Ging topmanagement Sabena over de schreef?

Fiscale vluchtconstructies via Bermuda krikten het loon van het voormalige Sabenatopmanagement op. Ging de ploeg van CEO Pierre Godfroid daarmee over de schreef?

Er loopt een gerechtelijk onderzoek naar herverzekeraar Sabbel Insurance ltd. De dochter van het failliete Sabena verzekerde niet-luchtvaartgebonden activiteiten. Via Sabbel kreeg ook het topmanagement van Sabena in de eerste helft van de jaren negentig een extraatje. “Als ik hoor over offshoreconstructies op de Bermuda-eilanden om kaderleden of managers te belonen, denk ik meteen aan international payroll companies,” zegt Jean-Louis Davain, vennoot bij advocatenbureau Loyens. “Vooral Amerikaanse bedrijven gebruikten dat vehikel in de jaren zeventig en tachtig om managers te belonen die in verschillende landen actief waren. Hun loon werd vanuit één centraal punt uitbetaald. Als je zoiets doet als Belgisch manager, is daar niets verkeerds mee. Steeds meer topkaders zijn een tijdje in het buitenland actief. Je moet dan gewoon op je belastingsaangifte melden dat je bijvoorbeeld in Amerika betaald werd voor bepaalde prestaties en daarop ook belast werd. Dat is belangrijk voor het vastleggen van de belastingschaal.”

“Het mechanisme om structurele en daadwerkelijke arbeidsprestaties geleverd voor een buitenlands bedrijf van de groep ook effectief in het buitenland (offshore) te betalen, was en is niet ongebruikelijk,” zegt Walter Janssens, directeur bij HayGroup, specialist in beloningsadvies. “Dat kan zowel om een vast loon als om bonussen gaan. Het gaat hier eigenlijk over split salary. Het is zeker niet ongebruikelijk dat topmanagers van multinationals een deel van hun functie uitoefenen in één of meer dochtermaatschappijen van de groep en dus een deel van hun verloning via een legale split salary ontvangen. Bedrijven kijken wel streng toe op de correctheid en dus de effectiviteit van die prestaties. De jongste jaren gaat er zelfs almaar meer aandacht naar het ethische aspect van businessvoering. Gelukkig maar.”

Belastingontduiking?

Koen Van Duyse, vennoot van belastingadvieskantoor Tiberghien Advocaten, meldt dat in de jaren negentig veel grote ondernemingen zich verzekerden bij eigen groepsvennootschappen, gevestigd in belastingparadijzen ( captives). “Maar de premies voor échte (her)verzekeringen moeten wel marktconform zijn. Anders kan de fiscus het verschil belasten als abnormaal of goedgunstig voordeel toegekend aan een buitenlandse verbonden onderneming. Vooral het feit dat Sabena de verzekeringspremies niet rechtstreeks aan Sabbel stortte, maar via tussenvennootschappen – zoals de Bank of Bermuda in New York – doet het vermoeden van verhulling rijzen. Waarom werkte de nationale vliegtuigmaatschappij niet rechtstreeks met de (her)verzekeringsmaatschappij op de Bermuda-eilanden?”

De kernvraag is dus of achter de hele constructie wel economische prestaties staan. Met andere woorden: is het geen simulatie? Walter Janssens beklemtoont dat hij de specifieke case van Sabena niet kent, maar wil er wel het volgende over kwijt: “De problematiek van Sabena is of de begunstigden daadwerkelijk en structureel prestaties voor herverzekeringsdochter Sabbel hebben geleverd. Als dat niet zo is, gaat het over een illegale vorm van belastingontduiking. De constructie wordt zelfs ronduit onethisch indien bewust hoge of te hoge herverzekeringspremies werden betaald, waardoor de offshore maatschappij onredelijke winsten boekte. Die winsten werden dan doorgesluisd naar het topmanagement via vergoedingen – vaste of bonussen – die eigenlijk op werk en prestaties in België slaan en dus in België hadden betaald (en belast) moeten worden.”

Frauduleuze constructie?

Pierre Berger, de bedrijfsrevisor van Sabena, bevestigt dat hij volledig op de hoogte was, maar dat er volgens hem geen sprake was van een frauduleuze constructie. Verder onthoudt de ondervoorzitter van het Instituut der Bedrijfsrevisoren (IBR) zich van elke commentaar, omdat hij gebonden is aan het beroepsgeheim. Berger: “Dit is een van de nadelen van een nobel systeem van publieke orde. Door zich tegen de revisor – die zijn mond voorbijpraat – te keren, kunnen schuldige beklaagden hun rechtmatige straf ontlopen.”

Ook de tijdgeest mag niet veronachtzaamd worden. Begin jaren negentig waren de fiscale wetten en normen niet zo streng als vandaag. De antirechtsmisbruikmaatregel, ingevoerd om de belastingontduiking tegen te gaan, stond nog niet in het wetboek. Volgens Luc Weygaerts, CEO van KPMG België, kan men Pierre Berger dan ook niet met de vinger wijzen. “De revisor controleert niet of de kaderleden hun vergoedingen aan de fiscus hebben aangegeven, hij waakt alleen over het respecteren van de wettelijke en economische voorwaarden van de transacties. Zo kan het voor internationale groepen verantwoord zijn bepaalde risico’s in één verzekeringsbedrijf te centraliseren om schaalvoordelen te krijgen.”

Maar is de hele verzekeringsconstructie niet louter opgezet om het management op een fiscaalvriendelijke manier te vergoeden? Weygaerts: “Zolang de transacties de toets van de economische werkelijkheid doorstaan, is daar niets verkeerds mee. Nog altijd doen vele bedrijven een beroep op de splitsing van het salaris over verschillende landen ( salary split). Courant en niets verkeerds mee, op voorwaarde dat je de regels respecteert. Bovendien staat alles duidelijk in de jaarrekening vermeld.”

Alain Mouton / Eric Pompen