In een Interview met Fortune in november 2002 verklaarde Daniel Vasella, op dat moment CEO van Novartis, het volgende: “Vroeger werd ik niet zo veel betaald. Maar plots begon mijn salaris echt indrukwekkend hoog te worden. Het vreemde was dat hoe meer ik verdiende, hoe meer ik gefixeerd raakte op geld. Op het moment dat ik echt niet meer met geld moest bezig zijn, stelde ik gewoon vast dat ik er meer dan ooit mee bezig was. Geld maakt de geest corrupt.”
Economen bestuderen geld. De jongste jaren zijn ze geboeid geraakt door wat geld met onze geest doet. Ze hebben mensen ondervraagd, hebben experimentele spelletjes laten spelen en hersenscans uitgevoerd. Economen en psychologen wilden de drug theory of money testen. Zou Vasella gelijk kunnen hebben? Het antwoord liegt er niet om: geld doet vreemde dingen met ons brein.
Ons brein maakt een onderscheid in geld. Als mensen in een experiment te horen krijgen dat ze door hard werk een bonus hebben verdiend van 10.000 euro, dan doen ze daar andere dingen mee dan wanneer ze te horen krijgen dat ze 10.000 euro hebben gewonnen in een loterij.
Uw bankrekening weet niet waar het geld vandaan komt… het zou dus volkomen gelijk moeten zijn. Maar dat is helemaal niet het geval. We doen veel chagrijniger over geld dat we verdiend hebben dan over geld dat we toevallig in de schoot geworpen krijgen.
Uit grootschalig onderzoek in Groot-Brittannië blijkt duidelijk: hoe meer geld we hebben, hoe meer we ermee bezig zijn, maar onder de voorwaarde dat we dat geld verdiend hebben. Als we het bijvoorbeeld erven, zijn we er na een korte periode niet echt meer mee bezig.
Amerikaanse en Nederlandse economen nodigden studenten uit voor een onderzoek over het nemen van beslissingen. Tijdens het wachten keken de studenten ofwel naar een screensaver met geld of naar screensaver met vissen. Daarna moesten ze een spelletje spelen waarbij ze echt geld konden delen of voor zichzelf houden.
Wat voorspeld werd, werd gevonden. De geld-conditie deelde veel minder dan de vis-conditie. Eens je geest op geld is gericht, wordt die geest erg corrupt. Wie geld heeft gesnoven, is helemaal niet meer geïnteresseerd om zich vriendelijk te gedragen.
De experimenten werden op alle mogelijke manieren herhaald. Telkens bleek hetzelfde: eens we gevoelig zijn gemaakt voor geld, worden we defensief, sluiten we ons af van de anderen.
Het is blijkbaar spotgemakkelijk om in een laboratorium de processen op te roepen die we allemaal kennen via de eeuwenoude verhalen van de verbitterde vrek. De kern van de inzichten is het volgende: wiens denken op geld is gericht, voelt zich sneller bedreigd in zijn autonomie. Geld maakt ons kwetsbaarder, egocentrischer, of zoals alle stichtende verhalen al hebben voor gewaarschuwd: het maakt ons meer geïsoleerde, minder ‘goede’ mensen.
Vasella heeft dus gelijk: hoe meer geld je hebt, hoe meer je geest op geld is gericht. En u weet toch ook wat vele echt rijken vooral doen? Als ze geld uitgeven, behoren ze vaak tot de meest gierige personen die er bestaan. Iedereen kent verhalen van superrijken die bonnetjes uitknippen, uren aanschuiven om bij uitverkoop de eerste te zijn. Niet alle rijken handelen uiteraard zo, maar de meeste rijken zullen u toch wel waarschuwen dat wie niet op de kleintjes let, niet snel rijk zal worden…
Het verontrustende aan deze inzichten is dat men analoge zaken gevonden heeft over macht. Macht maakt corrupt, en wie macht heeft, staat die niet graag af. Macht maakt veel mensen eng, en maakt sommigen misdadigers.
Onlangs is het zoveelste schandaal over een knappe CEO – Mark Hurd van HP – uitgebarsten. Een bijzonder competente CEO, met een bijzonder hoog salaris, kon het toch weer niet laten wat illegale kruimels bij elkaar te scharrelen om daar iemand een dienst mee te bewijzen. De kist rotte appels is bijna niet meer op te heffen. Hoe komt dat toch? Worden misdadigers dan aangetrokken tot topmanagementfuncties? Natuurlijk niet. Het is echt omgekeerd. Je geeft aan mensen zoals u en ik een cocktail van twee drankjes die echt corrupt kunnen maken: geld en macht.
Omdat het mensen zijn zoals u en ik doen ze dan waar we met zijn allen o zo goed in zijn: ze maken zichzelf wijs dat het met hen niet zal gebeuren. Want wij zijn anders. Dat denken is helaas vaak een vorm van hoogmoed. Ook daar zijn we niet anders in.
DE AUTEUR DOCEERT MANAGEMENT AAN DE VLERICK LEUVEN GENT MANAGEMENT SCHOOL.
Marc Buelens
Geld maakt ons kwetsbaarder, egocentrischer, of zoals alle stichtende verhalen al hebben voor gewaarschuwd: het maakt ons meer geïsoleerde, minder ‘goede’ mensen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier