Landbouw op de maan

Waarom moet u de onderzoeker kennen? Astronauten moeten eten. Daarom houdt Natalie Leys (45) zich bezig met de vraag hoe je voedsel produceert in de ruimte. De Kempische bio-ingenieur deed al testen met een bioreactor in het Internationaal Ruimtestation ISS en stuurde in 2002 haar eerste experimenten mee met de ruimtevlucht van Frank De Winne. Ze leidt bij het Studiecentrum Kernenergie (SCK CEN) in Mol een onderzoeksgroep die de impact van straling op biologische processen in de ruimte onderzoekt. "Sinds mijn doctoraat ben ik bezig met microbiologie en bacteriën", vertelt ze. "Straling is onzichtbaar, maar heeft wel een ongelooflijk effect. Dat is heel intrigerend. Ik kan hier zoeken naar toepassingen in de ruimtevaart. Dat spreekt tot ieders verbeelding." Waarover gaat het onderzoek? "Het uiteindelijke doel is dat astronauten in de ruimte hun eigen voedsel, water en zuurstof kunnen produceren", zegt Nathalie Leys. "Dat is nodig om langetermijnmissies mogelijk te maken. We moeten een manier vinden om het aardse ecosysteem uit te rekken tot op de maan en Mars. Het ruimtevaartonderzoek is maar een van de vier thema's waar het team van Leys zich op richt. De andere drie draaien om de rol van radioactiviteit in de bodem, de opslag van radioactief afval en de impact van radiotherapie op de microbiële processen in het darmstelsel. "Maar de ruimtevaart ligt mij wel het meest na aan het hart", zegt Leys. Hoe internationaal gerenommeerd is haar werk? Ruimtevaartonderzoek is per definitie een heel internationale onderzoeksniche. De twintigkoppige onderzoeksgroep van Leys werkt volop samen met ruimtevaartorganisaties in Europa, de Verenidge Staten, Rusland, Japan en China. "Ons onderzoek wordt gesponsord door het Belgische ruimtevaartprogramma", vertelt Leys. "En we schrijven als onderzoeksinstelling in op onderzoeksprogramma's van het Europese ruimtevaartagentschap ESA. Zo'n consortium telt algauw een tiental groepen en instellingen." Zijn er economische toepassingen? Een onmiddellijke return van de commercialisering van haar octrooien is er vooralsnog niet. "Maar er zijn wel aspecten van ons onderzoek die kunnen worden gebruikt in de landbouw op aarde", zegt Leys. "Ons onderzoek probeert voedselproductie onafhankelijk te maken van vruchtbare grond en het klimaat. Als we erin slagen mensen gezond in leven te houden in de ruimte, kan onze technologie ook een meerwaarde bieden voor de landbouw in minder vruchtbare streken op aarde." Toch lopen er nog geen nevenprojecten in de Sahara. Daarvoor is de technologie die de onderzoeksgroep ontwikkelt te gespecialiseerd en te duur. Er zijn wel projecten met industriële partners. Zo loopt onder andere met Puratos en Flanders' Food het project van de Space Bakery. "Die bekijken hoe je in gesloten containers klimaatvrij en grondvrij graan kunt kweken, om er broodproducten van te maken", zegt ze. "Dat is aards onderzoek, maar wel met nauwe raakvlakken met ons ruimtevaartonderzoek." Waar komt de inspiratie vandaan? Leys' kinderdroom was dierenarts te worden. Uiteindelijk koos ze voor een carrière als microbioloog. Daarbij is er minder kans dat ze 's nachts uit bed wordt gebeld. "Maar ik ben in bijberoep wel nog landbouwer, samen met de familie", vertelt ze. "De liefde voor de natuur en dieren wil ik meegeven aan mijn kinderen. Dat ik me bezighoud met de vraag hoe we de landbouw kunnen transplanteren naar de ruimte, is gaandeweg op mijn pad gekomen. Dat blijft mij ongelooflijk fascineren. En ik heb nu een team dat daaraan kan meewerken."