Het gevecht om de ziel van India

De stembusgang in de meest diverse democratie van de wereld zal vooral de populariteit van premier Narendra Modi testen.

Begin maar namkeens te hamsteren. Naar die onweerstaanbare knabbels zullen de Indiërs in 2019 smachten terwijl ze op de eerste rij zitten bij de spannendste en zwaarste verkiezingen in 71 jaar onafhankelijkheid. De grootste democratie ter wereld trekt aan het einde van de lente naar de stembus. Dat is het seizoen vóór de moesson, wanneer de temperaturen naar hun hoogste punt stijgen. Maar niet alleen weerkundig zal het er heet aan toe gaan.

De race zal deels een referendum zijn over Narendra Modi, de 68-jarige premier die zijn Bharatiya Janata Party (BJP) in 2014 de eerste meerderheid van één partij in het parlement in dertig jaar heeft bezorgd. Die verpletterende zege deed veronderstellen dat zijn ondernemersvriendelijke, hindoeïstisch-nationalistische programma een breed draagvlak had en dat zijn zorgvuldig gecultiveerde mix van eerbiedwaardige gelaatsuitdrukkingen, eenvoudige taal en energieke propaganda aansloeg. Maar na vijf jaar in het zadel is het charisma van de vroegere theejongen uit Gujarat uitgedoofd. Modi’s politieke toverformule ‘wrok tegenover de heersende elites’ roept niet meer automatisch bijval op. Door zijn perfect gestreken kurta’s in pasteltinten en knuffelpartijen met wereldleiders lijkt hij zelf veel op een elitefiguur.

Zijn partij en haar verkiezingsprogramma boezemen nu ook minder angst in. De BJP heeft nog altijd veel meer geld dan welke concurrent ook, dankzij rijke en loyale beschermheren. Dat is een belangrijk voordeel bij Indiase verkiezingen, net zoals de uitstekende partijdiscipline en betere strategen. Een cruciaal pluspunt zijn de nauwe banden met hindoeïstisch-nationalistische groepen aan de bodem van de samenleving die in het hele land betrouwbare stoottroepen vormen. Maar ondanks al die macht leek de partij in veel opzichten verrassend zwak. Dat heeft belangrijke groepen kiezers van haar vervreemd.

Teleurstellend

Een van die groepen zijn de zakenmensen, onder wie velen Modi’s krachtige mandaat van de kiezer hebben gezien als een kans om verstrekkende vrijemarkthervormingen door te voeren. In plaats daarvan kwamen er ondoordachte maatregelen zoals de ‘ontmunting’ van 86 procent van de geldhoeveelheid in 2016. Er waren ook absurde ingrepen, zoals de onhandige invoering van een onnodig hoge en ingewikkelde nationale belasting op verkopen. Ook slaagde Modi er niet in een passend antwoord te vinden op de dreigende schuldencrisis bij de staatsbanken. Al die dingen hebben zijn prestaties overschaduwd, waaronder zijn lovenswaardige budgettaire eerlijkheid en de uitvaardiging van noodzakelijke economische wetten, zoals die op faillissementen.

Maar bij de herziening van grond- en arbeidswetten die de economische groei van het land beperken of bij de privatisering van onberekenbare en inefficiënte overheidsmiddelen, is de BJP teleurstellend terughoudend gebleken. In economische groei heeft Modi mooie resultaten neergezet, maar die van zijn voorganger waren beter.

Aan de onderkant van India’s lange maatschappelijke ladder hebben boeren, hindoes uit lagere kasten en religieuze minderheden allemaal redenen om ontgoocheld te zijn in de BJP. Tijdens Modi’s ambtstermijn nam het geweld tegen de minder bevoorrechten van het land toe, vaak van groepen of personen met banden met hindoeïstisch-nationalistisch rechts. De armen zijn ook getroffen door de gestegen olieprijs op de wereldmarkt, een zwakkere Indiase roepie en dalende prijzen voor producten rechtstreeks van de boer. Ondertussen worden intellectuelen, journalisten, academici en andere opiniemakers afgeschrikt door de dictatoriale stijl van Modi’s regering. Ze heeft geen einde gemaakt aan de dominantie van een al jaren verankerd establishment, zoals velen hadden gehoopt, maar er domweg getrouwen in gepositioneerd die hetzelfde oude systeem volgen.

Straatvechter

Dat alles speelt in het voordeel van Modi’s vijanden, met name de Congrespartij. En er is de machtigste kracht in India’s grillige politieke spel: de afkeer van zittende leiders. Als de Congrespartij even machtig zou zijn geweest als de afgelopen decennia, zou het lot van de BJP waarschijnlijk bezegeld zijn geweest. Maar ook al is ze de enige rivaal voor de BJP op nationaal niveau, toch is de Congrespartij nog maar een schaduw van haar vroegere zelf. Ook haar leider kan in politieke vaardigheid niet tippen aan Modi. Rahul Ghandi is jonger en gegroeid in zijn rol als ‘kroonprins’ van de dynastie die de Congrespartij vier decennia leidt, maar het ontbreekt hem aan de koppigheid van de straatvechter die de BJP leidt.

Toch verwacht niemand van de Congrespartij dat ze het alleen tegen de BJP opneemt. Gandhi laat ook niet blijken of hij de post van premier zou ambiëren. De Congrespartij zal waarschijnlijk een bonte alliantie met tegenstanders van de BJP in elkaar flansen. Die zal voornamelijk bestaan uit de regionale en identiteitsgebonden partijen die de jongste jaren opmerkelijk veel aan belang winnen. Als de Congrespartij zo’n coalitie bij elkaar kan houden,dan zijn de dagen van Modi misschien geteld.

Maar dat is niet de reden voor het grote belang van deze verkiezingen. Achter de wedijver tussen de partijen bespeuren de Indiërs een onderliggende strijd om de ziel van het land. Als Modi een tweede ambtstermijn wint, zou zijn partij haar hindoeïstisch-nationalistische visie van een gespierder, minder tolerant India misschien nog harder kunnen opleggen. Maar critici vrezen dat als de Congrespartij en haar bonte verzameling bondgenoten de macht veroveren, India weer zal vervallen in zijn stuntelige en corrupte oude gewoontes. De meest waarschijnlijke uitkomst is dat het niet uitmaakt wie regeert. De bonte diversiteit van India zal te groot blijven om één overheersende trend te krijgen.