“Elia staat vrije markt in de weg”

“Met de tanks erover.” Zo vat Steve Stevaert, de Vlaamse minister van Mobiliteit, Openbare Werken en Energie, zijn strategie samen om de Vlaamse energiemarkt te liberaliseren. Maar of het spoor moet worden geliberaliseerd, daar heeft de minister twijfels over.

In juli 2003 zal de hele Vlaamse elektriciteitsmarkt vrij zijn. “Geen enkel land of deelstaat liberaliseert zo snel als Vlaanderen, maar we zijn dan ook het laatst begonnen,” zegt Steve Stevaert, de Vlaamse SP.A-minister van Mobiliteit, Openbare Werken en Energie. Handig meegenomen is dat dankzij de liberalisering de federale bevoegdheid voor energie eigenlijk naar de gewesten verschuift. De prijzenpolitiek is immers een belangrijke federale materie, maar in een vrije markt bepaalt het spel van vraag en aanbod de prijzen. Stevaert mengt zich trouwens nu al graag in federale dossiers. Ging de minister met het uitdelen van gratis stroom zijn boekje niet te buiten?

“De Raad van State geeft mij gelijk. Gratis is geen prijsmechanisme,” zegt Steve Stevaert. Of het idee van de federale staatssecretaris van Energie Olivier Deleuze ( Ecolo) om schone lucht in Rusland te kopen om de Kyoto-afspraken te halen, dat ziet de minister niet zitten. “Verhandelbare emissierechten zijn een cynische vorm van kapitalisme. Of gaan we misschien bij de Bokassa‘s van de toekomst onze lucht kopen?” Ook de constructie rond Elia, de beheerder van het hoogspanningsnet die pas benoemd is door de federale regering, zit de minister niet lekker.

TRENDS. In juli 2003 is de Vlaamse elektriciteitsmarkt in theorie vrij. Zal er ook op het terrein iets van te merken zijn?

STEVE STEVAERT. “Het grootste struikelblok voor Vlaanderen is de organisatie van het hoogspanningsnet, dat zich op federaal niveau bevindt. Ik vrees dat een constructie als Elia, waarbij 70% van het net in handen van Electrabel blijft en 30% naar de gemeenten gaat, een echte liberalisering in de weg staat, omdat er geen vrije benutting van de beschikbare transportcapaciteit is. Het lijkt een contradictie, maar om veel concurrentie mogelijk te maken, is er soms veel overheid nodig. Elia zou voor 100% in handen van de overheid moeten komen. Goed georganiseerd toezicht volstaat niet. Dat is een theoretisch model, maar ik ben voor een praktisch model dat werkt.”

Is een volledige overname van Elia niet onbetaalbaar voor de gemeenten?

STEVAERT. “Dat is absolute onzin. De rendementen op het beheer van het net moeten niet superhoog zijn, maar kunnen makkelijk de kapitaalkosten dekken. De burgemeester van Hasselt zou namens zijn stad graag eigenaar van het hoogspanningsnet zijn. En dan kan je zorgen dat de markt echt vrij is. Er zijn voorbeelden in het buitenland waar men zei dat er geen capaciteit op het net was toen dat in handen van gemengde maatschappijen was. Toen het net overging in overheidshanden, bleek er wél capaciteit te zijn.”

Ook het distributienet blijft voor 30% in handen van Electrabel. Hebt u voldoende garanties dat het distributiebeheer onafhankelijk is?

STEVAERT. “Ik vind dat we al ver gegaan zijn, maar politiek krijg ik weinig steun om nog verder te gaan. Op het distributienet is er ook geen discussie over de beschikbare capaciteit. Daar spelen zich kleine veldslagen af, maar de oorlog wordt gevoerd op het hoogspanningsnet. Ten slotte is er ook de autonomie van de lokale besturen. Het is aan de gemeenten om te beslissen al dan niet verder te werken met Electrabel. Ik kan de gemeenten alleen de raad geven goed te onderhandelen over de waarde van de klanten. Daar hebben we de lijn duidelijk getrokken: de gemeenten zijn eigenaar van de klanten. Met dat geld kunnen ze nog meer van het net verwerven.”

De gemeenten houden een aandeel in de verkooporganisaties en hebben er dus belang bij dat hun burgers ofwel bij Electrabel blijven (in het geval van de gemengde intercommunales) of bij Luminus (in het geval van de zuivere intercommunales).

STEVAERT. “Hasselt koopt de stroom waar die het goedkoopst is, en dat is toevallig bij Luminus. Mocht de prijs gelijk zijn en ik moet daar als minister neutraal in zijn, dan zou ik toch liever hebben dat de klanten kochten bij de verkooporganisatie waarin de stad een belang heeft, in casu Luminus, want dan moeten ze minder belastingen betalen.”

Moeten de gemeenten niet zoveel mogelijk concurrentie organiseren om burgers de juiste elektriciteitsprijs te garanderen?

STEVAERT. “Tussen de verkooporganisaties zal er een stevige concurrentieslag ontstaan. Ik wil dat er concurrentie is. Dat Centrica, de Britse stroomverkoper die zich inkocht bij Luminus, op de markt verschijnt is een goede zaak. Maar evenzeer zal ik anderen langs de voordeur binnenlaten.”

De gemeenten vrezen dat de liberalisering hen een financiële kater zal bezorgen. In welke mate kan de geplande wegenisheffing voor soelaas zorgen?

STEVAERT. “De kleine winkelier moet betalen omdat hij zijn fruit op de stoep zet, waarom zouden de grote jongens dan niet betalen omdat ze de Vlaamse ondergrond gebruiken met alle kosten die ze veroorzaken? We zullen zien wat daar de opbrengst van is, en dat lijkt me een correcte financiering van de gemeenten. Van mij mag die een belangrijk gedeelte van de vroegere inkomsten uit energie compenseren. Bovendien, de gemeenten die hun net volledig in eigen handen hebben en zorgen dat ze in een verkooporganisatie zitten die goed draait, of die hun aandeel erin voor heel veel geld verkopen, én inkomsten krijgen uit de wegenisheffing, die hebben weinig te vrezen. Ik weet niet of Hasselt op termijn gaat verliezen aan de liberalisering.”

Mobiliteit is een ander thema. Het Vlaams Economisch Verbond zegt dat het grootste deel van de middelen voor het Mobiliteitsplan Vlaanderen uit de federale pot moeten komen.

STEVAERT. “Dat klopt, maar ook de federale pot wordt voor een groot deel door Vlaanderen gevuld. Bij een ongewijzigd beleid is er in vijf jaar tijd een toename geweest van het budget Verkeer met 1,75 miljard euro. Het Vlaamse Mobiliteitsplan kost 3 tot 3,7 miljard euro. Dat geld zal er zijn.”

Een van de prioriteiten die de meerderheidspartijen uit het Mobiliteitsplan distilleerden, is de regionalisering van het spoorvervoer.

STEVAERT. “Ik zou graag de baas van Etienne Schouppe zijn. Schouppe zou geen examen hoeven af te leggen en zou mogen blijven. Het spoor zal evolueren. Maar in plaats van de communautaire toer op te gaan, zullen zich diverse activiteiten met elk een eigen karakter ontwikkelen: het internationaal personenvervoer zal worden gefinancierd door internationaal kapitaal, het goederenvervoer is een aparte tak, net als het regionaal vervoer. Ik ben ervan overtuigd dat de infrastructuur van de overheid moet blijven, en dat een aantal zaken op het niveau van België moet worden geregeld. Regionalisering? Ja, maar pragmatisch. Als het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zelf zijn spoor moet verzorgen, dan wens ik u veel plezier. Trouwens, moet het spoor worden geliberaliseerd?”

Een andere regionalisatie is SN Brussels Airlines. Het Brussels en Waals Gewest hebben aandelenopties gekregen in Biac, de beheerder van de luchthaven van Zaventem, en na achttien maanden kunnen ze hun aandelen SN Brussels Airlines omruilen in Biac. Vlaanderen valt dan uit de boot.

STEVAERT. “Ik ben erg gelukkig dat Wallonië en Brussel die aandelen hebben gekocht. Zij hebben gezorgd voor een regionalisering van de luchthaven. Want iedereen vergeet blijkbaar dat Biac naar de beurs wil. Zelfs als het politiek haalbaar en wenselijk zou zijn om Vlaanderen uit Biac te houden, dan nog kan niemand mij verhinderen op de beurs aandelen te kopen. De dag dat Vlaanderen dat doet, stijgt de waarde van die aandelen. En al klopt het hart Franstalig, toch is dat de eerste bekommernis van de haute finance. En hoelang blijft het voor het Waals Gewest, dat met Charleroi Zaventem wil beconcurreren, interessant om op die manier aan kapitaalvernietiging te doen?”

Daan Killemaes, Luc Huysmans [{ssquf}]

“Ik zou graag de baas van Etienne Schouppe zijn. Schouppe zou geen examen hoeven af te leggen en zou mogen blijven.”