Meer Europa, hefboom voor crisisbestrijding

Dagelijks horen we dat “er geen ‘goed’ protectionisme bestaat”, en toch reageerden in de Europese Unie de lidstaten ieder voor zich op de crisis. Op het gevaar af de Europese constructie te ondermijnen. De gemiddelde Europeaan loopt weliswaar niet hoog op met de Europese ‘bureaucratie’, maar gelukkig bestaat er een supranationaal samenwerkingsverband dat Europa heet. Bondskanselier Angela Merkel en de overige Europese regeringsleiders van de G20 beloofden afgelopen zondag in Berlijn hun crisisbeleid beter te coördineren. Welke geloofwaardigheid zou een Europa dat terugvalt op nationale reflexen anders nog hebben op de komende G20-top in Londen om protectionistische tendenzen af te blokken die uitdijen van Washington over Delhi tot Peking?

Er ging in Berlijn wel te weinig aandacht naar Oost-Europa, dat zich stiefmoederlijk behandeld voelt door het rijkere deel van de Europese familie. De nieuwe lidstaten overlaten aan hun lot, kan nochtans nare gevolgen hebben. Ze hebben de voorwaarden voor een succesvolle integratie – vrijhandel in goederen en kapitaal – overijverig ingelost. In die mate dat Hongarije, Tsjechië en Slowakije 80 procent van hun bruto binnenlands product halen uit export naar West-Europa. Onze banken (onder meer KBC) hebben hun financiële instellingen overgenomen, maar weigeren garant te staan voor leningen in euro van hun Oost-Europese filialen aan gezinnen en bedrijven.

In Berlijn werd slechts een vaag perspectief geboden op steun aan Oost-Europa via een geherkapitaliseerd Internationaal Monetair Fonds. Maatregelen om in Oost-Europa de consumptie op peil te houden, zijn nochtans in het belang van heel Europa. De misnoegde Oost-Europeanen houden op 1 maart een tegentop in Brussel.

Verderop in deze Trends pleit de tegendraadse Franse denker Emmanuel Todd voor één groot en sterk Europa, waarin de comparatieve voordelen tussen het oostelijke en het westelijke deel van het continent volop uitgespeeld worden achter tolmuren. Omdat dit geen conjuncturele, maar een structurele crisis is die zoals de drie voorgaande – 1904-’18, 1929-’45, 1973-’85 – jaren kan duren en geostrategische veranderingen zal veroorzaken. Een pan-Europees protectionisme zal, zodra het economische ontij is overgewaaid, Europa ook beter wapenen tegen de opkomst van onder meer Azië door een einde te maken aan de neerwaartse druk op de lonen en het koopkrachtverlies dat bedrijven verlamt. Althans volgens Todd. Economen huiveren echter van zijn ideeën en geloven niet in het moduleren van protectionisme tussen handelsblokken.

Het enige, gezonde alternatief is dat de Europese en onze beleidsmakers sleutelen aan competitiviteit en innovatie. Vlaanderen krijgt echter vooralsnog niet meer economische hefbomen om zo’n beleid te optimaliseren. En hoe lang de Europese eendracht van Berlijn zal standhouden, valt af te wachten. (T)

Door Erik Bruyland