In deze rubriek stellen we een wetenschapper voor wiens werk belangrijk kan worden voor de economie. Hersenonderzoeker Pierre Vanderhaeghen is in de eerste plaats een topwetenschapper, maar hij houdt ook van zingen. Vorig jaar kreeg hij een prestigieuze Europese beurs van 2,5 miljoen euro van de European Research Council.
Waarom moet u deze wetenschapper kennen?
De Franstalige Pierre Vanderhaeghen (55) behoort tot het kruim van de Belgische wetenschappers. Hij werkt op de Leuvense Gasthuisbergcampus, waar hij het Laboratorium voor Stamcel- en Ontwikkelingsneurobiologie leidt, een onderdeel van het VIB-KU Leuven Centrum voor Hersenonderzoek. Ook aan de Franstalige ULB heeft hij een kleine onderzoeksgroep.
Na zijn geneeskundestudie en zijn doctoraat in Brussel trok Vanderhaeghen naar de Harvard Medical School in de Verenigde Staten. Hij keerde eerst terug naar Brussel, maar stapte in 2018 over naar het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB). “Ik kan daar meer samenwerkingen met andere hersenonderzoekers opzetten”, motiveert hij zijn keuze.
Waarover gaat het onderzoek?
Vanderhaeghen onderzoekt de evolutie van de hersenschors. Zo ontwikkelde hij een techniek om in stamcellen die zijn afgeleid van huidcellen, de ontwikkeling van hersencellen te onderzoeken. Dat gebeurt volledig in een petrischaaltje. Dat bleek een goed platform voor het onderzoek naar neurodegeneratieve ziekten zoals alzheimer en schizofrenie. Hij ontdekte genen die specifiek zijn voor de ontwikkeling van het menselijke brein. “We begrijpen de ontwikkeling nu beter, maar nieuwe diagnostische of therapeutische instrumenten ontwikkelen is niet ons terrein”, zegt hij.
Bovendien ontdekte Vanderhaeghen dat er een intrinsiek programma voor het aanmaken van onze neuronen bestaat, de intrinsieke coroticogenese. Bij een mens duurt de cognitieve ontwikkeling achttien jaar, terwijl dat bij andere zoogdieren slechts weken of maanden zijn. De algemene hypothese onder biologen is dat de langdurige blootstelling aan de omgeving tijdens dat cognitieve proces verklaart waarom onze hersenen zulke complexe computers zijn. Door experimenten met muizen toonde Vanderhaeghen aan dat dat ontwikkelingsproces vanuit de genen wordt aangestuurd. Er bestaat dus een intrinsieke klok of zandloper voor de ontwikkeling van onze hersenen.
Hoe groot is het internationale renommee?
In 2008 beleefde Vanderhaeghen met de intrinsieke corticogenese zijn eurekamoment. “De erkenning kwam er niet meteen”, blikt hij terug. “Maar dat vind ik goed: wetenschappers moeten sceptisch zijn.” Intussen geldt Vanderhaeghen als een van founding fathers van het moderne hersenonderzoek. Vorig jaar kreeg hij een prestigieuze Europese beurs van 2,5 miljoen euro van de European Research Council.
Zijn er economische toepassingen?
Vanderhaeghen is erg op basisonderzoek gericht. “Mijn passie is dingen proberen te begrijpen”, vertelt hij. “Daarom koos ik niet voor een bestaan als arts, maar voor een leven als onderzoeker.” Voorlopig zijn er geen spin-offs, maar dat wil niet zeggen dat een valorisatie van het onderzoek onmogelijk is. De technologie met de petrischaaltjes leidde wel tot industriële contracten voor de farma. Daar wordt de techniek nu massaal gebruikt. “Wij hadden een octrooi en zijn dus niet alle potentieel verloren. Ik had toen niet de tijd voor een spin-off en er waren in mijn omgeving niet genoeg impulsen om het te doen.”
Nu zou dat allicht anders lopen, zegt Vanderhaeghen. Niet alleen hij, ook het VIB heeft die ambitie. Allicht komt er dus op een dag wel een spin-off rond een recentere doorbraak. Zo heeft de groep die het zandlopermechanisme bij de ontwikkeling van onze hersenen onderzoekt twee octrooien. “We hebben een paar stoffen gevonden die de snelheid van de zandloper kunnen beïnvloeden”, vertelt hij. “We weten nog niet of dat mechanisme ook speelt in verouderingsprocessen. Als dat zo is, kun je de levensverwachting beïnvloeden.”
Waar haalt hij zijn motivatie?
Het tegenwicht voor zijn academische denkwerk vindt Vanderhaeghen in de muziek. “Ik zing in de coverband Fucking Comeback”, lacht hij. “We spelen rock uit de jaren negentig. Muziek is een passie en een uitlaatklep, maar ook een manier om met vrienden fijne momenten te beleven. Rock-‘n-roll is intens, maar hoeft niet volmaakt te zijn. In de wetenschap is dat helemaal anders: daar is geen ruimte voor compromissen.”
Ook dat nog
Nobelprijs. De Zweedse geneticus Scante Pääbo kreeg de Nobelprijs voor Geneeskunde. Hij is de grondlegger van de paleogenetica, die DNA van fossielen bestudeert. Pääbo wist in 2010 op die manier het genoom van de neanderthaler te reconstrueren. Daardoor weten we dat in de moderne homo sapiens nog altijd DNA van de uitgestorven neanderthalers te vinden is.
ERC. UGent-onderzoeker Mo Lamkanfi krijgt een ERC Proof of Concept Grant. Met die beurs wil hij nieuwe ontstekingsremmers identificeren. Die zouden kunnen dienen voor de behandeling van ziekten als jicht, atherosclerose, alzheimer, parkinson en MS.
Pipet 2022. Sibel Ügdüler (UGent) heeft de Eos Pipet 2022 gewonnen. Dat is een prijs voor beloftevolle wetenschappers van het wetenschapsmagazine Eos. Ze ontwikkelde een chemisch procedé om van gebruikte kunststof opnieuw volwaardige grondstoffen te maken.
Tandemzonnecellen. Onderzoekers van imec en de universiteiten van Eindhoven en Delft hebben een tandemzonnecel met een rendement van 30,1 procent gemaakt. Dat is het beste resultaat ooit van een zonnecel, waarvoor zowel siliciumtechnologie als de nieuwe perovskiet-zonnetechnologie is gebruikt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier