Lessen voor John Crombez

Volgende maand wordt John Crombez wellicht verkozen tot nieuwe voorzitter van de sp.a. Hij wordt geconfronteerd met vele problemen. Een aantal zijn eigen aan de Vlaamse socialisten, andere overstijgen de partij.

Socialisten hebben het overal in Europa moeilijk. De Nederlandse PvdA verloor in maart zwaar. Het Britse Labour leed zijn grootste nederlaag in meer dan dertig jaar. In Bremen zette de SPD het slechtste naoorlogse resultaat neer. Welke lessen kan en moet Crombrez uit al die nederlagen trekken?

Hij moet eerst orde op zaken stellen in eigen huis. Het tijdperk van ‘Steve Stunt’ en de ‘Teletubbies’ is voorgoed voorbij. Zo ook de alles-is-gratispolitiek. Steve Stevaert stelde die voor als het ‘nieuwe herverdeelsocialisme’, maar elke burger met gezond verstand weet dat iemand de rekening moet betalen.

Ook voorbij is de tijd dat de kleine sp.a als vanzelfsprekend in coalities werd meegenomen vanwege grote broer PS. Een eerste dreun kregen de Vlaamse kameraden in 2007 toen Di Rupo hen voor vier jaar in de politieke kou liet staan. In de regeringen-Verhofstadt III, -Leterme en -Van Rompuy stonden ze aan de zijlijn. In 2012 kwam de volgende dreun bij de gemeenteraadsverkiezingen, met de verdrijving van Patrick Janssens uit het Antwerpse stadhuis. Hij liet de plaatselijke sp.a — ooit een rode burcht — verweesd en ruziënd achter.

Van Antwerpen naar Vlaanderen is een kleine stap. De tweestrijd tussen Crombez en Tobback junior lijkt eeuwig te duren en lijkt hoe langer hoe meer op een aanslepende vete. Al is de context nog complexer. De socialistische partij, ooit onderdeel van het Belgische meubilair (en voorlopig nog oververtegenwoordigd in topoverheidsfuncties), is nu een kleine partij. Sommigen dromen daarom hardop van ‘een grote linkse partij’ in Vlaanderen. Samengaan met Groen is daarvoor de simpele formule. Maar, it takes two to tango. Op de 1 meilofzangen van rode sirenes kwam snel de koele reactie. Meyrem Almaci weet verdomd goed dat haar achterban zowat haaks staat op de socialisten. Groen is populair bij intellectuelen en de jeugd en heeft bovendien geen eigen vakbond of ziekenfonds.

De echte keuze voor Crombez luidt: opschuiven naar het centrum of gaan voor een rood parcours. Het centrum is al druk bevolkt en heeft in Vlaanderen een duidelijk rechtse onderstroom, waar N-VA, CD&V en Open Vld van profiteren. Kiest Crombez voor links, dan gaat hij een lange oppositiekuur tegemoet. Want hij zal weinig groene, laat staan PvdA-stemmen heroveren. Met dat probleem worstelen alle sociaaldemocraten in Europa. Ecologische partijen blijven wegens hun typische eigen profiel wellicht eeuwig onafhankelijk en klein. Ook omdat hun ideeëngoed door anderen min of meer is overgenomen.

Voor een aantal linksen zal het trouwens nooit links genoeg zijn. Wat verklaart waarom op veel plaatsen een partij ter linkerzijde van de socialistische is opgestaan. In Nederland bedreigt de nieuwkomer (SP) de gevestigde (PvdA). In een aantal Middellandse Zeelanden gebeurt hetzelfde.

Het samenlevingsmodel in Vlaanderen en Europa onderging grote veranderingen. De technologische revolutie, de diensteneconomie, de mobiliteit en tal van andere ingrijpende factoren zorgen ervoor dat het gros van de burgers het nu beter heeft dan ooit: hogere opleiding, hogere levensstandaard, hogere levensverwachtingen… Maar het mee door de socialisten gecreëerde en onbetaalbaar geworden socialezekerheidssysteem en het steeds groeiende inefficiënte overheidsapparaat hebben een zware kostprijs. Dat vertaalt zich in een te hoge belastingdruk, waar de middenklasse voor opdraait. Net die belangrijke bevolkingsgroep werd door sp.a — en Labour — systematisch vergeten, en erger, tegen de electorale schenen gestampt. Ed Miliband kan daar nu over meespreken. Tony Blair en Peter Mandelson uitten scherpe kritiek op ‘broedermoordenaar’ Miliband, die de centrumprincipes van New Labour overboord smeet.

Waarmee we bij de laatste uitdaging voor Crombez komen: de perceptie. Net zoals de reputatie van Blair en Mandelson niet onbesproken is, worstelen ook de sp.a en haar leiders met imagoproblemen. Dat Bruno Tobback zich liet fotograferen met zijn zeilboot blijft hem achtervolgen. Uitspraken van gewezen kopstukken zoals Luc Van den Bossche over zijn vroegere partij (“simpele duiven”) zijn ook niet bevorderlijk. De hamvraag voor Crombez: heeft hij, behorend tot het socialistische establishment –als gewezen regeringslid en poulain van Johan Vande Lanotte — het nodige gezag om de reputatie van de sp.a te herstellen?

Peter Frans Anthonissen is expert in reputatiemanagement. Hij is gedelegeerd bestuurder van Anthonissen & Associates.

PETER FRANS ANTHONISSEN

De echte keuze voor Crombez luidt: opschuiven naar het centrum of gaan voor een rood parcours.