voor tradingvennootschappen. Dat zijn vennootschappen die aandelen verkopen, zoals een bakker broodjes verkoopt. Tot nog toe zijn dergelijke vennootschappen aan de gewone regeling onderworpen: meestal vrijstelling van de meerwaarden op hun verkochte aandelen, maar nooit aftrek van de geleden verliezen op aandelen. In de nieuwe regeling dreigen zij de vrijstelling op hun aandelen/koopwaar meestal te verliezen (omdat ze die aandelen doorgaans geen jaar bijhouden). Vandaar dat zij aan het normale stelsel onttrokken worden: hun aandelen/koopwaar zullen voortaan volgens de normale regels worden belast; terwijl hun waardeverminderingen en minderwaarden op aandelen ook volgens de normale regels fiscaal aftrekbaar zullen zijn.

De auteur is advocaat en hoofdredacteur van Fiscoloog. www.fiscoloog.be

Verliezen op aandelen zijn normaal gezien nooit aftrekbaar.