Kokanje.

Gratis voor niets, dat is boerenbedrog. There’s no such thing as a free lunch. Zelfs de creatieve strapatsen van Free Stevie kosten u en mij handenvol belastinggeld, netjes en progressief verdeeld over de kleine en grote inkomens. De straks herverkozen SP.A-voorman en populairste Vlaamse politicus van het moment geeft dat trouwens grif toe: “Tuurlijk is gratis een herverdelingsmechanisme. En ik heb het hier op het partijbureau al gezegd dat die rechtse deugnieten van Trends dat als eerste goed hadden begrepen,” jokt de Limburgse socialist (zie blz. 54).

Woeps. Het woord is eruit. Herverdeling. Al moeten we Steve Stevaert wel even bijsturen. Niet dit blad, maar de Oostenrijkse econoom Friedrich von Hayek stelde al in de jaren zestig vast dat moderne socialisten – in tegenstelling tot hun oudere kameraden – het geweer subtiel van schouder aan het wisselen waren. De socialisatie van de productiemiddelen was in diskrediet geraakt en ging er zelfs aan de tapkraan van café De Roos niet meer in. Dus moest worden gezocht naar een alternatief.

Wat dan wel? De welvaartsstaat. Dit concept werd in de gouden jaren zestig het gedroomde alibi voor de socialisten om de staat zijn rol van herverdeler verder te laten spelen. En van deze erfenis maakt Stevaert een halve eeuw later nog steeds dankbaar gebruik.

Hayek wond er geen doekjes om: een welvaartsstaat, die bij voorbaat alle risico’s uitsluit en de mensen een positief recht geeft op werkgelegenheid, minimumloon, sociale zekerheid en allerlei basisdiensten, is de reïncarnatie van het pure socialisme. Het klinkt zo’n beetje als de bebaarde duivel, en eigenlijk had Hayek geen ongelijk (opgelet, de deugnieten van Trends gaan nu even op hun rechts elan verder). Een democraat en een socialist hebben één ding gemeen: ze streven allebei gelijkheid na. Maar terwijl democratie gelijkheid in vrijheid zoekt, zoekt het socialisme gelijkheid in beperking en onderdrukking, zo waarschuwde Alexis de Tocqueville al in de negentiende eeuw.

In zijn meest verregaande utopische ambities mijmert Steve Stevaert over het land van Kokanje. In dit mythische luilekkerland, waar de gebraden biefstukken, pardon, kiekens je gratis in de mond vliegen, waar de bussen kosteloos rondtoeren en waar je gratis en voor niks televisie kunt kijken, wil Steve niet alleen dat iedereen gelijk wordt behandeld door de wet – de normale basis van iedere democratie – hij gaat veel verder: hij vindt dat iedereen aan elkaar gelijk moet worden gemaakt. De keerzijde van de medaille is echter dat dit slechts op één manier kan: door een continu ingrijpen en stelselmatig bijsturen vanwege de overheid.

Precies daar toont de hippe SP.A’er hoezeer hij de oude socialist in hart en nieren is gebleven. De welvaartsstaat is voor hem de subtiele gelijkmaker en de ultieme hangmat. Daarbij acht hij het niet voldoende dat de mensen de kans krijgen om iets te ondernemen en te bereiken, ze moeten ook de garantie hebben op een gelijke start en identieke vooruitzichten. Het land van Kokanje is in zijn ogen de ideale verzekeraar die de mensen bevrijdt van al hun economische zorgen, maar ze terzelfder tijd verantwoordelijkheid ontneemt en afhankelijk (onvrij) maakt van vadertje Staat.

Ook daarvoor had Hayek een omschrijving: hij noemde dit het ideaal van de collectieve vrijheid. En daarmee bedoelde hij niet dat de leden van de gemeenschap vrij zijn, maar dat de politici volledig vrij zijn om met de samenleving te doen wat ze willen.

Piet Depuydt

Kokanje: het luilekkerland waar de gebraden biefstukken je gratis in de mond vliegen, waar de bussen kosteloos rondtoeren en waar je gratis en voor niks televisie kunt kijken.