FREYA EN DE CRISIS

De pot verwijt de ketel dat hij zwart ziet. De oproep van vicepremier Freya Van den Bossche (SP.A) om een crisismanager bij de fiscale administratie aan te stellen, zegt veel, zo niet héél veel. Een: er is een crisis bij de belastingen, en de regering geeft het toe. Twee: minister Didier Reynders (MR), die al sinds 1999 bevoegd is voor Financiën, heeft slecht werk geleverd. En drie: deze regering begrijpt nog altijd niet dat ze zelf aan de basis ligt van de malaise.

Politici wantrouwen ambtenaren. Het bewijs daarvan is die politieke fata morgana – ooit in een paars-groene woestijn gezien – dat kabinetten afgeschaft zouden worden. Dat is er nooit van gekomen. Vijftien jaar na de bestuurlijke rommel van Copernicus tellen de federale ministers nu dubbel zoveel kabinetsleden. En de kosten zijn navenant: plus 67 %.

Ook de Vlaamse regering is in dat bedje ziek. De tien Vlaamse excellenties stellen nu 500 cabinettards tewerk, dit is 6 % meer dan tijdens de vorige legislatuur. Het primaat van de politiek, dat politici de laatste zeg over hun beleid moeten hebben en niet de ambtenaren – is en blijft het gedroomde alibi om die hofhouding in stand te houden.

Dus worden ambtenaren vakkundig gemuilkorfd. Ofwel krijgen ze politiek gelieerde topfiguren boven zich. En niet zelden zijn dat kabinetschefs die op de koop toe gedetacheerd blijven bij hun minister. Ofwel komen die kabinetsfiguren zelf slag om slinger tussen in de werking van de administratie. Wat uiteraard een bron van frustratie, demotivatie en inefficiëntie is.

De slagkracht van ons belastingsysteem is een zootje, zo blijkt uit onderzoek. De aanslagvoet is hoog, maar inzake efficiëntie bengelen we helemaal onderaan: op plaats 115 van 117 door het World Economic Forum (WEF) geanalyseerde landen. Op 100 euro verspilt de Belgische overheid er 34. De gemiddelde spilzucht in de gescreende landen bedraagt 21 euro.

Paradoxaal genoeg gebruikt diezelfde regering de ambtenaar ook als uithangbord voor de tewerkstelling. Het aantal Belgen dat bij de overheid werk vond, is in de periode 1999 tot 2004 gestegen met 46.000. En een flink deel van de 143.000 banen die Guy Verhofstadt (MR) volgens de Nationale Bank sinds 2004 op zijn conto mag schrijven, zijn jobs bij de overheid of door de overheid gesubsidieerd.

Jawel, Wallonië is een kampioen op dat gebied: 42 % van de actieve beroepsbevolking werkt er nu in overheidsdienst. Maar het cijfer in Vlaanderen is ook niet zo schitterend: 30 %, of twee procentpunten meer dan halverwege de jaren tachtig. Als het op efficiëntie aankomt, scoort die Vlaamse administratie nog steeds tien procentpunten onder het gemiddelde van de WEF-studie.

Dit zijn geen normale vaststellingen. De leeftijdscurve van het overheidspersoneel laat juist toe om op natuurlijke wijze (door pensioen) af te bouwen. Koppel dit aan een personeelsbeleid dat met mondjesmaat de juiste competenties aantrekt en de organisatie op de werkvloer daadwerkelijk verbetert, en dit is het gedroomde moment om de efficiëntie van de administratie op te krikken.

Dat vergt geen crisisaanpak, maar een doordacht beleid. En de visie van een beleidsdrager die niet tegelijk federaal vicepremier, minister, partijvoorzitter en Waals oppositieleider is. Nu schakelt Didier Reynders zijn liberale topambtenaar Jean-Claude Laes (MR) in om de administrateur-generaal van belastingen, Jean-Marc Delporte (PS), te kortwieken.

La guerre des chefs zal er alleen maar door aangewakkerd worden. Voeg daar nog eens een crisismanager bij die voor de algemene coördinatie en opvolging instaat – en stappen in die richting blijken nu al in de maak – en de crisis bij de fiscus is nog lang niet aan zijn einde toe.

piet depuydt