Epidemische inlichtingendienst

In juni 2011 herdenken we de 30ste verjaardag van de eerste aids-diagnose. Dat gaat gepaard met heel wat tandengeknars. Waarom hebben we nog altijd geen doeltreffend vaccin? Waarom neemt het aantal hiv-gevallen toe?

Tegelijk gedenkt een bescheiden maar toenemend aantal wetenschappers die verjaardag op een andere wijze. Ze stellen de vraag waarom juni 2011 de dertigste verjaardag van aids en niet de veertigste, vijftigste of zestigste is?

De aids-pandemie werd 100 jaar geleden in gang gezet toen een chimpanseevirus oversprong op een mens die in contact kwam met een besmet dier. Waarom duurde het 80 jaar voor we daar achter kwamen? Hadden we het kunnen stoppen voor het zich over heel de wereld verspreidde?

In de loop van 2011 vinden er virale uitbarstingen plaats in Afrika en Azië. Die ontstaan nadat virussen overlopen van dieren op mensen die zich bezighouden met jacht of landbouw of die werken op markten voor levende dieren. Minstens een van die uitbarstingen breidt zich uit tot buiten de stad waar ze ontstaan is. Ze veroorzaakt paniek, jaagt de aandelenbeurzen de stuipen op het lijf en ontketent een golf van mediabelangstelling.

Naarmate de uitbarstingen elkaar in 2011 opvolgen, beginnen de functionarissen ze anders te bekijken. Het idee dat we niet alleen moeten reageren op pandemieën, maar ze ook moeten kunnen voorspellen en voorkomen, zal de kleine groep van voorvechters overstijgen en een basisprincipe worden voor veel van de grootste landen en stichtingen in de wereld. Voorkomen is beter dan genezen.

Met de globalisering ontstaat één megapopulatie waarin steeds meer virussen de kans krijgen om te overleven en te gedijen. We raken ver verwijderd van de tijd dat de isolatie van dorpen een natuurlijke quarantaine vormde voor een ontluikende uitbarsting. Uit het standpunt van het virus is er één enkele mensenmassa die door luchtreizen nauw verbonden is en ruim voldoende ontvankelijke mensen bevat om het vuur van nieuwe plagen aan te wakkeren.

Gelukkig bespoedigt de globalisering ook de doorstroming van gezondheidsgegevens. In 2011 trekt het groeiende studiegebied van de digitale epidemiologie meer studenten, gezondheidsambtenaren en werkmiddelen aan dan ooit tevoren. Mensen die zich ergens ter wereld in een virushaard bevinden, kunnen met hun gsm’s verdachte sterfgevallen van mensen en dieren rapporteren. Die gegevens worden op het web gezet en vullen onmiddellijk de gegevens aan die van traditionele bewakingssystemen en elektronische medische dossiers komen. Organisaties zoals Google tasten de wereld af naar patronen en breiden voorspellingen van griepepidemieën uit naar andere besmettelijke aandoeningen. Een toenemend aantal creatieve knipperlichtsystemen begint informatie over ziekten in te zamelen die gevonden kan worden in sociale netwerken als Facebook en Twitter.

De ontdekking van nieuwe virussen leidt stilaan ook tot een nieuwe benadering in de laboratoria. Het langverwachte tijdperk van de single-molecule dna-sequencing neemt echt een aanvang dankzij machines, en met een beetje geluk verbetert ook de snelheid waarmee we onbekende virussen kunnen herkennen. Helemaal op het scherp van de snede zitten nieuwe studies over de evolutie van virussen en chips waarin piepkleine celculturen zitten die ons vermogen verbeteren om de virale ruis te filteren. Ze kunnen ook bepalen of een nieuw geïdentificeerde uitbarsting zich wereldwijd kan verspreiden of geleidelijk wegebt.

Met het steeds populairdere Silicon Valley-model voegen organisaties zoals de onze een heleboel gegevensbronnen samen en combineren laboresultaten van verafgelegen virale luisterposten met internationale nieuwsstromen, tekstboodschappen, sociale netwerken en zoekpatronen om zo een nieuwe vorm van epidemische inlichtingendienst in het leven te roepen.

2011 betekent het begin van de ontwikkeling van een wereldwijd immuunsysteem dat biologische dreigingen opspoort en aanpakt voor ze zich over de planeet verspreiden. Het duurt nog jaren voor zo’n systeem volledig uitgebouwd is, maar het kan alle pandemieverjaardagen naar de geschiedenisboeken verwijzen.

NATHAN WOLFE

2011 wordt het begin van een systeem dat virussen aanpakt voor ze zich over de planeet verspreiden.