“Ik ga voort met mijn leven zoals gepland”

Luc Vansteenkiste geeft binnenkort de fakkel door als CEO van de beursgenoteerde schuimrubberproducent Recticel. Hoog tijd dus om zijn plannen met Wallonië en zijn bestuursmandaten uit de doeken te doen. Voor het eerst komt Vansteenkiste ook terug op de zaak-Fortis-Bois Sauvage, waarvoor hij een week van zijn vrijheid werd beroofd.

“Ik voel me goed in mijn vel”, zegt Vansteenkiste nadrukkelijk. In september verbleef hij nog een week achter tralies in de beruchte gevangenis van Vorst. Die hechtenis paste in een onderzoek naar handel met voorkennis bij de verkoop van Fortis-aandelen door Bois Sauvage. Vansteenkiste werd ervan verdacht koersgevoelige informatie te hebben gegeven aan die holding. Voor het verdere verloop van de zaak is het koffiedik kijken, maar de voormalige VBO-voorzitter en Manager van het Jaar 2000 laat het niet meer aan zijn hart komen. Van bitterheid geen zichtbaar spoor bij de bijna 63-jarige Vansteenkiste, wiens leven nog heel even wordt gedomineerd door Recticel. De laatste fase van de voorbereiding van zijn opvolger, de weinig bekende Olivier Chapelle, neemt hij zeer ter harte. “We hebben een moeilijk jaar achter de rug met Recticel. We hebben veel moeilijke beslissingen moeten nemen, maar we zijn er goed uitgeraakt. Ik wou de persoonlijke trots hebben om aan mijn opvolger een bedrijf af te leveren waarmee hij zonder problemen verder kan, zodat hij zich niet moet richten op zaken die ik eigenlijk had moeten oplossen. Dat is gelukt, en mede daardoor voel ik me ook goed”, legt Vansteenkiste uit. Begin april neemt Chapelle de fakkel – en het mooie hoekkantoor – over van Vansteenkiste. Eind volgende week mag die voor de laatste keer de jaarcijfers van Recticel presenteren, alvorens door te schuiven naar de raad van bestuur. Die heeft hem gevraagd een aantal specifieke opdrachten op zich te nemen. Het hart van de baron gaat intussen steeds meer uit naar zijn bestuursmandaten, waarvan hij toch o zo moeilijk afstand zal kunnen nemen, en naar het marshallplan, het economische relanceplan voor Wallonië waarvan hij juryvoorzitter is.

U hebt een periode achter de rug waarin alles is samengekomen: de economische crisis, de opvolging en de zaak-Fortis-Bois Sauvage.

LUC VANSTEENKISTE (CEO RECTICEL). “Met de opvolging waren we al twee jaar bezig. Toen ik zestig werd, heb ik gebrainstormd met een vriend die Recticel zeer goed kent, om te zien hoe we een nieuwe CEO binnen moesten brengen. Hij suggereerde om het aan mijn managers te vragen. Zij moesten zeggen of ze zelf kandidaat waren, en als zij het niet waren, wie zij zouden aanbevelen. Na negen maanden wist ik dat we intern de oplossing niet zouden vinden. Dat had voor een stuk te maken met de leeftijd van sommigen, die zeer dicht bij de mijne zat. Anderen vonden zich nog te jong. Maar zo had ik hun officiële toelating om iemand buiten het bedrijf te zoeken. We zijn dan beginnen te zoeken met de klassieke headhuntermethode. Dat proces was aan de gang toen dat verhaal rond Bois Sauvage is begonnen, maar de twee hebben niets met elkaar te maken. Een eerste kandidaat struikelde in de analysefase, voor we toe waren aan de contracten. Daardoor moesten we de oefening een tweede keer doen. Mijn opvolger is hier nu sinds 1 december en is het allemaal aan het leren. Op 1 april krijgt hij het vaandel en mag hij beginnen.”

Had u langer kunnen doorgaan?

VANSTEENKISTE. “Als ik iemand intern had gehad, was ik operationeel gebleven bij Recticel tot mijn 65ste. Nu kan ik mijn opvolger nog twee jaar bijstaan. Ik doe er alles aan om hem het bedrijf te leren kennen en dat loopt zeer goed. Maar ik ben geen schoonmoeder die hem voortdurend op de vingers kijkt.”

Hangt de zaak-Bois Sauvage als een zwaard van Damocles boven uw activiteiten?

VANSTEENKISTE. “Neen. Ik heb daar mijn eigen mening over gevormd, samen met mijn adviseurs. En ik vind niet dat er een reden is waarom ik mijn leven zou veranderen. Ik ga dus met mijn leven voort zoals ik het gepland heb. Ik hoor van die zaak niets meer, en ik wacht af wat er gebeurt.”

Weegt het op persoonlijk vlak?

VANSTEENKISTE. “In het begin natuurlijk wel. Als ik het tegendeel zou beweren, zou ik extreem hard faken. Uiteraard tackelt zoiets je. Je kunt niet denken dat het ongemerkt voorbijgaat. Maar ik heb er mijn eigen mening over gevormd, terwijl ik ‘s morgens tijdens het scheren in de spiegel keek. En zodra die mening gevormd was, heb ik de knop omgedraaid. Dat doe je wel niet in een-tweedrie.

“Je kunt je ergeren aan alles. Aan het feit dat men in dit land dit soort dingen kan doen. Aan het feit dat je een behandeling ondergaan hebt, waarvan je vindt dat je ze niet verdient. Maar och God, er zijn er in dit land zovelen die zo behandeld worden en die niet in de kijker lopen. Welk recht heb ik om me beter te voelen dan een ander? Geen enkel. En je hebt de keuze. Ofwel zeg je ‘jongens, ik voel me schuldig en ik moet mij hier gaan afschermen’. Ik zou niet weten hoe je je dan voelt. Ofwel zeg je ‘ik voel me niet schuldig en ik ga voort met mijn leven’. En dát is de keuze die ik heb gemaakt. Meer heb ik daar niet over te zeggen.”

Houdt het feit dat u die knop kan omdraaien verband met de trombose waardoor u in 2003 werd getroffen? Kunt u daardoor beter relativeren?

VANSTEENKISTE. “Ik heb me dat nooit afgevraagd ( leunt plots achteruit en tuurt door het grote raam van zijn ruime kantoor op de zesde verdieping). Mijn trombose heeft me emotioneler en gevoeliger gemaakt, iets wat je wegsteekt in de businesswereld omdat je je dat niet kunt permitteren. Dus ik zou eerder zeggen dat het omgekeerd is, dat de trombose net niet helpt om dat te doorstaan.”

Het maakt wel dat u al erger meemaakte?

VANSTEENKISTE. “Dat is inderdaad erger. Acht dagen in Vorst is geen leuke story, maar is veel minder belangrijk dan wat er in Mexico is gebeurd. Dit (de zaak-Bois Sauvage) is een ervaring die je niet wenst, maar die trombose was de ultieme keuze tussen leven en dood. Voor hetzelfde geld was ik daar gestorven. Nadien heb ik zes maanden lang iedere morgen tegen mezelf gezegd ‘ik heb toch maar weer de nacht overleefd’. Maar ook dat gaat voorbij.”

Het leven is te kort.

VANSTEENKISTE.”Je moet niet wachten tot je alles gedaan hebt wat je moest doen of dacht te moeten doen, om van het leven te beginnen genieten. Je moet onderweg van het leven genieten. Maar dat weet u ongetwijfeld al.” ( glimlacht)

Hecht u nu meer belang aan andere zaken, het gezin, vrije tijd?

VANSTEENKISTE.”Neen, ik ga gewoon mijn gang met datgene waar ik al lang over aan het nadenken ben. Recticel is mijn baby, mijn kind dat ik voor een stuk grootgemaakt heb. Ik heb daar veel energie ingestoken. Het VBO (Vansteenkiste was voorzitter van 2002 tot 2005, nvdr) was een fantastische ervaring tussendoor. Maar ik ben intussen negentien jaar CEO en zal de komende jaren moeten afbouwen, in een ritme dat ik zelf bepaal. Ik zal me niet vervelen. Ik ga me bezighouden met zaken die me interesseren, zoals de raden van bestuur. Ik weet niet of ik ooit boeken ga schrijven omdat ik betwijfel of mijn leven iemand interesseert. Maar het marshallplan interesseert me tot diep in mijn hart, niet omdat het Wallonië is, maar omdat je een kans hebt om een economie mee te definiëren en uit te bouwen. Dat is een fascinerende story voor een bedrijfsleider als ik. You cannot wish for anything better. Tenzij men mij daar niet meer wil. Dan zal ik een beetje ontgoocheld zijn.”

