ESPERANTOLAND IN België

Moresnet is een Belgische tros huizen aan het drielandenpunt België-Nederland-Duitsland. Waar ooit de wieg stond van het non-ferrobedrijf Vieille Montagne (Altenberg), nu Umicore, werd op een haar na in 1908 het eerste en enige vrije en onafhankelijke Esperantoland gesticht.

Het Esperanto heeft de meest bevlogen volgelingen. Lezjer Zamenhof publiceerde in 1887 een onooglijke brochure over een nieuwe, door hem ontwikkelde wereldtaal: het Esperanto (zie een recente en boeiende geschiedenis van het Esperanto bij Marc van Oostendorp, ‘Een wereldtaal’, Athenaeum-Polak & Van Gennep, ISBN 90 253 3682 5). Op korte tijd verzamelde Zamenhof een groepje propagandisten en gelovigen dat democratisch was, excentriek, geheelonthouder, naaktloper, bewonderaar van Indiase wijzen, vegetarisch. Vandaag is het Esperanto – zoals het Globish – een verbruikstaal; de vredes- en mondialiseringsleer van Zamenhof legde de duimen voor de pragmatici en de vechters voor gelijke rechten.

In Brussel lobbyt een informatiecentrum van de Europese Esperantisten tegen de voorrechten van de ‘moedertaalsprekers’ van het Engels. Deze krijgen vrije baan bij de internationale instellingen, because, spreken Oxford-Engels. Dat Engels wordt de lingua franca van de Europese Unie, zeker sinds de uitbreiding van 1 mei 2004. Centraal-Europa liet het koloniserende Russisch varen, het Duits verzwakt zienderogen en het Engels, de hypertaal van het internationalisme, vult de vraag naar een bovennationaal communicatiemiddel.

In 1980 vergaderden Esperantojongeren van over heel de wereld in het Finse plaatsje Rauma. De Verklaring van Rauma gaf toe dat het geen zin had om tegen het Engels te blijven stoken. De Esperantisten moesten zich een andere identiteit aanmeten: die van een taal- en cultuurgemeenschap in diaspora zoals de joden of de zigeuners met hun aparte wijze van communiceren.

De Italiaanse ondertekenaar Giorgio Silfer ging het verst. Hij streefde naar de fantasienatie Esperantië, zonder land, met het Esperanto als voertaal en hijzelf als staatshoofd. Het plannetje van Silfer was een heruitgave van de oogmerken met Moresnet. De Duitse huisarts Wilhelm Molly wilde dat vlek omvormen tot een Esperantostaatje. Tussen 1814 en 1915 had Moresnet een aparte status. Het prutsdorpje was rijk aan mijnen – het Katanga van België – en na de val van Napoleon ruzieden Nederland en Duitsland over het bewind. De oplossing was dat Moresnet neutraal werd, de 250 inwoners zouden stateloos worden.

Dokter Molly was zeer geliefd, de informele overste van Moresnet en militant van het Esperanto. De neutraliteit van Moresnet leek hem een goed uitgangspunt om van de gemeente het thuisland te maken van de wereldwijde Esperantobeweging. Moresnet zou worden omgedoopt tot ‘Amikejo’ (vriendenplaats). In 1908 werd de landstichting aangekondigd, een nationaal lied op een tekst in het Esperanto klonk. De Eerste Wereldoorlog maakte een einde aan Neutraal Moresnet en de plannen voor Amikejo. Giorgio Silfer viste het volkslied van Amikejo op voor zijn Esperantië.