Terwijl andere Europese chipfabrikanten afbouwen, breidt X-Fab zich uit. Het bedrijf van Roland Duchâtelet, Rudi De Winter en Françoise Chombar beleeft een boerenjaar en koopt in Frankrijk extra capaciteit.
De parking van X-Fab in Erfurt, op zes uur rijden van Brussel, staat tjokvol. De halfgeleiderfabriek draait op volle toeren. Geschäftsführer Rudi De Winter (56) loopt er ontspannen bij voor iemand die net vijf jaar tewerkstelling voor minstens 800 personeelsleden heeft gegarandeerd bij het overgenomen Altis Semiconductor, een verouderde, historisch verlieslatende Franse fabriek. Maar het kan omdat X-Fab, de hofleverancier van de Belgische sensorenontwikkelaar Melexis, hoogtijdagen meemaakt. De omzet zou dit jaar uitkomen op 490 miljoen dollar (422 miljoen euro). Dat is een stijging met bijna 50 procent.
X-Fab heeft moeite om de vraag te volgen. Zijn grootste fabriek, met een capaciteit tot 28.000 wafers per maand, staat in Kuching, de hoofdstad van de Maleisische staat Sarawak op het eiland Borneo. “Kuching draait zeer goed, maar is helemaal vol. De vraag is groter dan we daar de capaciteit kunnen uitbreiden. Daarom waren we op zoek naar een fabriek die we konden overnemen met een business erbij. We zijn zeer blij met Altis. Het was het juiste moment. Onze bedrijfswinst was vorig jaar 16 miljoen. Dit jaar verwachten we duidelijk meer. Véél meer”, vertelt De Winter. Samen met zijn echtgenote Françoise Chombar, de CEO van Melexis, controleert hij 50 procent van de holding Xtrion, die 61 procent van de X-Fab-groep heeft. De andere helft van de holding is in handen van STVV-voorzitter Roland Duchâtelet. Een geplande beursgang werd in 2004 afgeblazen na de aanslagen in Madrid. “Uiteindelijk zijn we toch goed gegroeid zonder kapitaal van de markt.”
Volgens de laatst ingediende geconsolideerde balans had X-Fab eind 2014 een eigen vermogen van 264 miljoen en schulden van slechts 0,7 keer de courante bedrijfskasstroom.
Oude technologie, nieuwe toepassingen
De marktonderzoeker IC Insights schat de halfgeleiderindustrie op 354 miljard dollar. Daarin zit 45 miljard dollar ‘pure-play foundry’-omzet. Foundry’s maken halfgeleiders in opdracht van anderen. Dat is het vak van X-Fab, dat daarin 1 procent marktaandeel heeft. De Taiwanese topper TSMC gaat met 60 procent aan de haal.
De klanten van foundry’s zijn fabrieksloze (fabless) halfgeleiderontwerpers zoals Melexis of verticaal geïntegreerde fabrikanten zoals NXP, die een deel van hun productie zelf doen, maar daarnaast een deel uitbesteden. In 2015 groeiden foundry’s 6 procent, volgens IC Insights. De chipsector als geheel kromp 1 procent. Rudi De Winter kent de statistieken. “Foundry’s groeien veel sneller dan de gemiddelde halfgeleiderindustrie. Weinig geïntegreerde spelers bouwen nog zelf een fabriek. Meer en meer schakelen ze over naar fabless of fab light.”
X-Fab zit dus in een groeiende discipline, maar die is niet gemakkelijk. Er is een voortdurende druk op de prijzen en de resultaten zijn als het licht van verre sterrenstelsels. Op de balans zie je de vruchten van het verleden. Ze hebben er jaren over gedaan om tevoorschijn te komen.
Dat is ook de reden waarom Altis het niet heeft gehaald, volgens De Winter. Bijna zes jaar was het bedrijf in handen van de Franse zakenman Yazid Sabeg. Gesteund door Qatarese financiers en Frans overheidsgeld, beloofde hij investeringen en groei, maar ondertussen bouwden IBM en Infineon hun bestellingen af. Nieuwe verkoopkantoren in de VS en China en een ontwerpbureau in Maleisië konden de trend niet keren. Sinds 2012 publiceert Altis geen jaarrekeningen meer.
