Buitenlandse schuldeisers kunnen voortaan via hun lokale rechter eenzijdig beslag laten leggen op Belgische bankrekeningen. Ze kunnen ook te weten komen bij welke banken de Belg een rekening heeft en hoeveel geld erop staat.
Schuldeisers kunnen voortaan in hun eigen land bewarend beslag laten leggen op de bankrekeningen van buitenlandse wanbetalers. Vroeger kon dat enkel via de rechter in het land waar de schuldenaar was gevestigd. De bron van die copernicaanse omwenteling in het commercieel recht is de Europese bankbeslagverordening (2014), die dit voorjaar in werking is getreden. “Het is een spectaculaire maatregel die indruist tegen het oerprincipe van het beslagrecht, dat stelt dat enkel de lokale rechter tussenbeide kan komen voor een beslag op de goederen van een wanbetaler”, stelt Jasper De fauw van het advocatenkantoor NautaDutilh.
Bewarend beslag
Als in ons land facturen niet worden betaald en een onderneming vreest dat haar klant financiële problemen heeft, kan ze bewarend beslag laten leggen op de Belgische bankrekeningen van de klant. Als de rechter de leverancier in het gelijk stelt, kan die laatste het geblokkeerde saldo van die rekening gebruiken om de rekening te vereffenen. Een beslag kan ook gebeuren om druk te zetten op wanbetalers.
De commerciële contracten tussen Belgische leveranciers en buitenlandse klanten stipuleren vaak dat onze rechtbanken bevoegd zijn bij geschillen. Maar het beslag moest tot voor kort via de lokale rechter in het land van de klant gebeuren.
Stan Brijs, vennoot bij NautaDutilh en expert bij de hervorming van het Belgische insolventierecht (zie kader), geeft het voorbeeld van een Belgische leverancier die chocolade verkoopt aan een Bulgaarse pralinemaker. De rekening blijft openstaan. “Het liefst zou hij eerst beslag leggen op de bankrekening van zijn Bulgaarse schuldenaar, dan is hij zeker dat hij geen nutteloze kosten maakt om de procedure in Brussel te voeren”, redeneert de advocaat. “Tot voor kort moest ik de chocoladeproducent daarvoor doorverwijzen naar een confrater in Sofia, die een Bulgaarse beslagprocedure zou voeren. Behalve praktische en logistieke moeilijkheden, leidde dat tot bijkomende kosten. Uiteindelijk beslisten onze cliënten vaak dat ze hun tijd, moeite en kosten beter investeerden in betere klanten.”
De Europese Commissie schat dat schuldeisers in de EU jaarlijks tot zo’n 600 miljoen euro mislopen, omdat zij afzien van het innen van hun grensoverschrijdende schuldvorderingen. De huidige beslagprocedure is inefficiënt, werkt afschrikkend en verstoort uiteindelijk de interne markt, redeneert ze.
Eenvoudige procedure
Wat verandert concreet voor de onbetaalde chocoladeproducent uit ons voorbeeld? Hij hoeft niet meer naar Bulgarije, maar kan nu aan de Brusselse beslagrechter vragen om een ‘Europees bevel tot conservatoir beslag op bankrekeningen’. Dat is een eenzijdige procedure, zoals in België. Om een Europees bankbeslag te mogen leggen, moet de schuldeiser aantonen dat er sprake is van een ‘dringende behoefte’ en dat er een ‘reëel risico’ bestaat dat het zonder het bankbeslag moeilijk wordt de schuld te innen. Voorts moet de schuldeiser de schuldenaar ten gronde dagvaarden, anders vervalt het Europese beslag.
Als aan die voorwaarden is voldaan, levert de rechter het Europese bevel tot bankbeslag af. De andere EU-lidstaten moeten dat beslagbevel erkennen. Een Bulgaarse bank die dat bevel ontvangt, moet meteen de bankrekening bevriezen voor het bedrag waarvoor het bevel is bekomen. De bank moet binnen de drie werkdagen schriftelijk verklaren in welke mate het beslag doel heeft getroffen. De fauw: “Als blijkt dat te weinig geld op de rekening staat, is het misschien raadzaam geen tijd en geld meer te steken in een procedure.”
Gerechtelijke chantage
De fauw waarschuwt ook: “Dit is een grote stap vooruit voor de Belgische schuldeisers, maar het speelt ook in het nadeel van Belgische wanbetalers van buitenlandse klanten. Bovendien zijn misbruiken niet uitgesloten. Pakweg een Griekse of Litouwse rechter kan ervoor zorgen dat bankrekeningen van Belgische ondernemingen plots worden geblokkeerd.”
In België kan een “tergend en roekeloos beslag” ertoe leiden dat de schuldeiser de schade moet vergoeden die zijn schuldenaar heeft geleden. Europa lost dat ingrijpender op. Om de schuldenaar te beschermen tegen een onterecht bankbeslag, moet de schuldeiser die een Europees bankbeslag vraagt, ook een zekerheid (bijvoorbeeld een borgsom) stellen om mogelijke schade te dekken. “Dat zal schuldeisers aanmanen behoedzaam om te springen met dit nieuwe wapen”, voorspelt Brijs.
Het nieuwe rechtsmiddel geldt in de hele Europese Unie, behalve Denemarken en het Verenigd Koninkrijk. Het zou een stap vooruit zijn als het via verdragen werd uitgebreid naar andere handelspartners, zoals de Verenigde Staten, China of Rusland. “Politiek acht ik dat moeilijk haalbaar, want het is een verregaande inbreuk op de nationale soevereiniteit en op het eigendomsrecht”, voorspelt Brijs.
Het Europese bankbeslag geldt niet alleen tussen ondernemingen, maar ook voor onbetaalde facturen van particulieren en tussen burgers. De procedure is echter niet mogelijk voor heel wat soorten onbetaalde rekeningen, zoals onderhoudsvorderingen, fiscale en RSZ-facturen. Consumenten kunnen enkel gedagvaard worden in hun woonplaats. De rekening van een Belg kan dus niet plots worden geblokkeerd door een Iers internetbedrijf via de rechtbank in Dublin.
Financiële databank
De verordening bevat een nieuw instrument om informatie te krijgen over de schuldenaar. Als de rechter ten gronde heeft beslist dat een factuur van een buitenlandse klant kan worden ingevorderd, kan die laatste de buitenlandse bevoegde overheid vragen of zijn schuldenaar er een rekening heeft. “Dat slaat een bres in het bankgeheim”, aldus Brijs.
Het Centraal Aanspreekpunt (CAP) is sinds 2015 een databank met bankrekeningen, kredietovereenkomsten en contracten voor vermogensbeheer. Buitenlandse belastingdiensten kunnen al sinds 2012 informatie over Belgische bankrekeningen opvragen. Nu kunnen ook buitenlandse bedrijven via de rechter snuffelen in de rekeningen van hun Belgische klanten. Brijs: “Het gebeurt dat een buitenlandse partij nu beslag wil laten leggen op de bankrekeningen van Belgische klanten om een vonnis uit te voeren, maar de betrokken bank niet kent. Dan schieten wij als advocaat los uit onze heup en leggen we doorgaans beslag bij enkele grote Belgische banken in de hoop juist te treffen. In de toekomst is een verzoek vanuit het buitenlandse gerecht naar de centrale autoriteit in België voldoende. Meer nog: de schuldeiser kan die bankinformatie ook opvragen in andere landen waar de wanbetaler actief is. Deze verordening geeft buitenlandse bedrijven dus meer rechten tegenover Belgische wanbetalers dan Belgische schuldeisers.”
Volgens de advocaat kan dit nieuwe rechtsmiddel een sterk instrument worden om de grensoverschrijdende inning van schuldvorderingen in de EU te vergemakkelijken. “De praktijk zal uitwijzen of de hoge verwachtingen worden ingelost”, besluit hij. “Ik hoop bijvoorbeeld dat de rechters bescheiden omspringen met de zekerheid die ze vragen van de schuldeiser.”
Hans Brockmans, fotografie Karel Deurinckx
De Europese Commissie schat dat schuldeisers in de EU jaarlijks tot zo’n 600 miljoen euro mislopen, omdat zij afzien van het innen van hun grensoverschrijdende schuldvorderingen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier