Familie

Jonathan Franzen, de Tom Wolfe van dit decennium, tilt een meeslepende familieroman op tot Grote Literatuur. De hele maatschappelijke hutspot wordt weerspiegeld in een doorsnee Amerikaans gezin. Lach, grijns, schater, huil en bewonder.

Het vreemde is dat Franzen summa cum laude geslaagd is in het opzet dat hij al in 1996 met kamikazeachtige vermetelheid aankondigde in Harper’s. De ambitie droop eraf als het vet van een kip aan het spit. Franzen wilde de Grote Amerikaanse Roman redden. Omdat mensen vermaak zoeken boven structurele analyses, soaps boven politieke debatten, Disney boven het journaal, wilde hij serveren wat ze lusten: een lucullusmaal met de smeuïgste gerechten, akelig vertrouwd en onthutsend herkenbaar. Tegelijkertijd wilde hij engagement en een sociale spiegel, maar dan niet zoals de postmodernisten, die de lezer verjaagd hebben met hun formele spielereien en intellectualistische haantjesgedrag. De eigentijdse roman had nog wel inhoud (hij barstte er zelfs van), maar nu heeft Franzen hem ook personages, psychologie en plot teruggeschonken.

Nog vreemder is het dat Jonathan Franzen (1959) zijn roekeloze reddingsactie aankondigde op een ogenblik dat hij nauwelijks succes gekend had met twee romans ( The Twenty-Seventh City in 1988 en Strong Motion in 1992). Na jaren ploeteren in zijn sobere studio in New York ontpopt hij zich met De correcties als de nieuwe Tom Wolfe. Zelfs de foutjes waarop hij zich laat betrappen, kunnen ook Wolfe aangewreven worden: nu en dan gaat hij al te driftig uit de bol bij beschrijvingen, terwijl ook enkele niet ter zake doende uitweidingen gewied hadden kunnen worden. Zelf dringt Franzen er via referenties veeleer op aan met Vladimir Nabokov vergeleken te worden, de personificatie van de literaire perfectie (wat toch nog een kwistig snuifje te hoog gegrepen is).

Tijdens de cruise wordt pijnlijk duidelijk dat Alfred lijdt aan de ziekte van Parkinson en dementeert. Zijn vrouw Enid wil dat niet zien. Ze klampt zich vast aan de schone schijn, net zoals de sociaal gefrustreerde huisvrouw altijd al gedaan heeft tegenover haar rijkere en wereldwijzere vriendinnen. Ze graait naar de droom, net zoals Amerika steunt op obstinaat vooruitgangsgeloof.

De oudste zoon Gary is de meest geslaagde en meest conventionele van de drie kinderen. Hij maakt carrière in een bank in Philadelphia. Als hij wil ingaan op zijn moeders wens om Kerstmis nog eenmaal samen in het ouderlijk huis te vieren, boycot zijn vrouw dat plan en blijkt dat hij wanhopig gevangen zit in het zelf aanvaarde korset van het huwelijk en het alom woekerende consumentisme.

Ondertussen maakt zijn jongere broer Chip er een zootje van. Aan zijn academische carrière kwam abrupt een eind bij een seksschandaal. Nu trekt hij met een duister politicus naar Litouwen om er van daaruit Amerikaanse beleggers op te lichten via internet. Nog andere gedaanten van het kapitalisme doemen op bij de levenswandel van dochter Denise, een kok die een trendy restaurant leidt van een instant-dotcommiljonair. Als ze zowel met hem als met diens vrouw het bed induikt (maar niet tegelijk), loopt het zwaar fout.

Verrassend genoeg komt de apotheose bij de correcties van de moeder. Terwijl de kinderen berusten (bijvoorbeeld in het hilarisch doorprikte huwelijk van Gary), wil Enid na de dood van haar man “een paar dingen veranderen in haar leven.” Het is een verpletterende slotzin: eindelijk geeft de vrouw toe dat ze vergat te leven, maar ze is wel al 75.

Luc De Decker

Jonathan Franzen, De correcties. Prometheus, 503 blz., 1071 fr.

De jongste zoon trekt met een duister politicus naar Litouwen om van daaruit Amerikaanse beleggers op te lichten via internet.