De fabriek in Corbeil-Essonnes werkt met technologie die voorbijgestreefd is voor processoren of geheugens. Daarvan worden de componenten elke twee jaar de helft kleiner, en er zijn peperdure fabrieken nodig om ze te blijven maken. De technologie van Altis is wel nog courant voor toepassingen in allerhande hybride chips die fysieke, ‘analoge’ fenomenen zoals beweging, druk of geluid, omzetten in digitale signalen. De Winter: “Daar draait het niet om kleinere structuren, maar om het integreren van andere materialen en meer functionaliteit in de vorm van resistentie tegen hogere spanningen, temperaturen enzovoort. Op die gefragmenteerde markt telt Europa nog mee. De grote Aziatische en Amerikaanse firma’s focussen er niet op omdat de volumes er kleiner zijn en omdat creativiteit en ingenieurstalent er belangrijker zijn dan investeringen in uitrusting.”
Kosten komen lang voor de baten
De Winter vindt het geen blamage dat Altis er niet in is geslaagd op de open markt te concurreren. Een fabriek ombouwen naar een foundry is een werk van lange adem, schetst hij. “Een complexe technologie vanaf niets ontwikkelen kan een paar jaar duren. Je moet process design kits ontwikkelen. Dat is de brug tussen uw fysieke technologie en de courante designsoftware van de chipontwikkelaars. Vergelijk het met navigatiesoftware in een auto. Die dient tot niets als je er geen digitale kaart instopt. Met de process design kits kun je voorspellen wat het silicium zal doen als het ontwerp is geproduceerd. Je moet klanten vinden die voor jouw technologie willen ontwerpen. Als hun design dan werkt, kunnen ze dat product beginnen te verkopen. In de automobielindustrie duurt het dan nog minstens twee jaar voor je volume kunt beginnen te produceren. Reken op acht jaar tussen starten met een technologie en volumeproductie. Eigenlijk is het onbegonnen werk om een foundry-activiteit van nul te beginnen. Wij zijn erin geslaagd omdat we heel lang geleden op heel kleine schaal zijn gestart en de business geleidelijk hebben doen groeien.”
Het is niet de eerste keer dat X-Fab zich waagt aan zo’n overname. Dat deed het al eens in 2006 met de acquisitie van Kuching, toen een zeer verlieslatende fabriek in handen van de Maleisische deelstaat Sarawak. De staat ruilde de fabriek in voor 35 procent in de X-Fab foundry’s holding en gooide er tientallen miljoenen dollars aan goedkope leningen bovenop. “Dat was een goede match. Zij hebben nu een aandeel in een waardevolle firma. Daar zijn ze zeer tevreden mee”, zegt De Winter. Ahmad Tarmizi bin Sulaiman, de vertegenwoordiger van Sarawak Technology Holdings, is nog altijd voorzitter van het directiecomité van X-Fab foundry’s. “Eigenlijk zijn al onze fabrieken overgenomen. Wij hebben geen enkele gebouwd.” Melexis werd in 1999 afgesplitst van X-Fab.
Naar de top in microfoons
Terwijl hij een broodje verstouwt, wijst De Winter op een paar blinkende korrels in een schaaltje. Het zijn MEMS-microfoons van het Amerikaanse Knowles, de leverancier van drie van de vier microfoons in de iPhone 7 Plus. Knowles is een ‘fabless’ chipfabrikant, net zoals Melexis, en laat X-Fab een deel van zijn productie doen. Dat is een geweldige referentie in een zeer prijscompetitieve en innoverende niche als MEMS-microfoons. “Vroeger had je één microfoon in een telefoon, nu al drie, vier of vijf. Het is een zeer snel groeiend segment.”
De microfoons worden gemaakt op de nieuwste productielijn van de hoofdzetel in Erfurt, helemaal gewijd aan MEMS (micro-elektromechanische structuren). De nieuwe fabriek toont hoe X-Fab, dat geen dividend uitkeert, de cash uit zijn oudere activiteiten investereert in toekomstige groei. Eind 2015 was in de installaties in Erfurt al 40 miljoen euro gekropen en waren de schulden van de MEMS-fabriek aan de groep al opgelopen tot 62 miljoen, bijna een verdubbeling in één jaar. De nog bescheiden 17,5 miljoen omzet kwam voor meer dan de helft uit toepassingen in de automobiel, waar MEMS onder meer in druksensoren worden gebruikt. Het palet is zeer breed, met ook temperatuur-, inertie- en gassensoren.
Een nieuwkomer zijn medische toepassingen. “Wij maken chips voor DNA-sequencing, om therapieën te kunnen baseren op het DNA van kankercellen. Dat is X-Fab-basistechnologie met bijkomende processtappen. In ons model betaalt de klant voor zulke ontwikkelingen, waardoor ze niet verlieslatend zijn. Een belangrijk deel van mijn werk is zorgen dat we daar op de juiste paarden wedden. Je kan maar zoveel doen als je ingenieurs hebt (eind 2014 had X-Fab 200 O&O-werknemers op een totaal van 2390, nvdr). Voor elk MEMS-product moet je bijna een technologie ontwikkelen. Het zijn niet de grote medische bedrijven die met zulke ideeën komen. Dat zijn spin-offs van universiteiten. Je zou die kunnen negeren, maar daar groeien dikwijls wel de marktleiders uit.”
Opmerkelijk: X-Fab werkt niet met het Leuvense nanotechcentrum imec, maar met het Duitse Fraunhofer-Institut für Elektronische Nanosysteme voor de ontwikkeling van nieuwe technologie om chips te ‘stapelen’ tot zeer compacte 3D-modules. De Winter: “Ik zeg niet dat we nooit iets met imec hebben gedaan, maar niet veel. We ontwikkelen onze technologie hoofdzakelijk zelf.”
Foundry voor Power America
In het Texaanse Lubbock, waar X-Fab in 1999 een fabriek van Texas Instruments overnam, is begonnen met de productie van siliciumcarbidecomponenten, die hoge voltages kunnen schakelen en transistoren kleiner en efficiënter kunnen maken voor toepassing in treinen, windmolens, zonneparken of elektrische auto’s. “Wij zijn de enige foundry voor het Power America-programma, waarin de VS een consortium van firma’s rond elektrificatie hebben samengebracht. Daar zijn subsidies bij, maar daar gaat het niet om. Subsidies maken bedrijven lui. Veel belangrijker is dat we daar in een toeleveringsketen zitten met partners die technologie ontwikkelen en componenten ontwerpen. Zonder dat is een foundry niks.”
De X-Fab-groep heeft 300 klanten, volgens De Winter. De grootste blijft uiteraard Melexis, dat in 2015 tekende voor ongeveer 40 procent van de omzet. Het zorgt ook voor het overgrote deel van de inkomsten van X-Fab uit de automobielsector.
Zelfs zonder Altis staat X-Fab op nummer 10 in de foundry-wereldtop van IC Insights. Het is ook de enige Europese foundry in de top 20.
Met Altis erbij denkt De Winter dat X-Fab in 2017 ongeveer 600 miljoen dollar draait. De fabriek in Corbeil-Essonnes is iets groter dan Kuching. Volgens een document van het gerechtelijk toezicht werken er 970 werknemers (beperkteduurcontracten inbegrepen) voor een jaaromzet van 109 miljoen. Het aantal personeelsleden klimt zo naar 3800. Een overnameprijs wil De Winter niet kwijt. Volgens Franse media gaat het om 9,2 miljoen euro. X-Fab heeft 100 miljoen euro aan investeringen in de volgende tien jaar beloofd. “Als het echt goed loopt, wordt het misschien meer”, zegt hij. 30 miljoen moet al meteen klaarliggen. X-Fab heeft de steun van de Franse overheid, die van Altis 70 miljoen euro aan schulden terugvorderde en daarmee begin augustus de concordaatprocedure uitlokte. Vooral de belofte van X-Fab om de tewerkstelling van 800 personeelsleden voor vijf jaar te waarborgen hielp de biedingen van de Chinese concurrenten SMIC en Sitri te verslaan. De militante vakbond CGT betwijfelt wel dat X-Fab de verwaarloosde fabriek snel competitief kan maken. “Wij verwachten toch een herstructurering”, klinkt het daar.
Bruno Leijnse in Erfurt
X-Fab maakt chips waarmee kankertherapie gebaseerd kan worden op het DNA van de cellen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier