Frankrijk preekt niet zomaar in de woestijn

Een blik op de kaart zegt genoeg om de Franse militaire tussenkomst in Mali te verklaren. In de regio zit een grondstoffenschat waarvan Franse bedrijven profiteren. Die bedrijven zijn vaak nauw verweven met de Franse politiek.

In de chaos na de Arabische Lente en een militaire coup van eind maart verloor de Malinese overheid de noordelijke helft van haar grondgebied. Ze zocht maanden internationale steun om de rebellen en de moslimextremisten tegen te houden. Frankrijk ging enthousiast in op een resolutie van de Verenigde Naties. De VN willen vermijden dat de regio een tweede Afghanistan wordt.

De Franse tussenkomst is een morele en militaire opsteker voor het straatarme Sahelland. President Hollande beroept zich op het VN-mandaat van eind december om de territoriale integriteit van Mali te beschermen en het land te bevrijden van de extremisten. Tegelijk wil hij de veiligheid van de 6000 Fransen in Mali verzekeren.

Frankrijk kan het zich niet veroorloven dat de moslimextremisten een schuilplaats bouwen in het hart van de westelijke Sahel. Het beschouwt zich nog altijd als de beschermheer van zijn vroegere kolonies en wil bewijzen dat ze kunnen rekenen op een standvastige bondgenoot en ultieme agent. Tegelijk vermijdt Frankrijk dat de invloed van de VS in de regio te groot wordt.

In een klap beschermt de voormalige kolonisator zijn economische belangen in de regio. In de westelijke Sahel werken 45.000 Fransen, vooral bij Franse multinationals. Die bedrijven zijn vaak nauw verweven met de Franse politiek.

Grondstoffen

Op de kaart van West-Afrika zie je welke Franse bedrijven actief zijn in de grondstoffenrijke regio. Mali grenst in het noorden aan Algerije, dat 30 procent van het Europese aardgas levert. De Franse nutsgroep GDF Suez heeft in Algerije een exploratie- en productieproject (Touat). De oliemaatschappij Total heeft drie belangrijke vestigingen in de twee grote Algerijnse olie- en aardgasgebieden. De meest oostelijke vestiging bevindt zich niet ver van In Amenas, de plaats waar de recente aanval op het BP/Statoil-complex plaatsvond.

Mali grenst ook aan Niger, waar belangrijke uraniumreserves worden ontgonnen door het Franse Areva. Het baat er vier mijnen uit. Uranium is voor Frankrijk belangrijk omdat bijna alle Franse elektriciteit in kerncentrales wordt geproduceerd. Het straatarme Niger is al zeer wankel, en een buurland gecontroleerd door moslimextremisten zou de situatie nog verergeren.

Er zitten ook belangrijke olie- en gasreserves in buurlanden Mauritanië en Ivoorkust, waar zowel Total als GDF Suez actief is. Ook grote Franse bedrijven als Vinci (bouw), EDF (elektriciteitsproductie), France Télécom, Lafarge (cement) en Suez Environnement (milieutechnologie) zijn aanwezig.

Mali is de derde goudproducent van Afrika, al wordt deze productie gedomineerd door de Zuid-Afrikaanse mijnbouwbedrijven AngloGold, Randgold en Iamgold. Daarnaast zitten in het zuiden van het land vermoedelijk ook uraniumreserves, en olie- en gasreserves in het Taoudeni-bekken, dat zich uitstrekt over Mauritanië en het noorden van Mali dat extremisten controleren.

Enarques

Als de extremisten een taliban-achtig regime installeren in Mali kan dat de regio destabiliseren en grote schade aanrichten aan westerse ondernemingen. Dat kan de Franse regering zich niet veroorloven. De Franse politiek is nauw verweven met het bedrijfsleven. Het verband is soms expliciet. Zo heeft de Franse regering 84 procent van EDF in handen, 83 procent van Areva, 34 procent van GDF Suez en 14 procent van France Télécom. GDF Suez bezit 36 procent van Suez Environnement.

In tegenstelling tot België stromen in Frankrijk veel toppolitici door naar het bedrijfsleven en omgekeerd. Die trend wordt aangestuurd door de ENA’s, de Ecoles Nationales de l’Administration. Dat zijn universiteiten die opgericht werden door Charles De Gaulle en waar de beste studenten klaargestoomd worden voor een carrière in de politiek en het bedrijfsleven.

Oorspronkelijk moesten ze de bureaucratie professionaliseren en toegankelijker te maken. In de loop der jaren slaagden de alumni — de énarques — erin om een technocratische elite te vormen die de politiek en het bedrijfsleven domineert. Dat betekent onvermijdelijk dat de Franse politiek en het bedrijfsleven nauw met elkaar verbonden zijn, ongeacht wie in het Elysée resideert.

President François Hollande beloofde tijdens zijn verkiezingscampagne dat hij de Franse soldaten naar huis zou brengen. Toch deinzen de socialisten er niet voor terug om de Franse belangen in Noord-Afrika te verdedigen. Ook aan de linkerzijde zijn de toplui énarques. Hollandes partijgenoot François Mitterrand was aan het begin van zijn carrière minister van Binnenlandse Zaken (en bevoegd voor de koloniën) tijdens de bloedige onafhankelijkheidsoorlogen in de jaren vijftig. ?

MATHIAS NUTTIN

In de Malinese bodem zitten belangrijke goudvoorraden en wellicht uranium-, olie- en gasreserves.