Kiezen tussen open ruimte en jobs

Vlaams-Brabant kreunt. In korte tijd steeg de werkloosheidsgraad van 5,2 naar 6,4 procent, en daar kwam vorige week nog eens de verhuizing van het coördinatiecentrum van DHL bovenop. Geen toeval, zegt de plaatselijke Voka-afdeling. “Vlaanderen heeft geen visie voor Vlaams-Brabant.”

Wie de cijfers bekijkt, kan op het eerste gezicht alleen maar besluiten dat Vlaams-Brabant een zeer welvarend gebied is. Het bbp per inwoner ligt er 26,6 procent hoger dan het Europese gemiddelde. Met een werkgelegenheidsgraad van 68 procent komt de provincie aardig in de buurt van de Lissabon-doelstelling van 70 procent. Paul Hegge, algemeen directeur van Voka Halle-Vilvoorde, vraagt zich af of de provincie over pakweg tien jaar nog dezelfde fraaie cijfers zal kunnen voorleggen. In de zomer van 2008 bedroeg de werkloosheidsgraad in Vlaams-Brabant nog 5,24 procent; een jaar later was dat al 6,38 procent. Optimisten hebben het over een conjuncturele dip, maar volgens de werkgeversorganisatie is er meer aan de hand. Vorige week verdwenen bij DHL in Diegem nog bijna 900 jobs, en Hegge vreest dat het daar niet bij blijft. Hij voorspelt een verlies van 4000 directe en 8000 indirecte banen in de nabije toekomst.

Vlaams-Brabant, en zeker de Vlaamse rand rond Brussel (Halle-Vilvoorde), dreigt zijn cruciale rol als logistieke draaischijf te verliezen. Reden: een gebrek aan coherent beleid en visie waardoor de regio rond Brussel almaar minder aantrekkelijk wordt voor investeerders. En dat ondanks het grote reservoir aan hooggeschoolden, de centrale ligging, een dicht wegennet en een internationale luchthaven.

De Vlaamse regering heeft nochtans een aantal strategische projecten gebundeld in het START-project, dat de economische activiteiten rond de luchthaven moet uitbouwen. De bedoeling is de bereikbaarheid voor wegvervoer in de regio te verhogen, het aanbod aan openbaar vervoer en zo de arbeidsmobiliteit te verbeteren en te voorzien in extra luchthavengerelateerde bedrijventerreinen (Vilvoorde-Machelen, Lozenberg, Bessenveld, Melsbroek). Volgens Voka Halle-Vilvoorde een nood-zaak, want Brussels Airport heeft het potentieel om van een directe tewerkstelling van 20.000 in 2006 door te groeien naar 40.000 werknemers in 2025. Nu al zorgt de luchthaven van Zaventem voor 60.000 directe in indirecte jobs.

Meer dan nimby

Maar de uitvoering van het START-project verloopt te traag. Afgezien van een beter openbaar vervoer en de intentie om de arbeidsmobiliteit te verhogen, is er amper iets gebeurd. Volgens de Vlaamse regering heeft dit onder andere te maken met trage procedures. Zo wordt de uitbreiding van een bedrijventerrein in Meise op de lange baan geschoven omdat actievoerders naar de Raad van State zijn gestapt.

Wordt de Vlaams-Brabantse economie het slachtoffer van het nimby-syndroom ( not in my backyard)? Paul Hegge vindt dat een al te gemakkelijke verklaring: “Er is welgeteld één actiegroep die zich tegen een nieuw bedrijventerrein verzet. Het nimby-verhaal klopt maar gedeeltelijk. Erger is dat in de Vlaamse regering een gebrek aan visie heerst over de economische toekomst op lange termijn van deze regio. En dus laat men die visieontwikkeling over aan het lokale niveau. Maar een burgemeester kijkt niet verder dan zijn gemeentegrenzen. Bovendien heeft Vlaanderen – al dan niet bewust – gekozen voor een strategie van nulgroei.”

