Europa heeft 550.000 extra onderzoekers nodig

Er mogen dan wel pogingen worden ondernomen om toponderzoekers naar België terug te halen, dergelijke initiatieven blijven voorlopig een druppel op een hete plaat. Om de VS bij te benen, moet Europa tegen 2010 zo’n 550.000 extra onderzoekers aantrekken. Een aartsmoeilijke opdracht, want de braindrain van Europa naar de VS duurt voort. En de bollebozen die uit andere landen naar Europa komen om die lacunes op te vullen, hebben niet de vereiste topkwaliteit. Dat blijkt uit een analyse die in september werd uitgevoerd door IRES, het economische onderzoekscentrum van de UCL.

De onderzoekers Frédéric Docquier en Abdeslam Marfouk kwamen tot hun conclusie op basis van onderzoeksresultaten die ze wereldwijd hadden verzameld. Volgens hun berekeningen verliest de Europese Unie (we hebben het hier over de EU15) jaarlijks netto 150.000 hooggeschoolden aan het buitenland. Het gaat om 0,1 % van de EU15-bevolking die ouder is dan 25 jaar. Dat aantal wordt bereikt door het verschil te maken tussen de braindrain uit de EU en de komst van (vooral jonge) hooggeschoolden uit vooral Aziatische en Afrikaanse landen.

Europeanen met een diploma hoger onderwijs die over de grenzen trekken, kiezen voor bijna 50 % voor de VS. Vooral Duitsland en Groot-Brittannië zijn de grote verliezers (met elk tussen 300.000 en 400.000 vertrekkers). België klokt af op 21.000. Dat vertrek wordt gecompenseerd door werkkrachten uit (voormalige) ontwikkelingslanden. In Groot-Brittannië wordt het vertrek van onder andere medische profielen en informatici opgevangen door immigratie uit landen als Pakistan en Zuid-Afrika. Het netto-effect (een braindrain van 150.000 Europeanen) lijkt daardoor beperkt, maar de onderzoekers komen tot de conclusie dat de competenties van hooggeschoolde immigranten uit bijvoorbeeld Azïe een stuk lager liggen dan die van de Europeanen, gemeten bij vergelijkbare diploma’s.

Kortom, het aantrekken van grijze cellen uit andere regio’s is geen wondermiddel voor Europa. Zeker als we naar de hoogste profielen kijken. Docquier en Marfouk gaan in dit verband dieper in op wie een diploma behaalt in technologische richtingen en exacte wetenschappen. De EU15 ‘produceert’ per jaar 2,14 miljoen nieuwe ingenieursdiploma’s (0,56 per 1000 inwoners tussen 20 en 34 jaar). In de VS zijn dat er 2,07 miljoen en in Japan 1,1 miljoen. Vreemd genoeg ligt het aantal onderzoekers in die branche verhoudingsgewijs bijna de helft lager dan in de VS. “Hier wordt de braindrain naar de VS niet gecompenseerd door nieuwe onderzoekers uit andere landen,” is de conclusie. En dat terwijl de Europese Commissie beklemtoont dat Europa tegen 2010 zo’n 550.000 extra vorsers nodig heeft om gelijke tred te kunnen houden met de VS. Het IRES-onderzoek benadrukt ook dat van de 1500 Europese studenten die jaarlijks een PhD halen in de VS, er ongeveer 75 % ter plaatse blijven. 35 % gaat aan de slag in onderzoek en 40 % in het onderwijs.

Hoe die bollebozen opnieuw naar Europa lokken? De onderzoekers stellen de klassieke hefbomen voor: meer investeren in O&O, maar ook het aanbieden van betere carrièreperspectieven aan vorsers. Een greencardsysteem vindt minder genade in hun ogen, want hier ligt het moeilijker een efficiënte selectie van de kandidaten door te voeren. En die is volgens de onderzoekers cruciaal om voorrang te kunnen geven aan kwaliteit.

A.M.