Elia heeft honger

Crisis? Elia, de beheerder van het Belgische hoogspanningsnet, heeft er weinig last van. De overname van het Oost-Duitse net 50Hertz Transmission moet de groep meer gewicht geven in Europa.

Hoogspanning? Nee, dat was niet wat het aandeel Elia bij de meeste analisten spontaan opriep. Een beurskoers die, crisis of geen crisis, het afgelopen jaar rustig kabbelde tussen 24 en 28 euro; een activiteit met een gereguleerde nettowinst; het kapitaal stevig verankerd bij de gemeenten en Electrabel, die zichzelf en de belegger elk jaar een mooi dividend uitkeerden. Kortom, een goedehuisvaderaandeel pur sang.

Maar tegenwoordig heeft Elia honger. Algemeen directeur Daniël Dobbeni ziet de eengemaakte Europese elektriciteitsmarkt met rasse schreden naderen: de hoogspanningsnetwerken raken steeds meer geïntegreerd. Zin om rustig aan de zijlijn te wachten, heeft hij niet. “Het is eten of gegeten worden”, oordeelt analist Dieter Furniere van KBC Securities. “Ofwel wordt Elia op termijn een overnameprooi, ofwel trekt het zelf de stoute schoenen aan.”

In een persbericht van het midden van januari bevestigde Elia dat het zijn vizier heeft gericht op 50Hertz Transmission. De eigenaar, het Zweedse Vattenfall, is op zoek naar kapitaal om de 7,8 miljard euro zware overname van het Nederlandse energiebedrijf Nuon te kunnen verwerken. Voor 800 miljoen euro kan Elia in omvang verdubbelen. Daarmee zou het de op drie na grootste stroomnetbeheerder worden in Europa, weliswaar op ruime afstand van het Franse RTE, het Britse National Grid en Terna uit Italië.

Een flink bedrag, maar toch is het risicoprofiel van de operatie niet echt groot, oordeelt Furniere. “Beide bedrijven voeren dezelfde activiteit uit, met rendementen die in Duitsland zelfs nog iets groter zijn dan hier.” Tegelijk diversifieert de netbeheerder ook het wetgevende risico: nu legt de federale energieregulator CREG nagenoeg alle inkomsten van Elia vast. Als de overname doorgaat, schuift ook de Duitse regulator Bundesnetz- agentur (BNetzA) mee aan tafel.

Elia bezit in België het volledige net op zeer hoge spanning (150 tot 380 kilovolt) en ongeveer 94 procent van het net onder een spanning van 30 tot 70 kilovolt. In totaal goed voor 8412 kilometer hoogspanningslijnen, waarvan 2767 kilometer ondergronds. 50Hertz beheert een stroomnet van 9700 kilometer in Oost-Duitsland. Naar verluidt verkeert dat in prima staat omdat het na de Duitse hereniging werd gemoderniseerd. Tot 2008 werd het bedrijf met een boekhoudkundig verlies opgezadeld door het moederbedrijf, maar vorig jaar draaide het break-even, en verwachtte het management dat de volgende drie jaar met winst zouden worden afgesloten.

Belgen en Nederlanders op het overnamepad

50Hertz zal niet het eerste netwerk zijn dat in buitenlandse handen overgaat. Het Nederlandse TenneT kocht in december voor 1,1 miljard Transpower Stromübertragung van het Duitse E.ON. Met 10.700 kilometer is dat maar liefst drie keer groter dan TenneT zelf. Dat precies twee Benelux-ondernemingen de eerste stappen doen in de Europese consolidatiedans, is volgens Elia-woordvoerster Lise Mulpas niet zo onlogisch als het lijkt. “Het zijn twee landen waar de unbundling, het uit elkaar halen van productie en transport van elektriciteit, het verst is gevorderd”, weet ze.

Dat ontdubbelingsproces, een vraag van de Europese Commissie, moet de liberalisering van de Europese stroommarkt versnellen. In veel landen is er echter nog flink wat werk aan de winkel. Mulpas: “RTE is nog een volle dochter van Electricité de France. In Duitsland is RWE Netz ook nog maar net afgesplitst. Wij zijn al sinds 2001 een onafhankelijk bedrijf.” Dat lijkt nu een extra troef, want Vattenfall heeft verscheidene productiesites in Oost-Duitsland. De Zweden hebben weinig zin om afhankelijk te zijn van een concurrent voor het transport van hun elektriciteit. Ten opzichte van puur financiële spelers – een eerste bod door een consortium onder leiding van Goldman Sachs werd door Vattenfall verworpen – heeft Elia dan weer het voordeel van zijn sectorkennis.

Als financiële partner voor Elia wordt vooral de naam van het Australische investeringsfonds Industry Funds Management geciteerd. Dat fonds zou voor 40 procent participeren, maar zijn belang later kunnen optrekken tot 49,5 procent. Als dat niet doorgaat, heeft Elia een plan B achter de hand. Daarbij zou volgens De Standaard het Zweedse Vattenfall nog 25 procent aanhouden, terwijl een consortium rond DG Infra+, een fonds van Dexia en Gimv, voor zowat 16 procent zou participeren.

Zelf zou Elia zijn deel van de middelen ophalen via een kapitaalverhoging van naar verluidt 250 miljoen tot 300 miljoen euro. Publi-T, het investeringsvehikel van de gemeenten, heeft al aangegeven zijn belang zeker niet te willen laten verwateren. Maar daarbuiten liggen eigenlijk alle opties nog open. Afhankelijk van de verkoop van de Electrabel-aandelen, kan er meer of minder dan proportioneel worden ingeschreven.

En hoewel een nieuwe kapitaaloperatie zeker niet de bedoeling is, zal Elia waarschijnlijk nog even hongerig blijven naar vers geld. Zowel in België als in Duitsland staan immers nog een pak investeringen op stapel. In ons land moeten de windmolenparken op zee op het stroomnet worden aangesloten. Dat is evenzeer het geval voor de vele geplande zeewindparken in de Baltische Zee, en andere hernieuwbare-energieprojecten. Bij 50Hertz staan er ten slotte ook nog nieuwe hoogspanningslijnen naar Beieren en Hamburg op stapel, en zijn er ten noorden van Berlijn grote infrastructuurwerken nodig. Die investeringen bedragen een veelvoud van de overnameprijs.

Prijsverhogingen op komst

Dat doet sommige waarnemers huiveren. Energie-expert André Jurres van het hernieuwbare-energiebedrijf NPG Energy ziet de bui al hangen. “In Nederland zijn de eerste prijsverhogingen door TenneT al aangekondigd. In ieder geval kun je je al afvragen of een bedrijf dat een natuurlijk monopolie heeft gekregen, zijn winsten moet gebruiken om in het buitenland op overnamepad te gaan. Hoe groot zijn de risico’s? Wat is de goodwill? Kijk naar de brutomarge van Elia: 30 à 40 procent, vergelijkbaar met Microsoft of Proximus. Dat wil zeggen dat we met z’n allen te veel betalen voor ons transportnet. Ik kan begrijpen dat nieuwe investeringen geld kosten, maar het enige wat nooit wordt aangepast, is de jaarlijkse winst. Zelfs daar zou ik mee kunnen leven, maar dan moet er transparantie zijn: waar gaat dat geld naartoe? Nu is de regelgever niet in staat om zo’n totale audit te doen.”

Marc Leemans, analist van Degroof Corporate Finance, relativeert echter het belang van die brutomarge. “De billijke vergoeding van Elia wordt berekend op zijn regulated asset base. Dat is het geheel aan activa dat in aanmerking komt voor het berekenen van de gereguleerde tarieven van de transport- en distributienetbeheerders. Daarbovenop komen de kapitaalkosten, en zo werken ze naar hun nettowinst. In feite is het een asset company, die je eerder moet vergelijken met een vastgoedbevak dan met een software- of telecombedrijf. De brutomarge op omzet loopt bij een vastgoedbedrijf soms op tot 80 of 90 procent.”

Dat de aankoop de Belgische tarieven omhoog zou jagen, wordt trouwens in alle toonaarden ontkend. “Wij hebben al jaren discussies bij Fluxys over de winsten en kosten van zijn niet-gereguleerde activiteiten. Die ervaring zullen wij benutten om alert te blijven voor het vermijden van impact op de gereguleerde activiteiten en de eindgebruikers in ons land”, maakt woordvoerder Laurent Jacquet van de energieregulator Creg zich sterk. Hij wijst er overigens op dat tussen 2002 en 2008 de transporttarieven met ongeveer 40 procent zijn gedaald, ook al bedraagt het aandeel van Elia in de stroomfactuur amper 4 procent.

De Duitse activiteiten zouden onze stroomfactuur niet mogen verzwaren. Leemans: “De winsten die Elia haalt uit de energiebeurs Belpex, HGRT en andere niet-gereguleerde projecten gaan voor 60 procent naar de aandeelhouder, en voor 40 procent naar de Belgische tarieven. Maar de negatieve resultaten zijn wel voor rekening van de aandeelhouder.”

Het dreigen daarentegen de zeewindmolens te zijn die de stroomfactuur kunnen verzwaren. La Libre Belgique kon een studie van de Creg inkijken, waaruit moet blijken dat de zeewindmolenparken Elia, en dus de gebruiker, meer dan 100 miljoen euro kunnen kosten. Dit omdat de regionale regeringen de groenestroomcertificaten van de windturbines op zee niet erkennen, omdat ze vrezen dat de markt hierdoor wordt overspoeld. Gevolg: Elia, dat verplicht is ze op te kopen van de producenten, blijft er voorlopig mee zitten, en kan uiteindelijk weinig anders dan die kosten doorrekenen aan de consument.

Voor buitenstaanders blijft het in elk geval een vreemde operatie: twee netwerken die fysiek niet zijn verbonden, en dus valt er weinig synergie te rapen. Toch is die er wel, meent woordvoerster Mulpas. “Het net van Vattenfall heeft bijvoorbeeld al ervaring met de aansluiting van windturbineparken op zee. Van die kennis kunnen wij gebruikmaken.” Daarnaast zou de overname de bevoorradingszekerheid moeten verhogen. Als netbeheerders in meerdere landen actief zijn, hebben ze immers een beter zicht op de Europese stroomvoorziening, en kunnen ze sneller ingrijpen bij stroompannes.

Ook verwijst ze naar het investeringsplan dat de Europese organisatie van netwerkbeheerders Entso-E, waarvan Elia-topman Dobbeni overigens voorzitter is, begin maart lanceerde. De organisatie somde daarin 500 investeringsprojecten op, goed voor 18.700 kilometer nieuwe transmissielijnen in 34 landen. Kostprijs voor de komende vijf jaar: tussen de 23 en 28 miljard euro.

Het plan is niet bindend, maar naar alle verwachting neemt Europa het grotendeels over. Er zijn immers niet veel alternatieven als de Europese Commissie tegen 2020 de doelstellingen van haar Klimaatpan wil halen. Een ring van windmolenparken van de Baltische Zee over het Verenigd Koninkrijk en de Spaanse kusten, de European Offshore Backbone, wordt daarbij cruciaal geacht. “En dan zou Elia een prima positie kunnen innemen, doordat het zowel in de Noordzee als in de Baltische Zee aanwezig is”, meent Mulpas.

Door Luc Huysmans

Voor 800 miljoen euro kan Elia in omvang verdubbelen. Daarmee wordt het de vierde stroomnetbeheerder in Europa.

Hoewel een nieuwe kapitaaloperatie zeker niet de bedoeling is, zal Elia waarschijnlijk nog even hongerig blijven naar vers geld.