Frack to the future

De ontginning van schalieolie en schaliegas wordt een moeilijke zaak in Europa. Er is amper een handvol proefboringen gedaan. En de tegenkanting tegen de exploratie is groot, vooral in West-Europa.

De vondsten van schalieolie en schaliegas stuwen de Verenigde Staten naar energieonafhankelijkheid en bezorgen de Amerikaanse economie een welgekomen oppepper. De schaliegasvoorraden in Europa zouden bijna even groot zijn als die aan de andere kant van de oceaan. Maar kan het oude continent er wel hetzelfde profijt uithalen?

De discrepantie tussen hoop en werkelijkheid wordt mooi samengevat in een overeenkomst die op 24 januari werd gesloten. Die deal laat Shell toe in Oekraïne op zoek te gaan naar onconventioneel gas. Oekraïense politici hadden het over een investering van 10 miljard dollar; Shell nam een iets voorzichtiger houding aan. Het hoopt weliswaar heel wat gas te vinden in het oosten van Oekraïne, maar het gaat eerst seismische tests en vijftien proefboringen uitvoeren. Als de resultaten tegenvallen, trekt Shell zich mogelijk terug, net zoals ExxonMobil in Polen heeft gedaan.

Moeizame vooruitgang

Het is nog te vroeg om te beweren dat de Europese schalielagen echt zo rijk zijn als de Amerikaanse. Er is amper een handvol proefboringen gedaan. Exxon heeft Polen verlaten — het land waar de exploratie het verst was gevorderd — maar andere firma’s hebben meer geluk. In een recent rapport wijst Deutsche Bank erop dat het nog altijd gissen is welke landen een bonanza van goedkoop gas tegemoet kunnen zien. Er doen zich voortdurend nieuwe ontwikkelingen voor, onder meer op het gebied van ontginningstechnologie en productiviteit.

Bij dat giswerk komt nog een rist bovengrondse problemen, vooral in West-Europa. Behalve in het Verenigd Koninkrijk, waar onlangs het moratorium op testboringen werd opgeheven, verloopt de vooruitgang moeizaam. De Fransen zijn onverbiddelijk gekant tegen schaliegas. Franse milieuactivisten hebben een heilige hekel aan ‘fracking’, de techniek om met een cocktail van chemische producten, zand en water onder hoge druk het gas uit de rotsbodem te halen. De Franse president François Hollande heeft beloofd dat het verbod op fracking dat zijn voorganger heeft ingevoerd, gehandhaafd blijft tijdens zijn vijfjarige ambtstermijn.

Nederland en Luxemburg hebben eveneens de boringen naar schaliegas opgeschort. Pogingen om hetzelfde te bereiken in Duitsland werden door het parlement afgewezen. Maar Noordrijnland-Westfalen, Duitslands meest belovende regio voor schaliegas, schorste fracking in september, in afwachting van een onderzoek naar de risico’s die eraan verbonden zijn. In Oostenrijk maken de kosten om te voldoen aan de milieureglementering het schaliegas onrendabel.

Banen en inkomsten

In Oost-Europa is de afkeer niet zo groot, al voerde Tsjechië onlangs wel een moratorium in, heeft Bulgarije er nog een lopen en heeft Roemenië zijn verbod opgeheven. Schaliegas houdt de belofte van banen en inkomsten in. Nog belangrijker is dat het de zware afhankelijkheid van de gasinvoer uit Rusland kan lenigen. Dat land liet zijn ongenoegen blijken — en deed daarmee zijn reputatie als energiebullebak eer aan — nadat de overeenkomst tussen Shell en Oekraïne was ondertekend. Het stuurde zijn buurland een factuur van 7 miljard dollar voor ongebruikt gas, met het argument dat Oekraïne contractueel verplicht is die te betalen.

De petroleummaatschappijen sturen enkel mensen en uitrusting naar de regio’s waar de ontginning het gemakkelijkst is en de contracten het aanlokkelijkst zijn. Dat verklaart meteen waarom boortorens schaars zijn in Europa. In de Verenigde Staten staan er 1200 rond de schalievelden, in Polen staat er amper een half dozijn. Maar zelfs als de rode loper nu wordt uitgerold, zal het nog lang duren voordat Europa de Verenigde Staten heeft bijgebeend. Het kan tot vijf jaar duren om vast te stellen of er commerciële hoeveelheden schaliegas beschikbaar zijn, nog eens vijf jaar voor de productie van start gaat, en dan nog eens een paar jaar vooraleer schaliegas een significante bijdrage kan leveren aan de bevoorrading. Kortom, het zal niet van een leien dakje lopen.

The Economist