Klaar voor de fiscale revolutie: voor iedereen een belastingtarief van 20 % (en niets meer aftrekken)

Washington DC (VS)

Begin februari 2005 lanceerden de Nederlandse liberalen het plan om één tarief voor rijk en arm in de personenbelasting in te voeren: de vlaktaks. Ze vinden het huidige systeem te ingewikkeld en fraudegevoelig. Een uniforme, lage belastingvoet voor iedereen moet werken opnieuw aantrekkelijk maken, aldus de voorstanders. In België verkondigt Vivant gelijkaardige ideeën.

De oorsprong van de flat tax ligt in de Verenigde Staten. In 1985 schreven de Amerikaanse economen Robert Hall en Alvin Rabushka (Hoover Institution) het basiswerk over de vlaktaks. President George Bush plant nu een fiscale hervorming, waarin hij hun ideeën in de praktijk wil brengen. Trends ging na wat er leeft bij de toonaangevende denktanks in Washington DC, bij the shakers and shapers van het politieke beleid. Op basis van hun analyses worden vele wetten gemaakt of gekraakt.

Sociale zekerheid: geprivatiseerd en geïndividualiseerd

President George Bush heeft een hervorming van zowel de sociale zekerheid als van het fiscale stelsel op stapel staan. De hervorming van de Amerikaanse belastingen is nodig om de economische groei een impuls te geven en de sociale zekerheid (vooral de pensioenen) van de nodige financiële middelen te voorzien. Binnen de sociale zekerheid heeft Bush de invoering gepland van individual retirement accounts (IRA’s): geïndividualiseerde pensioenrekeningen. Het kapitaal dat iemand op zo’n pensioenrekening vergaart, is onaantastbaar voor de overheid.

De IRA’s moeten de aanzet vormen van de private ownership society, die Bush uit de grond wil stampen. Het verwerven van eigendom zal worden aangemoedigd, zodat iedereen voldoende kapitaal kan opbouwen om voor zijn eigen sociale voorzieningen te zorgen (zonder afhankelijkheid van de overheid). Dat komt neer op een geprivatiseerde en geïndividualiseerde sociale zekerheid.

Eén aanslagvoet: waarschijnlijk 20 %

Bovendien bereidt Bush een voor de VS nooit eerder geziene belastinghervorming voor. Het Pannel on Tax Reform moet de concrete voorstellen uitwerken, die de president in zijn State of the Union in het vooruitzicht heeft gesteld: eenvoudiger, rechtvaardiger en goedkoper.

William Beach, van Heritage Institute, een van de meest invloedrijke denktanks, vermoedt dat het Pannel on Tax Reform de invoering van een vlakke belasting zal adviseren op het volledige inkomen met een enkele aanslagvoet (van waarschijnlijk 20 %). De belasting zou gelden voor zowel fysieke personen als voor vennootschappen.

Aftrekposten: verdwijnen

Er zouden geen fiscale aftrekposten meer worden toegestaan. William Beach: “Al die aftrekposten schrappen, zou al een enorme vereenvoudiging zijn van het wetboek op de inkomstenbelastingen, dat samen met de richtlijnen van de Internal Revenue Service ( nvdr – IRS, de Amerikaanse fiscus) meer dan 60.000 bladzijden telt. De complexiteit van de wetgeving – de IRS heeft alleen al voor kind een dozijn definities – geeft aanleiding tot tijdrovende, dure discussies en zet de deur wagenwijd open voor misbruiken zoals belastingontwijking.”

De complexiteit van het huidige stelsel maakt het ook noodzakelijk voor de overheid om een leger dure fiscale controleurs in te schakelen. Doordat de belastingbetaler onder een vlakke belasting minder kan ontduiken en aftrekken, kan het tarief laag blijven.

Alle inkomsten: slechts één keer belast

Elke vorm van inkomen zou maar één keer worden belast. Winsten van vennootschappen worden nu nog altijd twee keer belast: de eerste keer onder de vennootschapsbelasting en een tweede keer bij de uitkering van de dividenden.

Inkomsten uit kapitaal (zoals dividenden en interesten) zouden vrijgesteld kunnen worden.

Vennootschappen: alle uitgaven meteen aftrekbaar

Voor vennootschappen zou de vlaktaks neerkomen op een nog sterkere vereenvoudiging. Alle uitgaven, aankopen en investeringen zouden aftrekbaar worden van het belastbaar inkomen. Afschrijfbare activa zouden tot de fiscale archeologie gaan behoren. De vlaktaks zou voor vennootschappen geheven worden op de gerealiseerde omzet min alle uitgaven van een bepaald jaar.

Dat zou meteen ook het einde betekenen van de discussies met de fiscus over afschrijvingstermijnen. Of er nu een computer, een machine of een gebouw zou worden aangeschaft, alle activa zouden in het jaar van aanschaf in kosten geboekt mogen worden. Zo’n maatregel zal het investeringsritme van bedrijven gunstig beïnvloeden.

Dat gunstige stelsel voor de vennootschappen kan uitgebreid worden naar de eenmanszaken, zodat het geldt voor álle ondernemingen.

Invoering: via een tussenstap

William Beach verwacht dat het Pannel on Tax Reform tegen midden 2005 zijn rapport zal voorstellen en dat de maatregelen goedgekeurd worden tegen het einde van 2006. Hij voorspelt dat er wellicht niet onmiddellijk een loepzuivere vlaktaks ingevoerd zal worden, maar dat er bij wijze van tussenstap geadviseerd zal worden om aanvankelijk een stelsel met drie aanslagvoeten in te voeren: een nultarief, gevolgd door 10 % en 20 %.

Dat moet het voor Bush mogelijk maken om in de personenbelasting toch nog twee fiscale aftrekposten te behouden: de aftrek voor de interesten op leningen aangegaan voor aanschaf van een onroerend goed en de kinderaftrek (zoals hij tijdens zijn verkiezingen had beloofd).

Chris Edwards, van het befaamde Cato Institute, een andere conservatieve denktank, heeft in een eigen studie al de invoering van zo’n stelsel voorgesteld, zij het wat genuanceerder. Onder zijn plan bedraagt de vennootschapsbelasting 15 % en de personenbelasting maximaal 27 %. Momenteel gaan de tarieven van 35 tot 45 %.

Inkomsten uit kapitaal worden in zijn voorstel lager belast dan inkomsten uit arbeid om de efficiëntie te vergroten en te reageren op de wereldwijde belastingconcurrentie. Edwards maakt de bedenking dat de beleidsmensen in verschillende landen er zich bewust van zijn dat de hoge belastingen op inkomsten uit kapitaal alleen maar een kapitaalvlucht onderhouden naar fiscaalvriendelijker oorden. Niettemin stelt hij voor om dividenden nog altijd te belasten tegen 15 %.

Welvaartsstaat: wordt opgedoekt

Of dergelijke plannen de Amerikaanse begroting niet nog meer zullen ondermijnen, heeft volgens Groover Norquist van Americans on Tax Reform (ATR) geen enkel belang: “Het begrotingstekort is totaal onbelangrijk. Wat mij interesseert, is economische groei.” En hij ziet in de plannen van Bush een perfect instrument om de felbegeerde groei te realiseren.

Norquist zwaait met cijfers die moeten aantonen dat de door Bush in 2003 doorgevoerde verlaging van de roerende voorheffing op dividenden (van 35 naar 15 %) in 2004 meer heeft opgebracht voor de schatkist dan in de vorige tien jaar samen. Meteen veroordeelt Norquist de Europese Unie, die streng vasthoudt aan haar strenge begrotingsnorm van 3 %. Hij breekt een lans voor de private ownership society die Bush wil realiseren. Hij onderstreept dat die samenleving een alternatief moet vormen voor de sociale welvaartsstaat die is totstandgekomen in Europa en die de Democraten hadden willen ontwikkelen in de VS.

ATR verwijt de EU ook er ten onrechte vanuit te gaan dat de nieuwe markten in Azië en de voormalige Oostbloklanden een sociale welvaartsstaat gaan invoeren zoals dat in West-Europa in de vorige eeuw gebeurd is. Norquist: “Die landen zullen niet geneigd zijn om een uitgebreid sociaal stelsel uit te bouwen, omdat het hun internationale concurrentiekracht te veel zou aantasten, zeker nu de toon wordt gezet door de VS.” Internationale concurrentie is voor hem geen bedreiging, maar een uitdaging. Begrippen als harmful competition, die centraal staan in de Europese gedragscode, lacht hij weg.

