‘Het verbruik van fossiele brandstoffen kan met de helft omlaag’

De Solar Impulse, een vliegtuig dat in 2014 uitsluitend op zonne-energie de wereld moet rondvliegen, is het geesteskind van Bertrand Piccard. De succesvolle Zwitserse avonturier met een passie voor hernieuwbare energie en milieubehoud, vloog eerder in een ballon de wereld rond en is bij leven al een halve legende.

De passie voor vliegen spat haast van de muren in de woning van Piccard, hoog in de heuvels boven het meer van Genève. Op schappen en kasten pronken tientallen modelvliegtuigjes en in het rek staan naslagwerken over ballonnen en oude exemplaren van boeken van legendarische figuren als luchtvaartpionier Charles Lindbergh.

Piccard heeft het avonturiersbloed in overvloed geërfd van zijn grootvader en vader, beiden legendarische ontdekkingsreizigers. Grootvader Auguste, op wie Kuifje-tekenaar Hergé zich baseerde voor de stripfiguur professor Zonnebloem, en diens zoon Jacques waren oceanografen die de diepzee onderzochten met hun bathyscaaf.

Naam en faam verwierf Bertrand Piccard vooral in 1999 toen hij als eerste in een heteluchtballon, de Breitling Orbiter 3, in één ruk rond de wereld vloog. Zeven jaar eerder had hij al de eerste trans-Atlantische ballonrace gewonnen. Zelf omschrijft de 53-jarige psychiater zich als een savanturier, een Franstalige samentrekking van wetenschapper en avonturier.

Hoewel hij zich met zijn exploten al een plaats in de geschiedenisboeken heeft verworven, moet het mooiste nog komen: een vlucht rond de wereld in het zonnecelvliegtuig Solar Impulse. Piccard kreeg het idee door zijn vlucht met de Breitling Orbiter, die bijna vier ton propaangas verbruikte. Als onvermoeibare pleitbezorger voor schone energie moest zijn nieuw project er een zijn zonder vervuilende uitstoot.

Het Belgische chemiebedrijf Solvay werd de eerste hoofdsponsor van Solar Impulse, geen evidentie omdat er lang twijfel bestond over de slaagkansen. Pas sinds vorig jaar heeft het project dankzij een eerste grote geslaagde test de wind in de zeilen. Het ging om een continue vlucht van 26 uur door het Zwitserse luchtruim. Aan de stuurknuppel zat ex-McKinseyboy André Borschberg, CEO van de Solar Impulse en medestichter van het project, maar bovenal ook een rotervaren piloot. Borschberg en Piccard lossen elkaar af in hun vlucht rond de wereld in 2014.

Dat gebeurt in een tweede versie van de Solar Impulse die in 2013 wordt ge-bouwd. Dat vooruitzicht veroorzaakt iedere dag koortsachtige opwinding bij Piccard en het aanzwellende team van topingenieurs en -wetenschappers.

Piccard zelf racet door een lange serie vliegopleidingen en tests, maar blijft intussen het onbetwiste uithangbord van het project. Zo was de ereprofessor en eredoctor in de wetenschappen en letteren deze week de eregast op het jaarlijkse congres van de chemie- en lifesciencesfederatie essenscia.

Piccard, in een ver verleden nog Europees kampioen acrobatisch deltavliegen, verkondigt altijd even passioneel zijn groene boodschap aan de wereld. Alleen wil de wereld niet zo goed luisteren. Ondanks die zure vaststelling en zijn eivolle agenda is hij thuis een innemende gastheer. “Neem de tijd die je nodig hebt”, klinkt het gemeend, terwijl beneden achter ons het meer van Genève glinstert.

BERTRAND PICCARD. “Ja. Ik breng een aanzienlijk deel van mijn tijd door met reflectie en de visualisering van wat ik wil bereiken. Daarvoor zijn het uitzicht en de natuur belangrijk.”

De zon schijnt en u zit binnen met mij opgescheept. Zou u niet liever vliegen?

PICCARD. “Ik ben druk bezig met allerhande vliegopleidingen. André Borschberg heeft tientallen jaren ervaring als vliegtuigpiloot, maar ik heb vooral ervaring met deltavliegen, ULM en luchtballonnen. Dat is een heel andere ervaring. Mijn ervaring met delta helpt, maar vliegen in de Solar Impulse is veel meer technisch dan intuïtief. André en ik lossen elkaar af in etappes van vijf dagen. In één ruk rond de wereld vliegen, is niet te doen en veel te gevaarlijk.”

Maar u doet meer dan alleen maar vliegen.

PICCARD. “Ik heb de jongste jaren vooral gezocht naar partnerships. We zijn intussen met 70 mensen die iedere maand betaald moeten worden. En overal en altijd moet ik de zin van het project verklaren. Het heeft geen zin om een zonnevliegtuig te hebben als niemand begrijpt waarom het vliegt, wat het politieke en economische doel ervan is.

“Me rustig opleiden tot piloot zit er dus niet in. Dat gebrek aan tijd is een grote frustratie. Ik probeer efficiënter te zijn, maar er zijn limieten. Ik zeg altijd dat ik aan 75 procent werk. Daarmee bedoel ik achttien uur per dag (lacht). Dat kan omdat de Solar Impulse niet mijn werk is, maar mijn leven. En dat van mijn familie.”

Waar staat u met het project?

PICCARD. “Het eerste doel werd behaald, een vliegtuig dag en nacht doen vliegen op zonne-energie. Een grote opluchting. Het maakte ons project eindelijk geloofwaardig. Acht jaar gaf ik voordrachten over wat we zouden kunnen bereiken met nieuwe materialen en technologie en hernieuwbare energie, maar zonder bewijs. De mensen waren beleefd geïnteresseerd, maar het leek wishful thinking. Dit succes heeft een grote politieke impact. Nu word ik gevraagd om te spreken voor parlementaire commissies, regeringen en ngo’s.”

Wat wilt u met die wereldvlucht aantonen?

PICCARD. “Dat met de huidige technologie het verbruik van fossiele energie kan worden gehalveerd. Als je spreekt over hernieuwbare energie en nieuwe technologie voor energiebesparing, moet je oplossingen aandragen zodat je enthousiasme kan opwekken bij de bevolking en politiek. Maar op internationale conferenties zie je net het tegenovergestelde. Daar wordt alleen gesproken over het grote probleem en wat het gaat kosten om dat op te lossen. Niemand wordt daardoor gemotiveerd. Wij willen duidelijk maken dat er nu al technische oplossingen bestaan om de problemen van klimaatwijziging op te lossen en dat die ook winstgevend zijn. We spreken niet alleen over hernieuwbare energie, maar alles wat toelaat om energie te besparen, nieuwe lampen, nieuwe software, smeermiddelen voor auto-onderdelen, isolatie van huizen, nieuwe verwarmingsystemen… Nieuwe producten die de wereld nodig heeft, die banen creëren, winst opleveren en nieuwe markten openen, kortom de economie kunnen herlanceren.”

En om die boodschap uit te dragen, is er de Solar Impulse?

PICCARD. “Juist. Het doel is niet om passagiers te vervoeren, maar om boodschappen uit te dragen. De Solar Impulse gebruikt ook geen geheime technologie die uit een superbewaakt militair labo komt. We spreken over technologie van 2007, vier jaar oud en toegankelijk voor iedereen. We hebben die alleen geoptimaliseerd. De boodschap is dat je dit ook in het dagelijkse leven kan gebruiken.

“Als ik alleen maar vertel dat ik over mijn visie wil spreken, zal er niet veel volk komen luisteren. Maar als je kan uitpakken met een vliegtuig dat werkt en gemediatiseerd wordt, kan je een impact hebben.”

Wanneer is het tweede vliegtuig klaar?

PICCARD. “In 2013 doen we waarschijnlijk de tests. De toer rond de wereld is voorzien voor 2014, tussen april en juli omdat dat het beste seizoen is.”

Volgt er ook een derde vliegtuig?

PICCARD. (aarzelt) We hebben een derde inschrijving gereserveerd bij het federale bureau voor de luchtvaart (lacht). Als we gevlogen hebben met één piloot per traject, willen we ongetwijfeld vliegen met twee piloten en non-stop. Dat is de droom. Maar alles begint met een droom.”

U twijfelt nooit of de vlucht rond de wereld wel slaagt?

PICCARD. “Het is geen kwestie van vertrouwen, maar van hard werken zodat het lukt. Het is een extreem moeilijk project. Het vliegtuig moet goed ontworpen, getekend, gebouwd, getest, bestuurd en gefinancierd worden. Het moet ook goed begeleid worden tijdens de vlucht. We rekenen op Luc Trullemans als meteoroloog van de expeditie. Hij begeleidde me ook al tijdens mijn vlucht rond de wereld in een ballon, en hielp me om in 1992 de trans-Atlantische ballonrace te winnen, samen met Wim Verstraeten.”

U wilt, naast een vlucht naar de luchtvaartshow in Le Bourget nabij Parijs, weldra ook vanuit Zwitserland naar Zaventem vliegen met het eerste toestel?

PICCARD. “Ja. Enkele jaren geleden aanvaardde de Europese Commissie het peterschap. Het is logisch dat, nu het vliegt, we hun het vliegtuig in Brussel tonen om te zeggen ‘zie je wel’. Europa dringt sterk aan op energiebesparingen en hernieuwbare energie, maar wordt geconfronteerd met een lobby die niet begrepen heeft dat het ook in haar belang is dat we dit ontwikkelen. Er is veel weerstand. Europa heeft nood aan voorbeelden om de industriële wereld aan te moedigen om te veranderen. Het is dus belangrijk om te tonen dat de Solar Impulse een voorbeeld is dat werkt. Bekijk het als een bemoedigende boodschap voor de industrie. Wij stellen de Solar Impulse daarvoor graag ter beschikking.”

Hebt u voldoende geld?

PICCARD. “We hebben sinds kort een nieuwe partner. Schindler, een Zwitserse constructeur van roltrappen en liften. Mede daardoor is de constructie van het tweede vliegtuig gegarandeerd. We zoeken nog enkele partners, maar we zijn niet wanhopig op zoek naar geld.” Het tienjarenbudget bedraagt ruim 93 miljoen euro, waarvan nog zowat 11 miljoen moet worden gevonden. Solvay investeerde 10 miljoen euro.

Solvay blijft aan boord.

PICCARD. “Solvay was onze eerste grote partner. Ze geloofden er meteen in. Die gedeelde visie heeft me echt aangemoedigd. Ik zal die pioniersrol van Solvay nooit vergeten.”

Speelt Umicore een rol?

PICCARD. “Zero. Jammer genoeg, want ik apprecieer enorm het voorbeeld dat ze zetten in nieuwe technologieën en in recyclage van edelmetalen. Het is een bedrijf dat te bewonderen is als voorbeeld van duurzame ontwikkeling. U mag hun de boodschap overbrengen dat ik zeer graag een partnerschap zou hebben. Ik heb hen bezocht samen met prins Filip, enkele jaren geleden. Toen was het nog te vroeg.”

U pleit al jaren voor meer aandacht voor hernieuwbare energie en technologie, maar het gaat langzaam.

PICCARD. “De technologie frustreert me niet. De materialen, technologie en nieuwe energiebronnen zijn er. Wat niet snel genoeg gaat, zijn de politieke beslissingen. Je kunt niet vragen aan burgers om minder te vervuilen en minder energie te consumeren als wat je hun verkoopt niet toelaat om te besparen op energie. Zolang bijvoorbeeld op de markt wagens worden gebracht die tussen 10 en 20 liter benzine verbruiken per 100 kilometer.

“De industrie vervuilt niet voor haar plezier, maar gebruikt nog oude technologieën omdat ze bekend en beproefd zijn. Een onderneming zou misschien akkoord gaan om te veranderen, op voorwaarde dat iedereen op hetzelfde moment verandert. Daarvoor heb je de politiek nodig. Ik verwacht dat die de noodzakelijke beslissingen neemt voor energiemanagement, voor de implementatie van hernieuwbare energie. Regeringen hadden veel eerder normen moeten opleggen over hoeveel energie mag worden geconsumeerd met de wagen, met de verwarming, pc, koelkast, of verlichting. Je moet de bedrijven niet zeggen hoe ze dat moeten doen, maar hun de doelstellingen voorschotelen.”

Wie moet het initiatief nemen?

PICCARD. “De Europese Commissie doet veel, maar botst op regeringen die vooral de voordelen voor hun industrie willen behouden.”

Is er al een regering die het goede voorbeeld geeft?

PICCARD. “Neen. Sommige proberen wel om maatregelen te nemen, maar er is niet genoeg commitment. Het klinkt misschien vreemd, maar de duidelijkste beslissingen worden genomen door de Chinezen. Ze weten maar al te goed dat ze anders helemaal verstikt worden door de problemen van energie en milieu.”

Denkt u dat de catastrofe in Japan de geesten een zetje kan geven?

PICCARD. “Het is triestig dat we moesten wachten op zo’n catastrofe om te beseffen wat iedereen al 50 jaar weet. Zolang weten we al dat een kerncentrale nooit helemaal veilig is. In Tsjernobyl in 1986 konden mensen nog zeggen dat het in een minder ontwikkeld land ge-beurde, maar nu was het in het meest technologische land ter wereld. Het kan dus overal gebeuren. Daarom moeten beslissingen worden genomen voor het te laat is. Mensen zitten zo blijkbaar in elkaar. Het is triest, maar een roker wacht vaak ook tot hij longkanker heeft voor hij stopt.”

Het gaat u blijkbaar goed af, die rol van ambassadeur en milieuvoorvechter?

PICCARD. “Zeer zeker. Ik heb niets anders gekend in mijn leven. Mijn vader heeft heel zijn leven gevochten voor de bescherming van de oceanen. Mijn grootvader schreef al in 1943 een artikel over de noodzaak om zonne-energie te ontwikkelen om olie te vervangen. Voor mij is dat vanzelfsprekend.”

Hebt u nog een volgend project in ge-dachten?

PICCARD. “Ik droom van de positieve gevolgen van de Solar Impulse, niet van een ander project. Het project heeft een enorme toekomst, ook educatief. We kunnen kinderen enthousiasmeren, tonen hoe we de nieuwe technologieën gebruiken. Ik heb de periode van de Apollo-raketten nog meegemaakt. Ik heb er zes zien opstijgen naar de maan en de ruimte vanop Cape Canaveral. Dat heeft mijn leven veranderd. Dat was een uitzonderlijke demonstratie van wat de mens kan bereiken. Nu moeten we aantonen dat die technologie niet zomaar diende voor de verovering van de wereld en de ruimte, maar om de levenskwaliteit te verbeteren. Daar is nog zeer veel werk aan de winkel.”

Komt er nog een vierde generatie savanturiers?

PICCARD. “Ik heb drie dochters. Ze studeren nog. We zien wel wat ze zullen doen. De Piccards hebben allemaal een relatief klassieke opleiding gehad. Mijn grootvader was fysicus, mijn vader deed politieke wetenschappen en ikzelf medische wetenschappen. Maar daaruit zijn toch avonturiers en ontdekkingsreizigers gegroeid.”

Stelt het u niet een beetje teleur dat er niet meteen een opvolger aankomt?

PICCARD. “Neen. Wat belangrijk is in deze tijd is de pioniersgeest te injecteren in onze maatschappij, of dat nu in politiek is of in economie, recht, geneeskundig onderzoek of de strijd tegen armoede of voor mensenrechten. Het gaat niet meer over naar de maan reizen of grote veroveringen doen. Dat is al gedaan.”

BERT LAUWERS IN BELMONT, ZWITSERLAND

“Europa heeft nood aan voorbeelden om de industriële wereld aan te moedigen om te veranderen”

“Er zijn nu al winstgevende oplossingen om de problemen van de klimaatwijziging op te lossen”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content