Kunt u wel meer energie steken in het marshallplan?

VANSTEENKISTE.”Toch wel. Ik kan me er nog dieper mee bezighouden. Daar is vraag naar. Er zijn nog heel wat dingen te doen, vooral ook rond de basisvraagstelling ‘hoe kunnen we de solidariteit in dit land en de herverdeling van de rijkdom bestendigen om het evenwicht te bewaren?’ Met een groeiende economie is dat een heel simpele vraag, bij een dalende economie is dat een verdomd moeilijke vraag om op te lossen. Het thema op zich is fascinerend.”

En u weet welke lessen van het marshallplan kunnen dienen voor Vlaanderen?

VANSTEENKISTE.”Ja, maar men luistert nog niet.” ( lacht)

Waarom niet?

VANSTEENKISTE.”Ik weet het niet ( zucht). In Wallonië bouwen we vijf competentiepolen. Slechts vijf, en binnenkort een zesde, de groene technologie. Een uniek experiment. Die polen moeten zorgen dat niet zomaar wordt gestrooid met de poederdoos van subsidies over alles en iedereen, maar over welbepaalde thema’s. In Frankrijk werden 75 polen opgebouwd, veel te veel. Er zijn er die elkaar overlappen, waardoor verkeerde beslissingen worden genomen. Wat hier uniek is, is dat we proberen innovatie te brengen naar kmo’s. Dat is het moeilijkste dat er bestaat. Kmo’s zijn per definitie niet in staat om aan innovatie te doen, tenzij ze spin-offs zijn van universiteiten en uit innovatie zijn geboren. Als je in Wallonië een project indient, moet dat in een van die polen gebeuren, zónder politieke invloed. Sinds vier jaar kan niemand nog een dossier indienen via de lokale politicus. Iedereen passeert via de jury, bestaande uit politiek onafhankelijken, en dat wordt 100 procent gerespecteerd. En zo’n kmo moet altijd samengaan met een groot bedrijf en een universiteit. Als die driehoek niet ingevuld is, wordt het project afgekeurd. Zo sleuren we de kleine ondernemingen mee in onderzoek en innovatie en proberen we de hele maatschappij in gang te krijgen. Tot nu toe hebben we 320 miljoen euro aan subsidies gegeven, en 1100 onderzoekers aan het werk gezet. Het is fascinerend om te zien wat we veranderd hebben. De administratie heeft het daar wat lastig mee, omdat ze alles wil controleren. Dat gevecht is nog niet gedaan.

“Als je dan naar Vlaanderen kijkt, zeg je ‘allez, waarom maken we geen brug?’ Ik zeg niet dat we met elkaar moeten fuseren, maar je hebt in Wallonië even goed als in Vlaanderen 80 procent kleine ondernemers met minder dan twintig werknemers. Daar moet toch meer samenwerking mogelijk zijn? De Kris Peetersen, de Jean-Claude Marcourts, de Rudy Demottes van dit land zijn daarvoor te vinden, maar het is moeilijk om dat in de praktijk uit te voeren. Er zijn nog te veel slogans en dogma’s langs beide kanten. Moet ik er meer energie insteken? Misschien zodra ik me minder met Recticel bezighou.”

“In Vlaanderen hebben sommigen het wat lastig gehad met het feit dat er in Wallonië van alles gebeurt. Ze dachten dat het niet zou lukken, maar het is aan het lukken. En dan hebben we een proces in gang gestoken dat maakt dat Wallonië inzake dynamiek zelfs een stap voor is op Vlaanderen, dat nog zoekt naar zijn evenwicht. Wat Vlaanderen vandaag meemaakt, heeft Wallonië vijftien jaar geleden meegemaakt. Toen gingen twee hoofdindustrieën, steenkool en staal, kapot. In Vlaanderen zien automobiel en chemie nu zwaar af.”