Om de fiscale hervormingsplannen enigszins betaalbaar te houden, stelt Chris Edwards (Cato Institute) onder meer voor om in ondernemingen de betaalde interesten op leningen niet langer als een fiscaal aftrekbare bedrijfslast te beschouwen. Dat zou ook de gelijke behandeling tussen vreemd en eigen vermogen in de hand moeten werken. Verdere besparingen zouden gerealiseerd kunnen worden door de fiscale aftrek te elimineren van de premies voor de individuele gezondheidszorg die door ondernemingen worden betaald. Edwards: “Op die manier zou het mogelijk worden om de gezondheidszorg volledig op basis van individuele bijdragen te financieren en te controleren.”

Onbetaalbaar: tijdbom onder de begroting

De Amerikaanse Democraten zijn nog niet overtuigd van de voordelen van de vlaktaks. Robert Mc Intyre van Citizens for Tax Justice (CTJ): “Geen enkele overheid kan normaal functioneren als ze alleen wordt gefinancierd door een vlakke belasting.” Het Center on Budget and Policy Priorities (CBPP) sluit zich bij die kritiek aan en vreest dat de hervormingen van Bush een tijdbom zullen leggen onder de begroting van de volgende decennia.

Onrechtvaardig: grote belastingdruk voor armen

Ook de Democratische senator Max Baucus (van Montana), lid van het Joint Committee on Taxation, zei ons dat hij een vereenvoudiging van het huidige belastingstelsel steunt, máár dat hij de overschakeling naar een volledig nieuw systeem zoals een vlaktaks niet ziet zitten: “De belangrijkste hinderpaal is dat de belastingdruk zou kunnen verschuiven van de rijken naar de armen.”

Wel rechtvaardig: belastingvrije sommen voor lage inkomens

Het Amerikaanse begrotingstekort en de verschuiving van de belastingdruk zijn in de ogen van Douglas Holtz-Eakin, voorzitter van het Congressional Budget Office (CBO), beslist niet onoverkomelijk. Het CBO is een onafhankelijke instelling die het Congres moet voorlichten over de budgettaire impact van nieuwe wetten. Hoewel hij veel voorzichtiger is over de mogelijkheid of er al dan niet een vlaktaks komt in de VS, acht Holtz-Eakin het mogelijk om daarmee zelfs meer overheidsinkomsten te genereren dan met de huidige inkomstenbelastingen: “Veel hangt af van het tarief.”

Op budgettair vlak ziet de begrotingswaakhond geen problemen. En aan de hand van belastingvrije sommen voor de laagste inkomsten kan ook de gevreesde verschuiving in de belastingdruk worden vermeden. Nu betaalt een Amerikaans gezin dat jaarlijks ongeveer 30.000 dollar verdient, ook geen belastingen wegens fiscale vrijstellingen. Onder de vlaktaks zou dat gezin (bijvoorbeeld een echtpaar met twee kinderen) een belastingvrij inkomen genieten dat op zijn minst even groot zou zijn. Met een belastingvrij basisinkomen van 40.000 dollar per gezin en per jaar zou de vlakke aanslagvoet 22,9 % moeten bedragen, wil de Amerikaanse overheid dezelfde hoeveelheid geld incasseren als met de huidige wetgeving.

Consumptiebelasting: het alternatief

Douglas Holtz-Eakin wijst nog een variant aan: de consumptiebelasting. Anders dan de BTW, betaalt de consument die taks niet aan de handelaar. Elk individu vult op zijn jaarlijks aanslagbiljet zijn totale inkomsten en spaarverrichtingen in. Het verschil tussen beide bedragen vormt de belastbare grondslag. Of hoe een besparing plots een fiscaal aftrekbare uitgave kan worden. In het fiscale landschap zijn de sprookjes nog niet uit de wereld.

Werner Niemegeers

eXtra informatie op www.trends.be

Eric Pompen Werner Niemegeers

Doordat de belastingbetaler bij vlaktaks minder kan ontduiken en aftrekken, kan het tarief laag blijven.