Managers ontdekken het boeddhisme

Het boeddhisme ligt bij ons steeds beter in de markt, ook bij ondernemers, economen en marktanalisten. Is dit een imagokuur voor hun bedrijf of gaat het echt om diepere inzichten?

De Vlaamse boeddhist Frans Goetghebeur, voorzitter van het Tibetaans Instituut in Schoten, stelt vast dat de combinatie van economie en deugdelijkheid de jongste tijd steeds vaker voorkomt in geschriften van werkgeversorganisaties en in jaarverslagen van bedrijven. Dat, plus het feit dat steeds meer bedrijfsmanagers en zelfstandigen deelnemen aan bezinningsweekends, inspireerde hem tot een boekje. In Alles verandert – enkele beschouwingen over ethiek, economie, wetenschap en boeddhisme in deze tijd merkt Goetghebeur op dat de zakenwereld inzichten ontdekt die aansluiten bij de kern van het boeddhisme. “Ze komen niet gewoon hun batterijen opladen. Ze stellen zich fundamentele vragen, bijvoorbeeld over het arbeidsproces in hun onderneming, en over de relaties met hun werknemers en klanten.”

U schrijft dat vertrouwen een economisch goed is dat bedrijven belangrijke besparingen kan opleveren?

FRANS GOETGHEBEUR (TIBETAANS INSTITUUT). “Vertrouwen is geen abstracte deugd of een sentimenteel begrip. Het slaat op de manier waarop medewerkers met elkaar omgaan en die kan een motiverende kracht zijn binnen het bedrijf en in de relatie met de klanten. Uit onderzoek blijkt dat tegenover elk procent verbetering van de dienstverlening een groei staat van 2 % in opbrengsten. Zoiets moet voor aandeelhouders toch interessante informatie zijn?

“Vertrouwen is van wezenlijk belang om een goed bedrijf te runnen, de individuele groei van werknemers te bevorderen en producten te creëren die de mensheid van dienst kunnen zijn. ‘Flow in zaken’ heet dat, en het is voor het bedrijfsleven wat emotionele intelligentie is voor de psychologie. Regeltjes en controlemechanismen in ondernemingen kosten veel geld en werken meestal demotiverend omdat ze op argwaan berusten. Aandacht schenken en tegelijk de neiging laten varen om alles onder controle te willen houden, dát is de kunst.”

Succes en geluk worden in onze maatschappij gemeten in procenten van het bruto binnenlands product. Zonder commercialisering valt de economische groei toch stil?

GOETGHEBEUR. “Competitie en commercie moeten er zijn, want ze stimuleren de dynamiek in een samenleving – als ze ten minste niet drijven op afgunst en andere negatieve krachten. Voor Thomas Hobbes, Adam Smith en de meeste westerse denkers is de mens een egoïstisch en eigenzinnig wezen. Dat mensbeeld bepaalt ons economisch handelen, terwijl onze menselijke aard volgens de boeddha een heldere leegte is van waaruit we alle potentiële vormen kunnen aannemen. De grote opgave van de 21ste eeuw is de verandering van het waardestelsel dat aan de mondiale economie ten grondslag ligt en het op één lijn te brengen met de grondbeginselen van menselijke waardigheid en een duurzame samenleving.”

Horen we daar de stem van de andersglobalisten?

GOETGHEBEUR. “Ik vrees dat de oppositiebeweging van de andersglobalisten niet vanuit ‘de wijsheid van de middenweg’ wordt georganiseerd. Het gewelddadige karakter van hun reactie is gevaarlijk: het risico bestaat dat hun poging tot verandering daardoor beperkt zal blijven tot een kortstondige anarchistische opstoot.

“Nochtans zijn er tekenen van hoop die erop wijzen dat we stilaan een culturele ommekeer meemaken. Ik was blij verrast met de toespraak van de gewezen Amerikaanse president Bill Clinton in Antwerpen. Hij benadrukte de groeiende interdependentie tussen alle landen en volkeren in een globaliserende wereld. En ik stel vast dat er ook een globaal ethisch bewustzijn groeit bij ondernemers en bedrijven.”

Is dat een oppervlakkig verschijnsel of een dieperliggende correctie onder druk van de publieke opinie?

GOETGHEBEUR. “De nieuwe zakenethiek kan louter ingegeven zijn door pr-motieven. Maar misschien beginnen economische spelers wel degelijk te beseffen dat hun sociale verantwoordelijkheid en hun beloftes aan de aandeelhouders niet alleen scherp in het oog worden gehouden door investeerders, maar ook door hun werknemers, consumenten en zelfs door ngo’s.”

E. B. / A.M.

“Regeltjes en controle kosten bedrijven hopen geld, vertrouwen schenken bespaart kosten.”