Het wordt een druk jaar

Griekenland dat toetreedt tot de Europese Monetaire Unie, de uitbreiding van de Unie naar Midden- en Oost-Europa, een nieuw vluchtleidingssysteem voor de burgerluchtvaart, de vrijmaking van de autoverkoop… België, dat vanaf de tweede helft van het jaar voorzitter wordt van de Unie, zal zich geen seconde vervelen.

EENHEIDSMUNT: DE EURO IN UW ZAK36DUITSLAND: DE REUS VERRAST ZICHZELF 38 WINKELEN IN DUITSLAND: AUFMACHEN!38SCANDINAVIE: EEN STAP DICHTER BIJ EUROPA 39 FRANKRIJK: EUROPEERS TEGEN WIL EN DANK 40 ITALIE: EEN MODERN LAND MET OUDERWETSE TREKJES 42 SPANJE: GEWELD ZONDER EINDE 44 VERENIGD KONINKRIJK: GEEN VUILTJE AAN DE LUCHT 46 NEDERLAND: VETTE EN MAGERE KOEIEN 47 PAARS IN NEDERLAND: TE VROEG GEOOGST47OOST-EUROPA: HET BELGISCHE GORDIJN 50 RUSLAND: BLOEDEN OF BLOEIEN? 51

En toen waren er twaalf. Griekenland zal het nieuwe jaar inluiden door op 1 januari toe te treden tot de Economische & Monetaire Unie (EMU), niet afgeschrikt door de weinige ups en talrijke downs die de euro in zijn korte bestaan tot nu toe heeft beleefd. Na de afwijzing van de euro door de Denen in een nationaal referendum moeten nu alleen Zweden en Groot-Brittannië nog beslissen of zij tot de EMU toetreden. Het ‘nee’ van de Denen kan voor de Zweden aanleiding zijn om het voor 2001 of 2002 geplande referendum nog wat uit te stellen. Groot-Brittannië zal over het hoe en wanneer van een eventuele toetreding beslissen na de verkiezingen die in de meeste agenda’s voor mei genoteerd staan.

Bij het nadenken over de euro zullen de Zweden volop in de gelegenheid zijn om de EU en de werking daarvan van dichtbij te bestuderen. Zweden is de eerste helft van het jaar voorzitter van de Unie, en draagt daarna de hamer over aan België. Het Zweedse voorzitterschap krijgt als voornaamste taak het proces van uitbreiding van de Unie naar Midden- en Oost-Europa een nieuwe impuls te geven. De Unie is al volop aan het onderhandelen met twaalf kandidaat-landen en het gros daarvan dringt aan op een concrete datum – zo niet voor hun toelating tot de EU, dan toch wel voor het beklinken van de onderhandelingen. Daarbij kunnen ze op de sympathie van Zweden rekenen en als unievoorzitter komt het land in een sterke positie om hun zaak te bepleiten. Het vaststellen van een tijdstip voor de volgende uitbreiding van de EU wordt een van de belangrijkste punten op de agenda voor een EU-top in Göteborg in juni.

Zweden zal er ook bij andere EU-landen op aandringen om meer na te denken over wat het de ‘noordelijke dimensie’ van het buitenlandse beleid van de Unie noemt. Dit komt er in hoofdzaak op neer dat moet worden geprobeerd de betrekkingen met Rusland te verbeteren, zodat Rusland meer bereid zal zijn afspraken met de EU te maken over regionale problemen, zoals het milieu en de georganiseerde misdaad.

Op een ‘informele’ top in maart, eveneens op uitnodiging van de Zweden, zullen EU-leiders een reeks gedurfde maatregelen tot het liberaliseren van de Europese markten voor nutsbedrijven en de dienstverlenende industrieën bespreken. Een jaar eerder werd hierover in Portugal al een principeovereenkomst bereikt en nu zullen ze werkelijk moeten worden uitgevoerd. Een belangrijk doel is de liberalisering van alle telecommunicatiemarkten van de EU eind 2001 voltooid te hebben. Dat zou meer concurrentie in de industrie moeten betekenen, en dus goedkoper bellen.

Een ander doel, voor de wat langere termijn, is de EU aan één vluchtleidingssysteem voor de burgerluchtvaart te helpen, in plaats van de vijftien nationale systemen die er nu nog zijn. Volgens de Europese Commissie zou dit het aantal vertraagde vluchten kunnen halveren. Uiteraard zou een beslissing, zelfs als die in 2001 al wordt genomen, pas vele jaren later werkelijkheid worden. Het komende jaar zal het reizen door de lucht in Europa in ieder geval nog een crime blijven.

Ook voor de wegreiziger moet het komende jaar bemoedigend nieuws brengen. De Europese Commissie lijkt vastberaden om een beslissing te nemen die auto’s vrijwel overal goedkoper zal maken door meer internationale concurrentie tussen dealers onderling toe te staan. Tot nu toe mochten autofabrikanten de vrije verkoop van auto’s over de nationale grenzen binnen de EU verhinderen. Zij wisten deze afwijking van de normale regels binnen de ene Europese markt te bewerkstelligen met het argument dat de verkoop van auto’s via lokale dealers diende te verlopen vanwege de service na verkoop, en de daarmee samenhangende veiligheid. Deze argumenten worden echter beschouwd als een dekmantel voor prijsafspraken. In 2002 lopen de privileges van de autofabrikanten af, en in 2001 zal de commissie beslissen of ze verlengd worden. Volgens velen zal dit niet gebeuren.

Als België het voorzitterschap halverwege het jaar overneemt, zal de agenda gevuld worden met immigratie- en asielvraagstukken. De open grenzen van Europa nopen de regeringen van de EU hun immigratie- en asielbeleid op Europees niveau te bespreken. België wil de overgang naar een gemeenschappelijk beleid op deze punten bespoedigen en is voornemens in het najaar een grote conferentie over dit thema te organiseren.

België wil ook de rol van de ‘eurogroep’, de vergadering van ministers van Financiën die tot de toetreding van Griekenland bekend stond als de ‘euro 11’, verder verruimen. Ons land heeft in dezen een sterke positie omdat het, door een speling van de kalender, een vol jaar het voorzitterschap van deze groep bekleedt. Normaal zou Zweden deze rol het eerste halfjaar hebben vervuld, maar omdat dit land geen lid van de eurozone is, is het daarvan uitgesloten. Een grotere rol voor de eurogroep betekent weer meer verklaringen van de ministers van Financiën hoe goed de Europese economie het wel doet, en dus ook hoe goed de euro het zou moeten doen.

De eurogroep zal het ook druk hebben met het uitbroeden van plannen voor de gemeenschappelijke regulering van de Europese effectenmarkten die, grotendeels dankzij de prikkel van de gemeenschappelijke munt, steeds hechter geïntegreerd raken. Een regeling van de financiële markten zou het makkelijkst tussen alle vijftien EU-landen besproken kunnen worden, maar Groot-Brittannië heeft al van tevoren laten te weten wars te zijn van iedere nieuwe gemeenschappelijke regeling. Door de discussie naar de eurogroep door te schuiven, kunnen de andere landen mooi een eventueel Brits veto ontlopen.

Het hele jaar door zal de EU ook de gebruikelijke ronkende uitspraken en theologische overpeinzingen over ‘de toekomst van Europa’ blijven debiteren. Voorzitter Romano Prodi van de Europese Commissie heeft voor mei al een witboek over de ‘regering’ van Europa in het vooruitzicht gesteld waarin getracht zal worden uit te leggen hoe de verschillende lagen van de Unie en nationale en lokale overheden met elkaar zullen moeten optrekken.

Hét gesprekspunt van het jaar wordt de vraag of Europa een echte grondwet moet krijgen: momenteel zijn de constitutionele wetten van Europa nog uitgesmeerd over verschillende lange en saaie verdragen die niemand leest of begrijpt. Als zij in december 2001 ter afsluiting van het Belgische voorzitterschap bijeenkomen, zullen de leiders bereid zijn tot een politiek akkoord over de noodzaak van een grondwet en zullen zij wellicht een route uitstippelen om tot die grondwet te komen.

Robert Cottrell is redacteur bij de Financial Times.

robert cottrell