Het daagt maar niet in het oosten

OostûEuropa zit in op z’n minst tot aan de lendenen in het drijfzand. Enkele landen stellen al hun hoop op toetreding tot de EU of de Navo om eruit te raken.

Navo-lidmaatschap

Maar het jaar zal ook zijn goede kanten hebben. In de tweede helft van het jaar vindt in Praag een Navo-top plaats waarbij Litouwen, Letland, Estland en waarschijnlijk ook Slovenië en Slowakije het lidmaatschap van de verdragsorganisatie aangeboden krijgen. Als de Amerikanen naar Slavische staatslieden als de Tsjechische president Vaclav Havel luisteren, krijgen ook Roemenië en Bulgarije de uitnodiging om zich aan te sluiten. In 2002 zal de Europese Unie nog meer voormalige Oostblok-staten in haar gelederen opnemen. Er zal een algemeen tijdsschema voor toetreding worden opgesteld.

Men zou voor een big bang-scenario kunnen kiezen, waarbij álle kandidaat-landen _ op Roemenië, Bulgarije en Turkije na _ in één klap worden geaccepteerd. De gelukkigen mogen dan in de zomer van 2004 meedoen aan de verkiezingen voor het Europees Parlement en in 2005 officieel toetreden. Een big bang zou overigens de ergernis kunnen wekken van landen als Slovenië en Hongarije, die aan de objectieve criteria van Brussel hebben voldaan om vervolgens te moeten aanzien hoe slechter voorbereide staten als Polen om politieke redenen versneld tot de Unie worden toegelaten.

Polen kan zo’n meevaller wel gebruiken, want het land staat een heel beroerd jaar te wachten. Een nieuw centrum-links kabinet zal kunnen steunen op een grote meerderheid in het parlement. Veel hangt af van de manier waarop premier Miller, een oud-communist, zich zal houden. Zijn tegenstanders blijven erop hameren dat hij in het laatste politbureau zat. De meeste Polen hebben echter een genuanceerder beeld van de man, en zien hem als een moderne sociaal-democraat, een autodidact die afstand heeft genomen van het oude socialisme. Miller staat ongetwijfeld een daadkrachtig beleid voor, maar zal tal van problemen op zijn pad vinden. Het gapende gat in de begroting, een erfenis van de Solidariteit-regering, zal heel moeilijk te dichten zijn. De werkloosheid gaat omhoog, zorgwekkend genoeg vooral onder jongeren, en de investeringen vanuit het buitenland nemen af.

Ook voor de rest van Centraal-Europa wordt 2002 een politiek bewogen jaar. In Slovenië staan presidentsverkiezingen voor de deur die de oudgediende premier Drnovsek zal winnen, als hij zich tenminste kandidaat stelt. De Tsjechen en de Hongaren zullen tijdens algemene verkiezingen centrumvarianten van de huidige kabinetten op het regeringspluche helpen.

Vaclav Klaus, een voormalig premier van het kaliber Margaret Thatcher, komt in Tsjechië weer aan de macht. De anti-EU-retoriek in het land zal daardoor aan kracht winnen. Toch zou de Tsjechische economie in 2002 een verbetering moeten laten zien, want de export van bier en Skoda‘s zal explosief stijgen.

De verkiezingen in Slowakije beloven het spannendst te worden. Een populistische oud-premier, Vladimir Meciar, zou kunnen terugkeren voor een nieuwe ambtstermijn. Er komen steeds meer feiten over Meciars ambtstermijn aan het licht: misbruik van de geheime dienst, wijdverbreide financiële corruptie, zelfs een mysterieuze kidnapping van een zoon van de president. Lidmaatschap van de EU en de Navo noemt hij nu een goede zaak. Met zijn terugkeer tussen de regeringstouwen zou hij het land en de regio niettemin een slechte dienst bewijzen.

Roemenië en Bulgarije hebben zich erbij neergelegd dat ze geen deel zullen uitmaken van een massale EU-uitbreiding. In 2002 zetten beide staten daarom hun beste beentje voor om de Navo het jawoord te ontlokken. Minister-president Nastase van Roemenië is vast van plan om de zaken thuis voortvarend aan te pakken. Hij windt geen doekjes om de tekortkomingen van zijn land. Als Nastase zijn zin krijgt, worden verliesgevende overheidsbedrijven afgestoten en gaat het pensioenstelsel op de schop. Is hij sterk genoeg om massademonstraties te weerstaan? Hoogstwaarschijnlijk niet.

Koning-premier

In Bulgarije zal het evenmin gemakkelijk zijn om hervormingen door te drukken. Simeon Saxe-Coburg, de gewezen koning die nu premier is, mist de politieke vaardigheden van Nastase en zal de grootste moeite hebben om zijn samengeraapte technocratische kabinet bij elkaar te houden. De Bulgaarse economie zal een groei van 4% laten zien. Niet slecht. Maar ook niet goed genoeg om aan de irreëel hoge verwachtingen van kiezers te beantwoorden.

De auteur is correspondent Midden- en Oost-Europa voor The Economist.

[2002]

Voor ‘modellanden’ als Hongarije is de toetreding van Polen tot de EU erg pijnlijk.

[2002]

Midden- en Oost-Europa wacht een weinig florissant jaar.