Hemels Maastricht

Maastricht heeft, naast de kunstbeurs TEFAF, nog veel andere troeven: een rijke geschiedenis, een flinke brok cultuur – de stad is kandidaat Culturele Hoofdstad van Europa in 2018 – interessante gastronomische adressen en een gevarieerd en uitgebreid winkelaanbod. Kortom, de ideale bestemming voor een citytrip.

Maastricht is het Nederlandse equivalent van het Franse Rijsel: vlakbij, een beetje van ons en toch een tikkeltje anders. De oudste stad van Nederland bekoort liefhebbers van hedendaagse architectuur. Het Bonnefantenmuseum is een van de bekendste gebouwen van de Italiaanse toparchitect Aldo Rossi. Het ligt in de nieuwbouwwijk Céramique die grossiert in gebouwen van meesterarchitecten zoals Jo Coenen, Mario Botta en onze eigen Bob van Reeth en Christaan Kieckens. Ook in het historische stads- gedeelte, op de andere Maasoever, zijn er tal van hedendaagse architecturale pareltjes te ontdekken. Op het door Mecanoo ontworpen Herdenkingsplein tekende local hero Wiel Arets de knappe uitbreiding van de Academie voor Beeldende Kunsten. Liefhebbers van de klassieke klasse van Luikenaar Charles Vandenhove benen dan weer naar het Van Veldekeplein.

Soms duikt die hedendaagse architectuur ook verrassend op in het rijke religieuze erfgoed van de Maasstad. In een straal van enkele honderden meters troffen we vier voorbeelden aan van een gedurfde herbestemming van religieuze gebouwen.

Kruisherenhotel: in hogere sferen

Voor een ontbijt of diner in hogere sferen moet je in het Kruisherenhotel op de Kommel zijn. Van op een negen meter hoge entresol heb je een uniek uitzicht op en door de hoge ramen in loodglas van de vijftiende-eeuwse kloosterkerk. Onder de prachtige kruisgewelven smaken de croissants hemels.

De Orde van de Kruisheren gebruikte het omvangrijke gebouwencomplex tot aan het einde van de achttiende eeuw. Tijdens de Franse Revolutie deed het dienst als kazerne en arsenaal en later werd het ook nog gebruikt als Rijkslandbouwproefstation. In 1981 kwamen klooster en kerk leeg te staan, waarna ze snel verkommerden. Tot in 2000 de Limburgse ondernemer Camille Oostwegel er zich over ontfermde. Oostwegel is een man met ervaring op het vlak van herbestemming. Hij vertimmerde al enkele oude kastelen tot luxehotels. Daarbij ook het sterrenrestaurant Château Neercanne, eveneens in Maastricht. “We hebben met de gedachte gespeeld om het interieur zo authentiek mogelijk te houden”, vertelt hoteldirecteur Sita Tadema. “Uiteindelijk zijn we van die piste afgestapt. Dit is een prachtig gotisch gebouw, maar zo’n kerk heeft toch iets kils en strengs. En we wilden een gezellig hotel.”

De bekende Nederlandse interieurarchitect Henk Vos kreeg van Oostwegel carteblanche bij de inrichting. Naast zijn eigen ontwerpen integreerde Vos ook stukken van topdesigners en architecten zoals Starck, Newson, de gebroeders Eames en Rietveld in het gebouw. Een klein designmuseum in de kerk. Voor de verlichting ging hij aankloppen bij de Duitse lichtkunstenaar Ingo Maurer, bij ons bekend voor zijn werk in het vernieuwde Atomium.

Alle kamers zijn verschillend ingericht, maar hebben wel allemaal een flatscreentelevisie, airconditioning, broekenpers, safe, computeraansluiting en een luxebadkamer. En in elke kamer worden de gasten verwelkomd met een gedicht. De tradi- tionele hotelbijbel ontbreekt.

Selexyz Dominicanen: mooiste boekhandel ter wereld

Het is zaterdagmiddag, dat betekent op de koppen lopen in de populaire winkelstraten van de oude stad. Op een boogscheut van het Vrijthof ligt boekhandel Selexyz Dominicanen. De Britse krant The Guardian verkoos Selexyz Dominicanen recent als mooiste boekhandel ter wereld. De boekhandel is gevestigd in een pareltje van een gotische kerk uit de dertiende eeuw. Het prachtige plafond vraagt om een moment van verwondering.

Rond de zuilen van de rechter zijbeuk bouwde het architectenbureau Merkx + Girod een monumentale zwarte gelakte stalen constructie. De architecten noemen het een ‘inloopboekenkast’ of een ‘boekenflat’. Het knappe van die oplossing is dat ze de winkeloppervlakte spectaculair optrekt (van 750 m2 naar 1200 m2) terwijl de ruimtelijkheid van de kerk intact blijft.

In het koor van de kerk is een koffiebar ondergebracht. Aan de ronde tafels en krukjes monsteren de klanten hun boekenaanwinsten. Van op de bovenste verdieping van de boekenflat kan je, met wat fantasie, in die aaneenschakeling van kleine en grotere ronde vormen een rozenkrans herkennen. Overigens: niet alleen architectuur- en monumentenliefhebbers komen hier aan trekken, dit is gewoon ook een knappe boekhandel met een breed assortiment.

Universiteit Maastricht: aula in het kerkkoor

We twijfelen nog even als we naar boven klauteren. Zitten we wel juist? Op het einde van de weg zien we wel een monumentaal gebouw. Maar een kerk? Tja, het zou kunnen. De straatnaam – Minderbroerdersberg – en het bordje van de Universiteit op de gevel, nemen de laatste onzekerheid weg: we zitten juist, dit is de voormalige franciscanerkerk, nu al enkele jaren het bestuursgebouw van de Universiteit Maastricht.

Maar ook binnen worden we niet meteen ondergedompeld in een kerkelijke sfeer. De vestibule met zijn neoclassicistische Dorische zuilengaanderij refereert nog altijd aan de strengheid van het Paleis van Justitie dat hier tussen 1827 en het einde van vorige eeuw was gehuisvest. Bij nader toezien herken je toch de ruimtelijkheid van de kerk in het gebouw. Dat is de verdienste van het architectenbureau Satijn, dat het complex verbouwde tot het bestuursgebouw van de Universiteit Maastricht; bij vroegere verbou- wingen waren verwijzingen naar de oorspronkelijke kerkfunctie zoveel mogelijk verdoezeld. Maar Satijn behield ook de waardevolle elementen – de statige trap, de mozaïeken vloer, art-decotoevoegingen – uit de gerechtsgebouwperiode. Achter de trap, op de plek van het koor en de apsis van de kerk, plaatsten de architecten een sobere aula met 250 plaatsen. De kantoorfuncties zijn grotendeels ondergebracht in het aanpalende kloostercomplex, dat ook twee eeuwen dienst deed als gerechtsgevangenis. (T)

Door Laurenz Verledens