Geen herstel in de tweede helft van 2003

Alan Greenspan ziet in de groei van de productiviteit de voorbode van een heropleving. Ook economen zeggen de toekomst met vertrouwen tegemoet te zien. Ze dwalen, vindt Geert Noels. “Wat zien de bedrijven? Overcapaciteit, prijsdruk, herstructurering, duurdere euro, duurdere olie…”

Het probleem van de economie zit tussen de oren. De fundamenten zijn gezond, er is alleen een gebrek aan vertrouwen. Het is zowat de meest gehoorde verklaring waarom de economie – vooral de Amerikaanse – niet van de grond komt. Volgens de optimistische visie is de basis van het economische herstel gelegd. Er wordt vooral veel van de productiviteit verwacht. De productiviteitsgroei in de Verenigde Staten is in de afgelopen kwartalen erg sterk geweest, en dat is volgens Alan Greenspan, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank (de Federal Reserve, kortweg Fed) de beste garantie dat we aan de vooravond van een nieuwe groei staan.

Geen groei. Productiviteitsgroei is het enige woord dat in alle verklaringen van de Amerikaanse centrale bank is voorgekomen. “De sterke onderliggende productiviteitsgroei samen met een lage rente is een garantie voor een heropleving.” Elke keer dat het er weer staat, maakt het mij ongerust. Want de Amerikaanse centrale bank vergist zich in de aard van de huidige productiviteitsgroei.

Er zijn namelijk twee soorten. De eerste is een goedaardige en wordt veroorzaakt door technologische vooruitgang, nieuwe organisatievormen, ondernemerschap en zo meer. De hoge productiviteitsgroei in de jaren negentig was goedaardig en leverde hogere economische groei. Maar de huidige productiviteitsgroei is een kwaadaardig, herstructureringsgedreven productiviteitsgroei. En die levert geen verhoging van lonen of potentiële economische groei. Als de Amerikaanse centrale bank ernstig gelooft dat deze productiviteitsgroei de boodschapper van een sterke heropleving is, dan dwaalt ze en zal haar geloofwaardigheid eronder gaan lijden.

Greenspan en zijn ploeg zijn er vast van overtuigd dat het maar een kwestie van tijd is voor de ondernemingszijde van de economie weer uit de startblokken schiet. Het is dus zaak om de consumentenzijde nog even te rekken, totdat de fakkel wordt overgenomen. Maar de grafiek toont dat er in een periode van overcapaciteit geen investeringsgroei moet worden verwacht. Iedereen begrijpt dat een bedrijf geen bijkomende investeringen doet als het bestaande machinepark al grotendeels onbenut blijft. Onlangs is er zelfs een terugval in de benutting te merken. Dit betekent dat niettegenstaande de opgefokte, schuldgedreven consumentenbestedingen in Amerika, de bedrijven nog steeds niet voldoende draaien.

Alan Greenspan en president George Bush denken nog dat ze met twee knopjes – rente en overheidsuitgaven – de economie kunnen besturen. Hiermee stimuleren ze de illusie dat de overheid de economie volledig naar haar hand kan zetten. Maar net zoals bleek dat dit in een planeconomie onmogelijk was, zal nu blijken dat zoiets ook in een vrijemarkteconomie niet werkt.

Geen verbetering. Dit is al het derde jaar dat economen vertellen dat er een herstel in de tweede jaarhelft zal komen. In werkelijkheid zien ze geen enkele verbetering, maar willen ze het niet toegeven. Economen nemen steeds meer de rol over die de analisten vervulden in de zeepbeljaren. Die voorspelden toen een mooie toekomst voor talloze bedrijven, die ze zelf “rommel” noemden in vertrouwelijke e-mails (lees het uitstekende boek van Paul D’Hoore voor de smeuiige details). Nu zijn het de economen die blijven zeggen dat het allemaal wel goed komt, al dan niet om klanten richting aandelenbeleggingen te blijven duwen. Benieuwd of ooit hun e-mails zullen uitlekken en of blijkt dat ze voor hun eigen beleggingen ook deze adviezen opvolgden.

In de eerste drie weken van 2003 hebben toonaangevende bedrijven zoals Intel, IBM, Microsoft en General Electric gezegd dat ze geen verbetering verwachten in 2003. Andere klagen over “visibiliteit”. Als je op de top van de berg staat en je blijft naar boven kijken, zie je inderdaad het dal niet. Want bedrijven hebben wel heel wat zicht op dalende marges, moeilijke betalingen en een afnemende eindvraag.

Geen rentedaling. Als er geen herstel komt, zal de roep groeien dat de Europese Centrale Bank haar rente moet laten zakken. Ik blijf ervan overtuigd dat dit niet het goede recept is. Een lagere rente zal ook de problemen in Duitsland niet oplossen. En met de ondoordachte rentedalingen groeien er nieuwe en grotere problemen, zoals die van de verzekeringsondernemingen, de toekomstige pensioenverplichtingen en de gepensioneerde bevolking. Ook het opgeven van de begrotingsdiscipline zal het tij niet keren. Ook daarmee creëer je een bijkomend probleem. Leert men dan niets van de Japanse toestand?

De consensus voor de groei in 2003 bedraagt nog steeds een goede 1,75%. Hetzelfde cijfer als dit jaar (0,75%) zou al een succes zijn. Binnenkort zal er wel iemand suggereren dat die slechte conjunctuur de schuld is van de economen die pessimistisch zijn. Natuurlijk, net zoals een ziekte de schuld is van de constaterende arts.

Geert Noels [{ssquf}]

De auteur is hoofdeconoom van vermogensbeheerder Petercam.

De roep zal groeien dat de Europese Centrale Bank haar rente moet laten zakken. Ik blijf ervan overtuigd dat dit niet het goede recept is.