HET VERKEERDE SPOOR

Ja, het loopt meer dan behoorlijk fout met de dienstverlening van de NMBS. Ja, Etienne Schouppe, gedelegeerd bestuurder van de NMBS, gedroeg zich in het VRT-programma De Zevende Dag van 14 juni 1998 arrogant tegenover zijn klanten. Ja, deze Etienne Schouppe kan inderdaad rekenen op ruime bescherming van eerste minister Jean-Luc Dehaene (CVP), voor wie hij een belangrijke pion vormt in het machtsnetwerk dat de premier de voorbije twintig jaar zorgvuldig opbouwde om zijn eigen positie te betonneren. En ja, net als zijn baas Dehaene is Schouppe voor alles een machtsdenker die niet meteen wakker ligt van het welzijn van de modale treinreiziger.

En toch kleeft er veel plat opportunisme aan de zondvloed van kritiek die de NMBS-topman de voorbije weken over zich heen kreeg. Het gaat immers niet op om deze ene man verantwoordelijk te stellen voor alles wat er fout loopt bij de NMBS (en dat is nogal wat). Iedereen die op een apolitieke wijze de vervoersproblematiek in het algemeen en de NMBS in het bijzonder volgt, zal bevestigen dat Etienne Schouppe altijd al een significante dossierkennis heeft tentoongespreid – hij komt niet voor niets uit het nest van mentor Jean-Luc Dehaene. Ook vergeet men al te vaak dat onder Schouppes beheer een onvermijdelijke en hoogst noodzakelijke afbouw van het personeelsbestand van de NMBS plaatsgreep – het aantal personeelsleden verminderde van 60.000 naar 40.000 – zonder dat deze gepaard ging met grote sociale schokgolven. Waarschijnlijk is de beleidsombuiging die Schouppe ter zake aankondigde niet meer dan een sus-operatie voor het brede publiek.

Jammer genoeg – en dat is precies het grote drama van de NMBS – werd er de voorbije decennia nooit een echt beleid gevoerd bij de Spoorwegen. Dat kon gewoon niet. Meer dan welk ander staatsbedrijf vormde de spoorwegmaatschappij een wansmakelijke speelbal voor politieke besluitvormers. Politici hebben de NMBS altijd beschouwd als een dump-organisatie, meer bepaald voor Brugeoise & Nivelles ( BN) en Acec. Zaten deze twee bedrijven verlegen om orders, dan dook de staat in de portemonnee om via de NMBS de nodige bestellingen naar ze te sluizen. Er werd zelden gediscussieerd over de vraag of er bij de NMBS wel behoefte bestond aan dat materieel, en of er geen dringender investeringsprioriteiten aan de orde waren. Pikant detail: onze nationale spoorwegmaatschappij betaalde daarbij soms tot 50% méér dan de gangbare wereldprijzen. De NMBS was en is als een voor foie gras opgefokte eend: bek open en slikken. Het is trouwens geen toeval dat de recentelijk aangekochte seinstations in belangrijke mate aan de basis liggen van de huidige problemen rond dienstregelingen en vertragingen in het spoorverkeer. De seinposten functioneren krakkemikkig en sturen geregeld het treinverkeer compleet in de war. Ze zijn afkomstig van een Acec-dochter en vanuit politieke hoek in de maag van het operationele NMBS-management gesplitst.

Michel Damar, de huidige voorzitter van de raad van bestuur van de NMBS, is het prototype van een politiek telegeleide figuur. Zulke heren maken een deugdelijk en klantvriendelijk bestuur van de NMBS totaal onmogelijk. Tussen haakjes: toen Jean-Luc Dehaene als minister van Verkeer verantwoordelijk was voor de NMBS ging het er niet anders aan toe. En hetzelfde kan worden gezegd van het regnum van VLD-excellentie Herman De Croo op dit departement.

Gezien de nadrukkelijke aanwezigheid van Acec en BN in de regio Charleroi hoeft het geen betoog dat de druk om de NMBS puur als dump-organisatie te gebruiken vooral vanuit Karolingische hoek kwam en komt. Zo weet iedereen in politiek Brussel dat Jean-Claude Van Cauwenberghe steevast opduikt als een politiek krachtdadig lobbyist voor de belangen van Acec en BN (nu Bombardier). Van Cau is sedert drie jaar minister van Begroting, Financiën en Ambtenarenzaken binnen de Franstalige gemeenschapsregering, maar eigenlijk dé politieke peetvader van Charleroi. Hij is trouwens vandaag nog altijd maire en congé van deze stad.

Ook de kritiek van SP-voorzitter Fred Erdman op Etienne Schouppe – volgens de opvolger van Louis Tobback moet Schouppe “zijn verantwoordelijkheid nemen” – mist elke vorm van geloofwaardigheid. Erdman behoort immers tot de politieke familie die zich de voorbije decennia het meest heeft uitgesloofd om van de NMBS een totaal verziekte en mismanagede onderneming te maken. Bovendien hoort men nu SP-tenoren met nauwelijks ingehouden stem verkondigen dat de hetze rond Schouppe veel, zoniet alles te maken heeft met een rondje CVP-jennen in het vooruitzicht van de verkiezingen van volgend jaar. Hoewel dergelijke machinaties nu eenmaal bij het politieke bedrijf horen, is het niet slecht om toch een minimum aan sérieux op te brengen.

Johan Van Overtveldt