‘Europa en het IMF apen Charles Ponzi na’

“Landen als Portugal, Ierland en zeker Griekenland hebben structurele problemen. Die los je niet op door ze altijd maar meer geld toe te stoppen. Wat Europa en het IMF doen, is een piramidespel.”

Aan het woord is Mario Blejer. Geen naam die bij iedereen een belletje doet rinkelen, maar wie het cv van de Argentijn bekijkt, weet dat we maar beter even kunnen luisteren. Mario Blejer weet als weinig anderen wat macro-economisch crisismanagement is. Tijdens de diepe crisis die de Argentijnse economie aan het begin van deze eeuw trof, stond hij in Buenos Aires mee in het oog van de storm, onder meer als gouverneur van de Argentijnse centrale bank. Blejer vocht verbeten tegen het politieke misbruik van het monetaire beleid. Later was hij adviseur bij het IMF en bij de Bank of England. Mario Blejer doceerde onder meer aan Boston University, John Hopkins University, The NYU Stern School of Business en de Central European University in Boedapest. Vandaag leidt Mario Blejer de Banco Hipotecaro in Buenos Aires.

“De problemen van landen als Ierland, Portugal en zeker Griekenland zijn structureel”, zegt hij vanuit de Argentijnse hoofdstad. “De aanpak van Europa en het IMF gaat er van uit dat het om een tijdelijk liquiditeitsprobleem gaat. Zo raakt de puinhoop nooit opgekuist. Wat de beleidsverantwoordelijken nu doen om de eurocrisis te bezweren, is nieuwe schuld stapelen op de berg reeds bestaande schuld. Nieuwe leningen worden gebruikt om oude terug te betalen en om de blijvende tekorten gefinancierd te krijgen. De vergelijking met de Ponzi-schema’s of piramidepraktijken ligt dan ook voor de hand”, zegt Mario Blejer.

De vergelijking van de aanpak van de eurocrisis met een Ponzi-schema is geen klein bier. Charles Ponzi (1882-1949) was een Amerikaan van Italiaanse origine die berucht raakte als zwendelaar op grote schaal. In Boston organiseerde Ponzi in de jaren 1918-20 een ingenieus fraudesysteem waarbij hij aan investeerders grote opbrengsten beloofde – 50 procent op 45 dagen en 100 procent op 90 dagen – op basis van het geld dat hij van nieuwe investeerders aantrok. Toen er enige argwaan kwam en meer investeerders de hun beloofde opbrengst opeisten, zakte de constructie natuurlijk als een kaartenhuisje in elkaar. Charles Ponzi draaide langdurig de gevangenis in. Nog niet zo lang geleden haalde Bernie Madoff de mosterd bij Ponzi om zijn monsterfraude te organiseren.

De harde realiteit

Mario Blejer geeft aan dat er één groot verschil bestaat tussen het eurocrisisbeleid en de constructies van Ponzi en Madoff. Mario Blejer: “De Europese piramide kan veel verder opzwellen dan een Ponzi-schema, omdat ze opgetrokken wordt met publiek geld. Uiteindelijk krijgen de belastingbetalers de rekening gepresenteerd. En niet alleen de Europese, want via de engagementen van het IMF zullen alle belastingbetalers, waar ook ter wereld, mee opdraaien. Ponzi en Madoff bouwden hun piramides met privégeld. Zodra hun ‘investeerders’ afhaakten, gingen de constructies onverbiddelijk tegen de vlakte. De limiet van een openbare Ponzi-constructie is veeleer van politieke aard. Hoewel het huidige beleid best nog een tijd kan doorgaan, worden de eerste tekenen van politiek verzet duidelijk zichtbaar. In landen als Duitsland, Nederland en Finland groeit de oppositie tegen het beleid elke dag, net als in de probleemlanden zelf trouwens. Het feit dat de Duitsers almaar herhalen dat de private obligatiehouders mee moeten betalen in een herstructurering, is ook een duidelijk teken van politieke hoogspanning”.

Wat moet er dan gebeuren om de situatie opgeklaard te krijgen? Mario Blejer: “De realiteit onder ogen zien en ophouden met verbale gymnastiek om de dingen toch maar anders te benoemen dan wat ze echt zijn. Een default, een drastische combinatie van herschikking en kwijtschelding van schulden, van landen als Griekenland is onvermijdelijk. Zeker bij het IMF wéét iedereen dat ook. Uiteraard moeten die landen daarnaast doorgaan met structurele hervormings- en saneringsinspanningen. Maar hun schuldenberg is nooit terugbetaalbaar, ook niet na massale privatiseringen. De intrestlasten alleen al brengen deze landen in een helse vicieuze cirkel. Ik ben ervan overtuigd dat een snelle, ingrijpende en goed georganiseerde herstructurering het risico op uitbreiding van de crisis naar landen als Spanje verkleint.”

Wat leerde Mario Blejer van zijn Argentijnse ervaring met crisisbeheer? Mario Blejer: “De Argentijnse ervaring leert me over een default twee dingen. Eén: als het duidelijk is dat een ingrijpende schuldherstructurering er moet komen, doe het dan snel. Je verliest alleen maar met te wachten. Twee: doe het niet unilateraal, maar negotieer met de betrokken parijen. Op die manier voorkom je dat je land al te lang geen toegang krijgt tot de kapitaalmarkten. Maar de allerbelangrijkste les uit mijn ervaring in Argentinië en via het IMF ook in andere landen luidt: stop met de double talk en de gekrulde zinnen. Zeg waar het op staat en handel er ook naar.”

De noodzaak aan een snel en doortastend ingrijpen is in de eurozone nog groter omdat er niet meer gedevalueerd kan worden. Mario Blejer verwijst opnieuw naar zijn Argentijnse ervaring. “De default van Argentinië ging gepaard met een stevige devaluatie. Het concurrentievermogen van de Argentijnse economie werd zo in één klap hersteld en de inflatie die volgde uit de devaluatie vergemakkelijkte aanzienlijk de budgettaire sanering. Achteraf bleek dat drie maanden na ingreep de Argentijnse economie al weer groeide, en dat na ruim drie jaar van continue achteruitgang. Een devaluatie is voor Griekenland en de andere probleemlanden niet aan de orde. Ik denk trouwens dat het verlaten van de euro voor die landen niet echt een goede optie is. Maar dat kan bij blijvend fout beleid anders worden.”

JOHAN VAN OVERTVELDT

“Mijn belangrijkste les: stop met de double talk en de gekrulde zinnen. Zeg waar het op staat en handel er ook naar”