Leren leven en werken met Oost-Europeanen

De eengemaakte Europese arbeidsmarkt is bijna voltooid. Sinds 1 mei hebben Duitsland en Oostenrijk als laatste Europese landen hun deuren geopend voor Poolse werknemers. En vanaf begin volgend jaar kunnen ook de Bulgaren en Roemen zich vrij bewegen op de Europese arbeidsmarkt. De Vlaamse werkgevers verwelkomen de nieuwe krachten met open armen. Maar de toevloed van Oost-Europeanen brengt ook sociale fraude en misbruiken met zich.

Johan Wets en Fernando Pauwels van het Hoger Instituut voor de Arbeid (HIVA) van de KU Leuven onderzochten in opdracht van het ACV de migratie uit Oost-Europa. “Migratie is geen probleem”, zegt Chris Serroyen van de studiedienst van het ACV, “maar een realiteit en een rijkdom.” Wat niet wegneemt dat er misbruiken zijn.

Aantrekkelijk België

Op 1 januari 2004 trad Polen toe tot de Europese Unie. Toch kregen de Polen niet onmiddellijk vrije toegang tot de arbeidsmarkt van de oude Europese landen. Enkel het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Zweden kondigden geen overgangsmaatregelen aan.

In België konden de Polen tussen 2004 en 2009 al wel als zelfstandige of in een knelpuntberoep aan de slag. Hiervoor werd een arbeidskaart uitgereikt. In 2007 werkten liefst 22.158 Polen in België met een arbeidskaart en 2754 als zelfstandige. Sinds 1 januari 2009 hebben de Polen vrije toegang tot de Belgische arbeidsmarkt.

De Bulgaren en Roemenen, die in 2007 toetraden, krijgen pas in 2012 vrije toegang. Maar ook vandaag zijn velen van hen al actief op onze arbeidsmarkt, in een knelpuntberoep of als zelfstandige. In 2007 waren 3876 Roemenen en 2027 Bulgaren actief in een knelpuntberoep en respectievelijk 2640 en 1347 als zelfstandige.

Volgens de Poolse overheid is de top van de emigratie bereikt. De demografische groei speelt daarbij een belangrijke rol. Polen, Roemenië en Bulgarije zullen een bevolkingsafname kennen door veroudering en emigratie. Polen kampt bovendien met arbeidstekorten in de landbouw-, textiel- en bouwsector.

Volgens Johan Wets werd in België de top van de Poolse migratie bereikt in 2007. De opening van de Duitse arbeidsmarkt voor de Polen kan nog een nieuwe dynamiek in gang zetten. Maar algemeen wordt aangenomen dat de Poolse migratie uitdooft. Polen is vandaag zelf land van bestemming voor heel wat Oe- kraïense, Russische en Wit-Russische migranten. De migratiestroom uit Roemenië en Bulgarije zal pas veel later uitdoven. De levensstandaard ligt er veel lager.

Uitbuiting in de vleesindustrie

De Belgische werkgevers verwelkomen de Oost-Europeanen met open armen. Vooral voor zware beroepen in de bouw of de vleessector vinden zij moeilijk gemotiveerde en bekwame Belgische werknemers. En toch gaat de Oost-Europese migratie gepaard met sociale fraude en zelfs uitbuiting.

Kris Fortie, van ACV Voeding en diensten in Gent-Eeklo, haalt het voorbeeld aan van een vleesverwerkend bedrijf uit Oost-Vlaanderen. Officieel werken er slechts vijf mensen, terwijl meer dan honderd Oost-Europese arbeiders via onderaanneming worden tewerkgesteld. Zij krijgen een uurloon dat onder het minimumloon ligt en moeten zes dagen per week werken, tot twaalf uur per dag, volgens de vakbondsman. Bovendien pleegt het bedrijf fraude met de economische werkloosheid.

In september 2010 sloten vakbonden en werkgevers in de vleessector een protocolakkoord om de strijd aan te binden tegen de sociale fraude. “Maar de reactie van de overheid is eerder lauw”, beweert Kris Fortie. “Het protocolakkoord is nog niet in wetgeving omgezet en de inspectiediensten werken nog altijd niet optimaal samen om de fraude in de vleessector te bestrijden. Toen de fraude in het nieuws kwam, werden wij onmiddellijk uitgenodigd bij minister Laurette Onkelinx en staatsecretaris Carl Devlies, maar hun aandacht ebde snel weg zodra de media-aandacht verdwenen was.”

Moordende concurrentie

“In landen als Duitsland bestaan er geen minimumlonen in de vleesindustrie”, zegt Johan Wets. “De Polen, Roemenen of Bulgaren werken tegen lonen die vergelijkbaar zijn met die in hun thuisland. Deze concurrentie is moordend voor de Belgische vleesverwerkingsindustrie en drijft hen tot of over de grenzen van het wettelijke. De Europese Unie speelt hierin een belangrijke rol. Zulke grote verschillen tussen EU-landen kunnen gewoon niet.”

Julie Lejeune van het Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding stelt zich zelfs de vraag of België er goed aan heeft gedaan om zijn arbeidsmarkt af te schermen voor de Oost-Europese landen die zijn toegetreden tot de Europese Unie. “De overgangsmaatregelen hebben ertoe geleid dat mensen allerlei achterpoortjes hebben gezocht om het statuut van werknemer te omzeilen.”

KATIA GROSEMANS , FOTOGRAFIE WOUTER RAWOENS

“Overgangsmaat-regelen hebben geleid tot achterpoortjes om het werknemersstatuut te omzeilen”Polen is vandaag zelf een land van bestemming voor heel wat Oekraïense, Russische en Wit-Russische migranten.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content