Merkt u vanuit het marshallplan dat de regio’s verder uit elkaar groeien?

VANSTEENKISTE.”Je kunt elkaar niet economisch negeren. Je kunt niets veranderen aan het feit dat ze geografisch naast elkaar liggen. Als je Luik en Antwerpen niet op één lijn legt op vlak van logistiek, heb je van Europa niet veel gesnapt. Tussen haakjes, in het kader van het marshallplan praten we evenveel over Vlaanderen, Frankrijk en Duitsland als over Wallonië.”

Aan Vlaamse kant wordt amper gesproken over het plan.

VANSTEENKISTE.”Dat is aan het veranderen. Mensen zoals de voorzitter van Voka (Luc De Bruyckere, de sterke man van de voedingsgroep Ter Beke en goede vriend van Vansteenkiste, nvdr) hebben begrepen dat je elkaar niet kunt negeren. Hij heeft zelf een aantal fabrieken in Wallonië en heeft de moed gehad om als Vlaming zitting te hebben in de Waalse werkgeversfederatie UWE en het Brusselse verbond van ondernemingen VOB.”

Is het gemakkelijker omdat u De Bruyckere zo goed kent?

VANSTEENKISTE. “Het heeft de dingen eerder moeilijk gemaakt voor Luc. Hij is de man met een moedige visie, met een gedrevenheid voor Vlaanderen. Hij is perfect op de plaats waar hij zit. Maar het feit dat hij wordt geassocieerd met een voormalige VBO-voorzitter, en ik per definitie geassocieerd word met het federale België, heeft het voor hem moeilijker gemaakt dan het voor mij was om zijn vriend te zijn.”

Dus als jullie samen opduiken, negeren jullie elkaar?

VANSTEENKISTE.( lacht) “Nee, dat doen we niet, daar zijn we te trots voor. We laten het niet aan ons hart komen.”

Er is commentaar gekomen op uw engagement voor het marshallplan. Hebt u nooit spijt gehad van die beslissing?

VANSTEENKISTE. “Neen. Ik heb dat gedaan voor één man, Jean-Claude Marcourt (Waals minister van Economie en Kmo’s, nvdr). Punt aan de lijn. Ik heb daar geen seconde spijt van gehad. Ik heb al wél ruzie gemaakt met sommige vrienden, die vonden dat ik dat niet moest doen. Neen, niet met Luc De Bruyckere.”

Misschien heeft het u kansen gekost om nieuwe Vlaamse mandaten op te nemen?

VANSTEENKISTE. “Denk je niet dat ik er al genoeg heb? ( lacht) Neen, ik denk niet dat dit iemand beïnvloed heeft. Ik heb niet het gevoel dat ik iets verknoeid heb. Ik heb ook nooit iets achternagejaagd. Ze zijn mij komen zoeken voor die raden van bestuur.”

Een recent krantenopiniestuk suggereerde dat u als CEO beter vroeger een stap opzij had gedaan, omdat u mogelijk te sterk betrokken was bij uw bedrijf om de noodzakelijke beslissingen te nemen.

VANSTEENKISTE.”Ik heb het niet uitgemolken. We zijn er aan begonnen toen ik zestig werd, maar hebben nog heel wat maatregelen moeten nemen voor de activiteit auto-interieur, de dashboards en deurpanelen. Iedereen is het ermee eens dat de drie klassieke afdelingen van Recticel – soepelschuim, isolatie en bedding – de crisis zeer goed overleefd hebben. De vierde divisie, automobiel, had een moeilijk 2009, en dat is logisch want wij zaten in de dure segmenten. We leverden aan de Mercedessen en BMW’s van deze wereld, en it was not a funny year.

“Ik geloof ook niet in CEO’s die om de drie jaar van job veranderen. Het hectische van bedrijven, het vinden van de juiste plaats waarin je je moet positioneren in een voortdurend veranderende wereld, is nauwelijks beheersbaar voor één man in zo’n korte periode. Tenzij hij een schitterend team heeft, maar dan is hij een pure coach en beslist hij niks. Crisismanagers? Die zijn goed om een periode te overbruggen, maar zijn niet diegenen die een bedrijf opnieuw een boost geven.”

U staat nog scherp en klinkt strijdvaardig.

VANSTEENKISTE.”Verrast u dat?” ( lacht)

Dat kan alleen betekenen dat u uw energie haalt uit uw werk.

VANSTEENKISTE.”Dat klopt, ik werk graag. Ik zal niet beginnen te wenen wanneer het stopt, maar zal toch heel geleidelijk afbouwen.”

U bent een workaholic?

VANSTEENKISTE.”Dat heet geïnteresseerd zijn. Louis Verbeke (bestuurder bij Recticel, nvdr) was geobsedeerd door het feit dat managers die carrière maakten alleen maar aan zichzelf zouden denken en niet aan de maatschappij waarin ze leven. Hij was de man die mensen zoals Luc De Bruyckere en mezelf erop wees dat we meer moesten doen dan alleen maar manager zijn. Het VBO heeft daar ook veel aan veranderd. Voor ik in het VBO kwam, interesseerde België me eigenlijk niet. Behalve mijn fabriek in Wetteren, waarmee ik emotioneel verbonden was. Maar België was voorts een land als een ander. Louis’ woorden in gedachten nemende, zeg ik nu dat we een verantwoordelijkheid hebben tegenover de wereld rondom ons. Via het VBO is dat een belangrijke factor in mijn denkpatroon geworden. Ik ben ervan overtuigd dat je de maatschappij kunt helpen veranderen, maar het is verschrikkelijk moeilijk. Er waren onlangs weer oproepen om een nieuw sociaal model uit te bouwen. Wel, ik kan er u een tekenen, maar niemand zal het toepassen. Er gaan er meteen tientallen opstaan om kritiek te geven. De verandering is er altijd gekomen via kleine bewegingen. De vraag is of we daar nog tijd voor hebben. Dus ja, dat interesseert me nog altijd mateloos.”

Die verantwoordelijkheid wilt u ook bij de bedrijven die u mee bestuurt?

VANSTEENKISTE.”Ja, ik denk dat wel geweten is dat ik al mijn dossiers zeer goed lees in de bedrijven waar ik binnenga. Ik ga daar niet maar wat zitten. Ik ben er zelf ook voorstander van dat mijn eigen managers in raden van bestuur zitten. Velen willen niet, maar ik denk dat ze er enorm veel kunnen leren. In een groot bedrijf leer je de structuren kennen, en in een klein bedrijf zie je hoe log je eigen bedrijf is geworden. Je stelt jezelf voortdurend ter discussie. Ik heb in die raden van bestuur veel geleerd, en hopelijk ook veel gegeven.”

U zei in een gesprek met Trends in 2008 ook dat u uw mandaten wou afbouwen.

VANSTEENKISTE.”Er is er al eentje weg.”

Ál eentje?

VANSTEENKISTE. “Al eentje ( lacht), het voorzitterschap van Telindus. Voorts heb ik bij Spector het voorzitterschap afgestaan aan Tony Van Doorslaer, maar zit ik nog in de raad van bestuur. En dan even nadenken. Recticel nog, en Fortis Bank, Ter Beke, Delhaize en Sioen. Bois Sauvage eindigt per definitie in 2011, 2012. Sommige bedrijven hebben regels van maximaal twee mandaten, en dan moet je weg, en per definitie hebben de meeste bedrijven als regel dat je op je 70ste afscheid neemt. Meer moet je daar niet achter zoeken.”

Dat pakket is beheersbaar? Wou u het niet versneld afbouwen?

VANSTEENKISTE.”Neen. Was er een opvolger binnen het bedrijf geweest, dan zou ik twee jaar langer hebben doorgegaan als CEO en was het misschien wat veel geworden. Nu kan ik er zelfs wat werk bijnemen, omdat enkele mandaten zullen wegvallen.”

Door bert lauwers – fotografie jelle vermeersch

“Over de zaak-Bois Sauvage heb ik mijn eigen mening gevormd, terwijl ik ‘s morgens tijdens het scheren in de spiegel keek”

“Wat Vlaanderen vandaag meemaakt, heeft Wallonië vijftien jaar geleden meegemaakt”