Concreet betekent dit dat de Vlaamse overheid in de rand rond Brussel volop gekozen wordt voor het behoud van open ruimte. Veel Vlaams-Brabantse politici vinden nieuwe bedrijventerreinen immers geen echte noodzaak; iedereen in de regio heeft toch al werk. Daarbij aansluitend bestaat de vrees dat eventuele nieuwe ondernemingen vooral Franstalige Brusselaars zouden aantrekken. Waarmee het in Vlaams-Brabant zeer gevoelige thema van de verfransing opduikt. Hegge: “Sommigen vergeten daarbij dat meer dan een op de drie Vlaams-Brabanders in Brussel werkt. Het gevolg van deze kortetermijnvisie is dat er geen enkele groeimogelijkheid meer is in de rand rond Brussel. Bedrijven moeten dan maar op zoek gaan naar terreinen in de regio Leuven-Aarschot, maar daar is er evenmin plaats. Mechelen is een andere optie, maar ook daar is de ruimte beperkt.”

“En dus trekken bedrijven vooral naar Waals-Brabant. De helft van de nieuwe bedrijven in die provincie is van Vlaamse origine. Ondertussen is er in de Druivenstreek, die aan Waals-Brabant grenst, nood aan een kmo-zone maar die komt er maar niet. We merken ook dat steeds meer bedrijven ons land links laten liggen omdat ze niet kunnen uitbreiden. Vooral wie zich in de buurt van een luchthaven wil vestigen, heeft de keuze snel gemaakt: die trekt naar Parijs of Amsterdam.”

0,5 procent meer terreinen

Het gebrek aan bedrijventerreinen in Vlaams-Brabant en Halle-Vilvoorde in het bijzonder is het stokpaardje van Paul Hegge. Om de zoveel maanden komt de werkgeversorganisatie met cijfers die wijzen op de noodzaak van extra gronden. Voka Halle-Vilvoorde vertrekt daarbij van de doelstelling om in Halle-Vilvoorde 50.000 extra jobs te hebben tegen 2020. 20.000 daarvan kunnen op en rond de luchthaven worden gecreëerd zonder extra bedrijventerreinen. Voor de overige 30.000 jobs zijn de komende tien tot vijftien jaar wel nieuwe gronden nodig. Voka hanteert de norm van 25 tot 30 jobs per hectare. Dat betekent dat er tegen 2020 zo’n 1000 hectare extra of gereconverteerde bedrijventerreinen ontwikkeld moeten worden. Onderzoek toont aan dat de behoefte van de bedrijven van dezelfde orde is. Dat betekent ook dat wanneer de totale bedrijfsoppervlakte met 0,5 procent toeneemt, er ruimte is voor 50.000 extra jobs. Hegge benadrukt dat het hier gaat om 0,5 procent extra van alle ruimte in Halle-Vilvoorde. In plaats van 3,5 procent zal dan 4 procent worden ingenomen door bedrijven.

“Men vergeet vaak dat er procentueel meer open ruimte is in Halle-Vilvoorde dan in gelijk welke andere provincie in Vlaanderen”, benadrukt Hegge. “Toch leeft bij veel mensen het gevoel dat de Vlaamse rand rond Brussel volgebouwd is. Dat is een subjectief gevoel, het gevolg van het vele sluipverkeer in alle dorpen in de rand.”

Vandaar dat Voka Halle-Vilvoorde een pleitbezorger is van een verbreding van de Brusselse ring. Maar dat is nog niet voor morgen. Hegge: “Er is het budgettaire probleem en dat van de milieu-impact. Het feit dat ook de Brusselse regering bij zo’n dossier moet worden be-trokken is van tweede orde. Het grootste deel van de ring loopt over Vlaams grondgebied. Overleg met Brussel is daarvoor niet eens nodig.”

Door Alain Mouton

“De helft van de nieuwe bedrijven in Waals-Brabant is van Vlaamse origine” (Paul Hegge, Voka Halle-Vilvoorde)