Plots is er bijzonder grote belangstelling om niemand te verplichten met pensioen te gaan op 65. Dat is een gezonde reflex. We zijn nu mentaal en lichamelijk zo’n tien jaar jonger dan onze grootouders. Dus is pensioen op je 75ste nog altijd een redelijke leeftijd.
Paul De Grauwe voert een kruistocht voor dit mensenrecht en de overheid wil de federale ambtenaren dit plezier niet ontzeggen. Toch moeten we opletten voor misverstanden. Laten we het verschil niet vergeten tussen werken en een formeel arbeidscontract. Uiteraard kan iedereen werken na zijn 65ste.
Geen enkele wet verbiedt De Grauwe in zijn tuin te werken, boeken te schrijven, voordrachten te houden, wetenschappelijke artikels te schrijven. Hij mag een vennootschap oprichten en in die vennootschap keihard werken. Hij mag dan een loon of vergoeding ontvangen boven een bepaalde drempel. Hij verliest dan wel zijn pensioen. Dat is natuurlijk geen probleem voor wie vurig pleit voor de verhoging van de pensioenleeftijd. Je past dan in de praktijk toe waarvoor je pleit. Je verdient door je eigen inspanningen in plaats van te profiteren van een pensioen, ten laste van de gemeenschap.
Het probleem ligt elders. Je mag geen ambtenaar blijven boven je 65ste. Een prof wordt verplicht gepensioneerd. Een ambtenaar werkt in een formele organisatie, door Max Weber ooit een bureau-cratie genoemd, een plaats waar de macht en de beloning ligt bij het bureau, niet bij de mens. Hiërarchie is een formeel kenmerk van zo’n overheidsdienst. Er werken mensen die andere mensen hun democratische rechten kunnen ontnemen. De vrijheid van meningsuiting geldt niet in zo’n organisatie. Je kunt er niet stemmen voor wie je als baas wil, je kunt niet wat meer betalen om hogere kwaliteit van coaching te krijgen, en zelfs als je zou kunnen aantonen dat je 100 procent gelijk hebt, dan nog hoeft je baas je geen gelijk te geven.
Dat is een heel vreemd mechanisme dat volledig haaks staat op wat we in de gewone maatschappij als belangrijk erkennen: democratie en inspraak, vrije markt, diep respect voor wetenschappelijke feiten. Wat ons echt dierbaar is, wordt beschermd door organisaties die net het omgekeerde vertegenwoordigen van wat we belangrijk vinden.
Ambtenaren dragen een titel en vanuit die titel krijgen ze een aantal hiërarchische rechten. Wie zo’n titel draagt, vergeet zeer snel dat zijn macht niet van zichzelf komt, van zijn onwaarschijnlijk sterke competenties, maar van de functie, van het ‘bureau’, van de rol. En langzamerhand verwar je functie en persoon. En hoe langer iemand macht uitoefent, hoe meer de verleidingen van de macht als vanzelfsprekend worden beschouwd.
Niemand zou te lang zo’n functie mogen uitoefenen. Er moet letterlijk en figuurlijk plaatsgemaakt worden voor jong bloed. Niet alleen voor frisse ideeën, maar ook om machtspotentaten eindelijk opzij te kunnen schuiven. Blijven mensen dan niet mentaal fit tot voorbij hun 65ste? Uiteraard, kijk maar naar Paul De Grauwe. Maar veranderen mensen nog van karakter, van leiderschapsstijl, verhoogt hun flexibiliteit? U kent het antwoord. Worden mensen na hun 65ste grotere teamspelers? Waarschijnlijk niet. Worden het goede mentoren? Waarschijnlijk wel!
Een mentor is een ervaren iemand die jongeren steunt, buiten de hiërarchische circuits om. En dus is het een prima idee om mensen boven hun 65ste in dienst te houden. Maar als mentor, of als prima donna, of als wandelende encyclopedie, maar ik zou de wijsheid van onze voorouders niet al te lichtzinnig opzijschuiven, en zo weinig mogelijk senioren in formele hië-rarchische posities laten. De jongere alfa-apen moeten echt de kans krijgen de oudere opzij te duwen. In onze beschaafde samenleving moet dat zonder geweld gebeuren, moet dat wettelijk geregeld worden. En 65 als limiet voor dit soort wettelijk geweld vind ik wel een goede zaak.
De auteur is partner-hoogleraar management aan de Vlerick Leuven
MARC BUELENS
De jongere alfa-apen moeten echt de kans krijgen de oudere opzij te duwen. In onze beschaafde samenleving moet dat zonder geweld gebeuren, moet dat wettelijk geregeld worden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier