Kundun

In “Kundun” projecteert Martin Scorsese vertrouwde thema’s als boetedoening en schuldgevoel in de figuur van de Dalai Lama.

Voor een filmmaker wiens werkterrein gekenmerkt wordt door gewelddadige gangsters, kleine oplichters, dreigende grootstedelijke decors of met neon verlichte goktenten en bars, is een verplaatsing naar Tibet op zijn minst verrassend. Tegenover het destijds met gemengde gevoelens onthaalde ” The Last Temptation of Christ” – dat uiteindelijk een innerlijke conflictsituatie centraal stelde – lijkt ” Kundun” eerder op een New Age-film dan op een sterk onderbouwd drama. Scorsese is een gedreven en vindingrijk stilist, maar met mooie plaatjes alleen maak je geen boeiende film. “Kundun” blijft bij momenten te veel folklore. Als toeschouwer krijg je nooit toegang tot de Tibetaanse cultuur, noch tot de figuur van de Dalai Lama. Cineast Martin Scorsese en scenariste Melissa Mathison vertellen het verhaal van een individu om de geschiedenis van een volledig volk uit de doeken te doen.

“Kundun” gaat over bewustwording en innerlijke expressie. Om het spirituele leven van de Dalai Lama vorm te geven, filmt Scorsese het grootste deel van zijn relaas vanuit het oogpunt van de Dalai Lama. Zo wordt de historische achtergrond – zoals de dreiging van Mao, de uiteindelijke verdrukking van Tibet door China en de onverschilligheid van de wereldopinie – in metaforische beelden weergegeven. Scorsese visualiseert hierin de dromen en visioenen van de Dalai Lama om aan de dichotomie van materiële en spirituele wereld vorm te geven. Vanuit puur menselijk oogpunt gaat “Kundun” over een individu dat alles wat hij liefheeft, verliest. De Dalai Lama verliest tijdens zijn innerlijke reis naar volwassenwording en spiritualiteit niet alleen familieleden en vrienden, na de inval van het communisme raakt hij ook zijn land kwijt.

Hoewel de meeste films van Scorsese gekleurd worden door geweld en wraak, gaan “The Last Temptation of Christ” en “Kundun” over geweldloos verzet. Maar terwijl in zijn gangsterdrama’s de geweldenaar ten onder gaat aan hebzucht en agressie, biedt vreedzaamheid ook geen oplossing: Christus sterft aan het kruis en de Dalai Lama moet vluchten naar India om zichzelf en zijn geloof te redden. Eventjes laat Scorsese het schuldgevoel van de Dalai Lama opborrelen in een magistraal shot waarin de geestelijke leider als enige recht staat, temidden van duizenden vermoorde Tibetanen. Verder dan dit indrukwekkend beeld reikt het innerlijke conflict niet. Philip Glass, die in de jaren zestig zijn inspiratie in India en Tibet ging halen, brengt de gepaste soundtrack bij de etherische beelden van Scorsese.

Piet Goethals