Invordering: echtgenoot nu volledig beschermd

De echtgenoot van een ‘verschoonbaar’ verklaarde gefailleerde (die niet meer vervolgd kan worden door de schuldeisers) kan nu ook niet langer door de fiscus aangesproken worden.

De auteur is advocaat en hoofdredacteur van Fiscoloog.

anneer iemand failliet wordt verklaard, was hij tot voor kort gebrandmerkt voor de rest van zijn leven. Zijn schuldeisers konden hem blijven achtervolgen om de openstaande schulden alsnog te voldoen.

Bij de hervorming van de faillissementswetgeving die enkele jaren geleden werd doorgevoerd, heeft de wetgever aan deze stigmatisering paal en perk gesteld. Sindsdien kan een gefailleerde ‘verschoonbaar’ worden verklaard. Hij kan dan niet meer vervolgd worden door zijn schuldeisers.

De bedoeling van de wetgever is bijzonder eerbaar: aan een handelaar of ondernemer die ‘ongelukkig en te goeder trouw’ in staat van faillissement is verzeild, een tweede kans geven, zodat hij met een schone lei opnieuw kan beginnen en alsnog kan proberen om met succes een onderneming op te zetten.

Maar hoe goed de bedoeling van de wetgever ook was, in het begin had de ‘verschoonbaarverklaring’ uitsluitend tot gevolg dat alleen de gefailleerde niet meer aangesproken kon worden. De schuldeisers konden zich naar hartelust blijven wenden tot de echtgenoot én tot de personen die zich mee verbonden hadden tot betaling van de schulden van de gefailleerde of voor wie zij zich borg hadden gesteld.

Hoeveel ouders, echtgenoten, familieleden of goede vrienden hebben zich in de praktijk niet mee verbonden of borg gesteld om jonge starters de kans te bieden een lening te krijgen bij de bank? Hun familiale loyaliteit of vriendendienst is vaak geëindigd in een drama. Uiteindelijk konden zij opdraaien voor de schulden van de gefailleerde, terwijl hij door de rechtbank verschoonbaar was verklaard.

ONLOGISCH. Na interventie van het Arbitragehof heeft de wetgever het onlogische van deze toestand ingezien en de wetgeving aangepast. Sindsdien luidt het dat de verschoonbaarverklaring ook tot gevolg heeft dat de “natuurlijke personen die zich kosteloos borg hebben gesteld voor een verbintenis van de ‘verschoonbaar’ verklaarde gefailleerde” ook buiten schot blijven. Hetzelfde geldt voor de echtgenoot van de verschoonbaar verklaarde gefailleerde die “zich persoonlijk aansprakelijk heeft gesteld voor de schuld van deze laatste.”

Daarmee leken de problemen van de baan. Dat is een illusie. Eén van de blijvende problemen is dat alleen ‘natuurlijke’ personen in aanmerking komen voor het voordeel van de verschoonbaarverklaring. Een vennootschap kan niet verschoonbaar worden verklaard. Voor de vennootschap zelf is dat niet erg. Want het feit dat zij failliet wordt verklaard, heeft tegenwoordig de ontbinding van de vennootschap tot gevolg. Het probleem zit bij de borgen. Zij kunnen nog altijd levenslang achtervolgd worden, omdat zij op een blauwe maandag het ongelukkige idee hebben gehad om zich garant te stellen voor de schulden van de vennootschap.

Of dit zo zal blijven, is op dit ogenblik niet echt duidelijk. Het Arbitragehof heeft in een nieuw arrest de wetgever (impliciet) de opdracht gegeven om de betrokken wetgeving uiterlijk tegen 31 juli 2005 te herschrijven. En om na te denken over de vraag of het wel opportuun is dat de kosteloze borg van een ‘natuurlijke persoon’ die verschoonbaar wordt verklaard, altijd ontheven wordt van zijn betalingsverplichting, terwijl de kosteloze borg van een rechtspersoon nooit van zijn verplichtingen ontslagen kan worden.

ECHTGENOOT. Ook voor echtgenoten is de zaak in volle evolutie. De wetgever heeft weliswaar beslist dat de echtgenoot van een verschoonbaar verklaarde gefailleerde ook buiten schot blijft voor de schulden waarvoor hij zich ‘persoonlijk aansprakelijk heeft gesteld’, maar de fiscus gaat ervan uit dat hij nog altijd kan aankloppen bij die echtgenoot. Zo kan de fiscus de betaling eisen van (sommige) belastingschulden van de gefailleerde. Het gaat dan immers niet om schulden waartoe de echtgenoot zich persoonlijk verbonden heeft (en waarvoor de verschoonbaarverklaring tot gevolg heeft dat zij niet meer ten laste van de echtgenoot vervolgd kunnen worden), maar om schulden waartoe de echtgenoot (in een aantal gevallen) ‘krachtens de wet’ gehouden is. Ondanks de verschoonbaarverklaring zouden deze belastingschulden toch nog bij de echtgenoot ingevorderd kunnen worden.

Ook op dat punt heeft het Arbitragehof inmiddels voor een wending gezorgd: de echtgenoot van een verschoonbaar verklaarde gefailleerde mag volgens het Arbitragehof niet worden vervolgd om de belastingschuld van de gefailleerde inzake onroerende voorheffing voor de gezinswoning of inzake personenbelasting te voldoen (arrest van 12 mei 2004). De regering heeft dat al ter harte genomen. Zij heeft bij het parlement een wetsontwerp ingediend dat de echtgenoot ook ontslaat van betaling van de schulden van de verschoonbaar verklaarde gefailleerde waarvoor hij volgens de wet persoonlijk aansprakelijk is. Dat heeft tot gevolg dat ook de belastingschulden van de gefailleerde niet langer bij zijn echtgenoot ingevorderd kunnen worden.

Voor echtgenoten van gefailleerden is een definitieve oplossing in zicht. Voor de borgen van rechtspersonen is het nog wachten op wat de wetgever uit zijn hoed te voorschijn tovert.

Jan Van Dyck

De wetgever moet tegen midden 2005 een oplossing uitdokteren voor de borgen.