De oorlog in Oekraïne is niet alleen een kantelpunt in de Europese geschiedenis, het is ook een versneller van de geschiedenis. Het is bijzonder cynisch, gelet op het enorme menselijke leed, maar de baldadige Russische president Vladimir Poetin heeft met zijn drieste invasie de Europese Unie een historisch geschenk gegeven. De unie was jarenlang op zoek naar daadkracht en eendracht. Dat heeft ze nu, van de ene op de andere dag, cadeau gekregen van het Kremlin.
De Europese Unie was altijd al de institutionele buffer tegen interne Europese oorlogen. De Unie en bij uitbreiding de NAVO garanderen aan lidstaten nationale autonomie en veiligheid door een deel van hun soevereiniteit transnationaal te poolen. De terugkeer van een oorlog in Europa duwt alle Europese niet-lidstaten als vanzelf richting de Unie of de NAVO. Moldavië, Georgië en Oekraïne vragen allemaal formeel om lid te worden van de Europese Unie ¬ hoe sneller, hoe liever.
De uitbreiding van de Europese Unie is een traag bureaucratisch proces met de nodige blutsen en builen, getuige de perikelen met recente aanwinsten als pakweg Hongarije en Polen. De unie moet creativiteit tonen en van het moment een momentum maken. Er wordt al lang nagedacht over een getrapt lidmaatschap dat de economische integratie scheidt van de politieke. Doe dat nu. Bekijk ook of de Balkan en Turkije daarin passen. Zo hertekenen wij de geopolitieke kaart van Europa in ons voordeel. Misschien willen de Britten daar ook wel aan meedoen. Een getrapte unie wordt gemakkelijker, omdat Oekraïne een turbo zet op de integratie, met een palet van mogelijke Europese lagen. Energieonafhankelijkheid van Rusland kan de switch naar duurzame energie drastisch versnellen. Dat vergt Europese mobilisatie en een pan-Europese energiestrategie waarin ook Duitsland zijn Russische gasverslaving opgeeft.
Als de Europese Unie van de Oekraïnecrisis de kans maakt die ze is, wordt ze een moment de gloire.
De militaire zelfredzaamheid van Europa is noodzakelijk in een wereld waarin Europa een geostrategische breuklijn is en Amerika met China moet wedijveren. De unie moet en zal meer Europese defensiecapaciteit coördineren en kan van de NAVO een Amerikaans-Europees duo maken. Daarmee kan Europa eindelijk ook bevallen van een werkelijk Europese buitenlandstrategie, een natte droom die vroeger louter een Franse droom was.
De nooit geziene vluchtelingencrisis in Europa overbrugt ook de bittere tegenstellingen over de migratiepolitiek. De grootste voorstanders van fort Europa zijn nu de gulste gastheren van Oekraïense vluchtelingen. We kunnen hierop bouwen. Met Europese solidariteit, steun en verdeling om landen als Polen en Hongarije te ontlasten. Met een volwassen Europees beleid dat veiligheid, grensbewaking, ordehandhaving, economische migratie en vluchtelingenpolitiek combineert. Daarvoor zijn in ons kwetsbare en vergrijzende continent zowel humanitaire als economische noden.
De Europese Unie is economisch een reus, maar militair een dwerg, zo gaat het gezegde. Maar terwijl Rusland Oekraïne binnenvalt en bombardeert, ontdekt de unie dat ze haar grote markt militair kan uitspelen. We hebben Rusland economisch en financieel de oorlog verklaard. We staan niet op het slagveld, maar we voeren een boycot en knijpen de Russische oorlogsmachine af. Handel, betalingsverkeer en cybertechnologie zijn wapens in een hedendaagse totale oorlog. Daarin staat Europa sterk, dankzij zijn scharnierrol in de globalisering.
De militarisering van de globalisering is geen toverstaf. Iran, Cuba en Venezuela overleven dat al lang. Ze is ook niet zonder gevaar. We zagen eigenlijk aan de poten van de stoel waarop de Europese Unie en haar interne markt groot zijn geworden. Maar dat is de wereld waarin we nu leven. Oekraïne is het moment suprême voor de unie. Als de Europese Unie van de Oekraïnecrisis de kans maakt die ze is, wordt ze ook een moment de gloire.
Marc De Vos is fellow bij het Itinera Institute in Brussel
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier