Het ‘onmogelijke’ Europa

Wie vandaag Europa zegt, denkt aan de euro, het Stabiliteitspact, de fratsen van Silvio Berlusconi, het fameuze zitje van België in de Europese Centrale Bank, de invasie van Poolse en andere horden, de onderonsjes van Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië, de bouwfraude van Berlaymont, de vetpotten van de landbouw én… de steile ambities van premier Guy Verhofstadt ( VLD).

Als André Leysen (76) aan Europa denkt, denkt hij aan de voormalige bondskanselier Helmut Kohl en wijlen François Mitterrand die in 1985 hand in hand stonden op de militaire begraafplaats van Douaumont van de volkerenslachting bij Verdun. “Toen heb ik tegen mijn zonen en dochters gezegd: nu kan je je eigen kinderen en kleinkinderen in vrede opvoeden, dit is nooit gebeurd,” zo getuigt hij in de uitgebreide webversie van het bijna testamentaire vraaggesprek dat Frans Crols, directeur van Trends, met hem hield (zie blz. 32).

Een politieke, monetaire en economische unie van Europese staten is geen bagatel voor iemand die op zestienjarige leeftijd in zwart uniform over de Antwerpse lanen paradeerde en een jaar later met tandenborstel en deken ontredderd door het verwoeste Dresden dwaalde. De goedkope Eurokritiek van SP.A-madammen à la Caroline Gennez verzinkt hierbij in het niets. Argumenten van Euroscherpslijpers à la John Gillingham krijgen erdoor een bredere context.

Aan het democratische gehalte van Leysen kan niemand twijfelen, precies omdat hij als jonge knaap de uitwassen van die democratie aan den lijve heeft ondervonden. Zijn uitspraak “als Hitler in 1938 was overleden, wat het beste was wat had kunnen gebeuren, dan stond zijn standbeeld op elk Duits marktplein”, spreekt boekdelen. Democratie is een imperfect systeem. Ze leidt tot kortzichtigheid bij kiezers en bewindslui. En niet zelden leidt een democratisch deficit ook tot grootse dingen. Oervaders zoals Jean Monnet die sluiks en achter de schermen voor een supranationaal Europa lobbyden, zijn hiervan symboolfiguren.

Op 2 februari 1988, toen André Leysen zijn eredoctoraat in ontvangst nam aan de KU Leuven, voorzag hij al de val van het communisme en zag hij het spook van het terrorisme over Europa rondwaren. Pakweg 80 % van de Belgen is naïef, idyllisch of apathisch over de Europese uitbreiding. Leysen niet. Een kleiner, geografisch kaalgeplukt Rusland zal ettelijke generaties nodig hebben om van het communisme te bekomen, waarschuwt hij. De islam, jarenlang vernederd en geradicaliseerd door de Europese kolonisering, staat weer te dringen aan de poorten van Gibraltar, Zuid-Italië en Turkije. En met de intrede van de Polen & co. zal er flink gekegeld worden in de unie de volgende jaren.

Onze vadsigheid en gemakzucht afschudden, de balans tussen prestatie en vergoeding herijken en wennen aan een lager niveau van welvaart, wordt dé uitdaging voor de komende jaren. Maar: “Het zou fout zijn om het Westen eerst nog tien tot twintig jaar verder en beter te laten integreren zonder het oosten erbij te nemen,” luidt zijn stelling. De jonge Turken zullen de pensioenen van de oude Germanen moeten verdienen, zegt hij plastisch. Iets gelijkaardigs staat ook ons, rijke Vlamingen, te wachten.

Bent u twintig tot 45 jaar jong, besef dan wat er op u en uw kinderen afkomt en lees het Europese testament van iemand die zegt dat “het optimisme van de jongeren getemperd moet worden door het pessimisme van de ouderen om tot realisme te komen”. Hebt u de middelbare kaap van 45 al bereikt, dan is die tekst ook een aanrader, want het geschikte antidotum tegen dreigend (Euro)cynisme.

We kunnen niet meer om onze Europese lotsbestemming heen. “De enige keuze die we in Europa werkelijk hebben, is die tussen een Duits Europa en een Europees Duitsland,” zei Leysen ooit bij het bezoek van de toenmalige Duitse bondspresident Roman Herzog aan het VBO. Net zoals hij er in de jaren negentig mede heeft voor gezorgd dat de Treuhand de onmogelijke taak van een Duitse hereniging op een onmogelijke wijze heeft geklaard, zal ook Europa de onmogelijke taak van de uitbreiding op een onmogelijke wijze moeten oplossen.

U bent gewaarschuwd.

piet depuydt@trends.be

Onze vadsigheid en gemakzucht afschudden, de balans tussen prestatie en vergoeding herijken en wennen aan een lager niveau van welvaart, wordt dé uitdaging voor de komende jaren.