Het covid-syndroom

Marc De Vos © Marc De Vos

Het beeld van de Russische president Vladimir Poetin en de Franse president Emmanuel Macron aan de uiteinden van een ellenlange tafel in Moskou is de wereld rondgegaan. Een tafel als metafoor voor de kloof tussen Rusland en het Westen, als symbool voor het dovemansgesprek tussen staatshoofden, als diplomatieke vernedering van een Europa dat in het Kremlin vooral wordt geminacht. Er is nog een andere symboliek: die van corona en de absurde tafel als geforceerde sociale afstand. Naar verluidt is Poetin extreem beducht voor een besmetting. Hij ziet enkel intieme vertrouwelingen live en vraagt van veel bezoekers twee weken voorafgaande quarantaine. Buitenlandse gasten reizen naar Moskou om met hem via video of telefoon in dezelfde tijdzone te kunnen praten. Zelf reizen doet hij nauwelijks en alleen om met kritieke geallieerden plannen te smeden.

Covid geeft autoritarisme vleugels, verzuurt democratieën en verpest de geopolitiek.

Het is met de Chinese president Xi Jinping niet veel anders. Heel China zit potdicht. De man die enkele jaren geleden, aan de vooravond van de pandemie, nog de gevierde lieveling in Davos was, komt zijn land niet meer uit. De elite van China leeft al bijna twee jaar in een zelfopgelegd isolement. De afgelopen Winterspelen zijn bevriende regimes eer komen betuigen aan het communistische hof, maar er waren geen directe menselijke contacten met andersgezinde leiders.

Wetenschappers documenteren de psychologische gevolgen van quarantaines, sociale afstand en andere vrijheidsbeperkingen tijdens de pandemie. Het welzijn van kinderen en jongeren baart zorgen. Werkgevers en hr-specialisten breken hun hoofd om digitaal werken te verbinden met welbevinden en teamdynamiek. Maar wat betekent de pandemie voor de psychologie van politici? Is er een covid-syndroom van toenemende vervreemding tussen politieke leiders, dat leidt tot wantrouwen en spanning? Lijdt de wereldvrede onder het gedwongen sanitaire isolement van de wereldleiders?

Is het toeval dat Poetin vandaag geen andere uitweg ziet uit zijn duistere fantasie van een omsingeld Rusland dan oorlog? Is het toeval dat het antagonisme tussen China en de Verenigde Staten is toegenomen, hoewel de beminnelijke Joe Biden de agressieve Donald Trump heeft vervangen? Of kunnen we aannemen dat de negatieve impact van afstand en scheiding door covid ook de relaties tussen wereldleiders en tussen hun landen treft?

Afstand betekent minder vertrouwen, minder vertrouwdheid, minder informatie en minder sociale relaties. Dat kan niet anders dan negatief wegen op ons vermogen tot begrip en compromis. Politiek en geopolitiek drijven op intermenselijke emotie en verstandhouding. Geen enkele videocall of Zoom-vergadering kan de chemie van direct menselijk contact evenaren. Dat merken we ook bij ons. De federale regering heeft vele maanden lang alleen digitaal gefunctioneerd. Nu de restricties verminderen, vindt de regering stilaan een hogere versnelling met hervormingen die het crisismanagement overstijgen. Toeval?

Politicologen hebben al vastgesteld hoe autoritaire regimes van de pandemie misbruik hebben gemaakt om mensenrechten en persoonlijke vrijheden verder te beknotten. Misschien kunnen ze ook objectiveren hoe diplomatie, internationale relaties en geopolitiek zijn getroffen door een covid-syndroom van wederzijdse vervreemding en wantrouwen. Als de hypothese klopt, is covid een bijzonder schadelijk politiek virus. Het geeft autoritarisme vleugels, het verzuurt democratieën en het verpest de geopolitiek.

We kunnen uitzien naar het gecontroleerde einde van de pandemie, dat hopen we vurig. Maar hoelang zal het geopolitieke covid-syndroom nazinderen? Legt covid op een onderlaag van objectieve belangentegenstellingen een bovenlaag van subjectief antagonisme dat de wereldgeschiedenis zal tekenen? We zullen het snel weten, in Oekraïne.

De auteur is visiting fellow bij het Itinera Institute in Brussel

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content