“Medisch onderzoek is een gevecht om de beste te zijn”

De Deense professor Liselotte Højgaard is voorzitter van de Europese raden van medisch onderzoek. Ze staat voortdurend op de barricades om te vermijden dat de kwaliteit van het onderzoek verder taant in Europa. We dreigen namelijk de strijd om medisch talent te verliezen.

Kopenhagen (Denemarken)

Ze kennen haar aan het Deense regeringsgebouw in Kopenhagen als de vrouw met de rode fiets. Liselotte Højgaard is universiteitsprofessor, leidt de dienst nucleaire geneeskunde en pet-scanning aan de gigantische universiteitskliniek Rigshospitalet in Kopenhagen, gaat regelmatig haar zegje doen op het ministerie van Volksgezondheid en is adviseur voor de Deense regering voor onderzoeksbeleid. “Als ik naar het ministerie ga, neem ik mijn rode fiets. Die parkeer ik dan netjes tussen die chique limousines”, zegt Højgaard. Ze fietst ook elke dag naar het Rigshospitalet. “En als iemand mij op de zenuwen heeft gewerkt of ik slecht geluimd ben, doe ik een ritje om uit te waaien”, lacht Højgaard op haar kabinet in het ziekenhuis.

Volgende week is ze in het land als gastspreker op het colloquium van de Vlaamse Raad voor Wetenschapsbeleid (VRWB) en de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) over innovatie in de gezondheids- en welzijnszorg. Højgaard werd uitgenodigd in haar hoedanigheid als voorzitter van de European Medical Research Councils (EMRC), de organisatie die waakt over de kwaliteit van medisch onderzoek in Europa. Ze werd ruim een jaar geleden gevraagd voor de job. “Mijn zoon zei dat ik gek was om het te doen”, vertelt ze. “Zoveel werk, zoveel uren en dan nog onbezoldigd, dat begreep hij niet.”

En er is werk aan de winkel. Want Højgaard wil te allen prijze vermijden dat Europa verder terrein verliest tegenover de Verenigde Staten in medisch onderzoek. Die achterstand is vooral het gevolg van een gebrek aan samenwerking door de lappendekenstructuur van Europa, onvoldoende financiering en te weinig publicaties in de topvakbladen. Højgaard heeft intussen in recordtijd een witboek over de problemen in haar sector uit haar mouw geschud, dat ze weldra onder de neus van de Europese Commissie duwt.

Ze komt dan ook met een duidelijke boodschap: “Het loont om te investeren in medisch onderzoek. Om het heel simpel te stellen: je krijgt waar voor je geld, tot het achtvoudige van wat je erin pompt.”

TRENDS. Niet slecht als inleiding voor het colloquium.

LISELOTTE HØJGAARD. “Er zijn enkele goede voorbeelden die aantonen dat investeringen in medisch onderzoek leiden tot betere zorg van patiënten, betere behandelingen, langer leven en betere gezondheidszorg in het algemeen.”

Waarover gaat u verder spreken?

HØJGAARD. “Vooral over de evolutie van medisch onderzoek en natuurlijk over het witboek, dat werd opgestart door de Leuvense professor Roger Bouillon. We kwamen elkaar vorig jaar tegen in Sevilla en spraken toen over de erbarmelijke toestand van medisch onderzoek in Europa. We hebben meteen beslist er iets aan te doen. Het witboek mag er misschien een beetje amateuristisch uitzien, maar het is geschreven door echte wetenschappers.

“Een van de punten waar ik op wijs is dat hier veel wordt gepubliceerd, maar niet genoeg in toppublicaties als Nature, Science, The Lancet of The New England Journal of Medicine. En daar moet je instaan om overal geciteerd te worden. De Amerikanen zijn daar veel beter in. Dat kan deels te wijten zijn aan de taal, maar misschien is de kwaliteit gewoon onvoldoende.

“Een ander element is dat de Europese medische industrie vooral partners zoekt in de VS. Een heel belangrijk signaal, want als de industrie liever samenwerkt met Amerikaanse onderzoekers, moeten we echt orde op zaken stellen. Onderzoek in de klinische fase drie kan nu al goedkoper in Oost-Europa of het Verre Oosten. Als nu ook het kwaliteitsonderzoek naar de Amerikanen gaat, blijft er voor ons niet veel meer over. We moeten hier snel wakker worden.”

U wilt de braindrain stoppen.

HØJGAARD. “We willen de onderzoekers inderdaad terughalen. Het is goed dat jonge onderzoekers naar de VS of China gaan, maar ze moeten wel terugkomen.”

Wat denkt u daaraan te doen?

HØJGAARD. “We stellen een tweeledige oplossing voor. Eén, dat de financiering van medisch onderzoek in Europa wordt verdubbeld. Dokters willen natuurlijk altijd meer geld, maar hier kunnen we het wel verantwoorden. Amerikanen spenderen zowat de helft van hun algemene onderzoeksbudget aan medisch onderzoek en life sciences. In Europa is dat een vierde. Bovendien is hun onderzoeksbudget veel groter dan dat van ons, dus wij krijgen een kleiner deel van een kleiner bedrag.

“We moeten ook het systeem van best practices introduceren. Dit ligt heel gevoelig, maar sommige regio’s in Europa presteren beter dan andere. Jullie in België doen het erg goed. Vlaanderen is wereldleider in medisch onderzoek met heel goede ziekenhuizen, net als Denemarken en andere noordelijke landen, Groot-Brittannië, Oostenrijk en Zwitserland. Maar andere landen doen het heel wat minder. Ik zou fondsen voor onderzoek toewijzen op basis van wetenschappelijke uitmuntendheid, dus zij die goed presteren genereus financieren en de anderen niet. En je laat onafhankelijke experts uitzoeken wie het beste onderzoek doet. In Europa zijn we niet zo competitief ingesteld als in de VS. Onderzoek is jammer genoeg geen democratie, maar een gevecht om de beste te zijn.

“Wat ook kan helpen, is een goede publiek-private samenwerking. Ook daar zijn we vergeleken met de VS slecht in. Dokters in Europa zaten tot een paar jaar geleden in hun ivoren toren. Slechts een handvol werkte samen met de industrie. Maar een partnerschap waarin van twee kanten ideeën komen, is ook het beste voor de industrie. Ik heb samen gezeten met de toplui van de grote farmabedrijven en met Siemens en Philips, en zij zijn vragende partij voor hogere kwaliteit van onderzoek.”

Dat Europa nog altijd met een oude gebrokkelde structuur zit, speelt ons niet in de kaart.

HØJGAARD. “Precies. De gefragmenteerde manier waarop we werken is vreemd en compromisgedreven, terwijl de National Institutes of Health ( nvdr – NIH, de Amerikaanse tegenhanger van de EMRC) een gemeenschappelijke strategie aanhouden. Hier in Europa hebben sommige landen geen duidelijke visie.”

Hebt u een deadline voor het realiseren van uw ideeën?

HØJGAARD. “Neen. We moeten ook niet hopen op een aardverschuiving. De veranderingen zullen komen als druppels die steeds grotere kringen op het wateroppervlak veroorzaken.”

Is Europa bereid om aan de kar te trekken?

HØJGAARD. “Ik geloof dat we nu net een win-dow of opportunity hebben. Duitsland wordt geleid door Angela Merkel, een onderzoekster van opleiding. Gordon Brown zei deze zomer dat Groot-Brittannië de locomotief moet worden voor onderzoek in Europa, en Nicolas Sarkozy benadrukt dat het heel belangrijk is om onderzoek te versterken. En in onze moederorganisatie, de European Science Foundation (zie kader: Wat is de EMRC?), wordt het onderzoeksbudget verhoogd in het kader van de Barcelonadoelstelling om tegen 2010 3 % van het bbp te pompen in investeringen in onderzoek. Denemarken zal die norm trouwens halen. België zou het ook moeten kunnen, want jullie hebben de goede wetenschappers, de hersenen en een lange traditie van onderzoek ( nvdr – België zit aan 2 %). En een groter deel van het onderzoeksgeld zou naar medisch onderzoek moeten kunnen gaan, wat ik ook aan de Europese Commissie duidelijk wil maken. Want ik wil dat mensen goed geïnformeerd zijn voordat ze beslissen. Politici moeten daarom niet doen wat ik vraag, maar ik wil wel dat ze minstens naar me hebben geluisterd. Mijn voorgangers waren misschien wel minder opdringerig dan ik.”

De NIH in Amerika heeft jaarlijks 29 miljard dollar ter beschikking voor medisch onderzoek. Hoeveel is dat in Europa?

HØJGAARD. “Moeilijk te vergelijken, maar zij geven ruw geschat twee keer zoveel uit als wij in Europa.”

Zij kunnen dus de beste onderzoekers lokken?

HØJGAARD. “Ja. Als je naar pakweg de universiteit van Stanford kan gaan, krijg je een mooie verblijfplaats, een goed loon en uitstekende leefomstandigheden. Zo is het hier lang niet altijd.”

U tekent geen rooskleurig beeld. Moeten we de alarmklok luiden?

HØJGAARD. “Neen, maar het is wel hoog tijd voor discussie. Terwijl wij hier haperen, vorderen de VS zeer snel en de BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India en China) en Zuid-Korea en Singapore spenderen een fors deel van hun nationaal budget aan onderzoek. Om een idee te geven: China alleen al telt een miljoen doctoraalstudenten.”

U bent nu ruim een jaar voorzitter van de EMRC. Hoelang kunt u dit nog doen?

HØJGAARD. “Het is een mandaat voor drie jaar, dat met twee jaar verlengd kan worden. Maar dan zal ik er echt wel de buik van vol hebben. Je steekt er veel tijd in en het is moeilijk te combineren met mijn andere jobs aan de kliniek en de universiteit.”

Hebt u al frustraties opgelopen?

HØJGAARD. “Neen, nog niet. Ik ben dan ook heel koppig en krijg meestal wel wat ik wil ( lacht).”

Door Bert Lauwers

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content