Mars One zou de eerste kolonisten neerzetten op Mars. De missie moest het grootste media-event aller tijden worden. Maar het is twijfelachtig of ze ooit van de grond komt, stelt de Nederlandse journalist Joris van Casteren, die een boek schreef over het project.
De temperatuur kan er dalen tot -140 graden. De dampkring is ijl en giftig. Er is water, maar dat zit bevroren in de ondergrond. Er woeden vernietigende stofstormen en de kosmische straling is dodelijk voor de mens. Toch is een wedren aan de gang om de eerste bemande vlucht naar Mars te sturen. De NASA, die verantwoordelijk is voor het Amerikaanse ruimtevaartprogramma, verwacht dat ze de eerste mens ergens in de jaren 2030 naar de planeet kan brengen. Er zijn concurrenten die nog sneller willen zijn. In Rusland, China en Europa worden daarvoor plannen gemaakt, en ook superrijke ondernemers – onder wie Richard Branson en Jeff Bezos, de stichters van Virgin en Amazon – hebben hun zinnen op Marsreizen gezet.
Elon Musk – de oprichter van het ruimtevaartbedrijf SpaceX en ook bekend van Tesla en PayPal – wil tegen 2024 een kleine kolonie neerzetten op de rode planeet. Als het van hem afhangt, woont tegen 2100 een miljoen mensen op Mars. De mensheid staat voor een fundamentele keuze, weet Musk: ofwel blijven we op aarde tot de planeet onbewoonbaar wordt en gaan we mee ten onder, ofwel worden we een interplanetaire soort.
Het project dat de voorbije jaren de meeste media-aandacht kreeg, is Mars One, een privé-initiatief van de Nederlanders Bas Lansdorp, een voormalige ondernemer in windenergie, en Arno Wielders, een medewerker van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Zij wilden tegen 2023 vier mensen van vier continenten verhuizen naar Mars. Elke twee jaar moesten er vier pioniers bij komen, zodat op termijn een kolonie ontstaat op de planeet. Lansdorp en Wielders zouden niet alleen zorgen voor de meest grandioze technologische prestatie van de mensheid, maar ook voor de grootste televisieshow aller tijden.
Dat die missie echt van de grond komt, is erg twijfelachtig. Tot die vaststelling komt de Nederlandse journalist Joris van Casteren in een boek over Mars One. Hij sprak met de oprichters, Marsfanaten en kandidaat-kolonisten. “Het mag duidelijk zijn dat Lansdorp de nieuwe Columbus niet is”, schrijft Van Casteren.
Mars zonder retour
Eind mei 2012 stuurden Lansdorp en Wielders een in het Engels opgesteld persbericht de wereld in. “Mars One vestigt mensen op Mars in 2023”, stond erboven. Het plan was dat onbemande ruimteschepen eerst zes woonmodules naar de planeet zouden brengen, die daar worden opgebouwd door robots. Na hun aankomst moeten de kolonisten de basis uitbreiden met opblaasbare modules, die vijf meter diep worden ingegraven, als bescherming tegen de straling. Ze moeten water en zuurstof uit de bodem halen en hun eigen voedsel produceren. Hun energie wekken ze op met zonnepanelen.
Mars One maakte zich sterk dat het contact had gelegd “met een aantal grote ruimtevaartbedrijven, die samen alle vereiste onderdelen kunnen leveren”. Zo kon het rekenen op de Falcon Heavy-raket van SpaceX om naar Mars te vliegen. Vier gezaghebbende ‘ambassadeurs’ steunden het project, onder wie de Nederlandse natuurkundige en Nobelprijswinnaar Gerard ‘t Hooft. De missie zou “vast en zeker” slagen, verzekerde ‘t Hooft.
De NASA schat de kosten voor haar Marsexpeditie op 60 à 80 miljard dollar. Mars One had slechts 5 miljard dollar nodig. Dat komt omdat de NASA ervan uitgaat dat haar astronauten naar de aarde terugkeren. De kolonisten van Mars One daarentegen schepen in voor een enkele reis en brengen de rest van hun leven door op de planeet. “Mensen in leven houden op Mars is eenvoudiger en veiliger dan de astronauten terug te laten keren naar de aarde”, stelt het persbericht. “Daarnaast zijn er heel veel mensen die graag naar Mars zouden willen verhuizen.”
Aspirant-Marspioniers konden van april tot augustus 2013 hun kandidatuur indienen bij de organisatie. Na die deadline maakte Mars One trots bekend dat 202.586 kandidaten uit meer dan honderdveertig landen zich hadden aangemeld. Er zouden vier selectierondes volgen om uiteindelijk twaalf teams van vier personen samen te stellen. Het beste viertal gaat naar Mars. De Oostenrijker dr. Norbert Kraft, die eerder onder meer voor de NASA astronauten had aangeworven, kiest de kandidaten. Een missie naar Mars is riskant, beseffen de initiatiefnemers, maar poolexpedities, bergbeklimmen en parachutespringen zijn dat ook. “Het leven is één groot risico, een soort uitgestelde zelfmoord”, zegt Lansdorp.
Slim City
Vijf bedrijven waren bereid de onderneming te steunen, waaronder een notariskantoor in Amersfoort. Ze zijn de eerste leden van de Mars One Business Club. “Het zou geweldig zijn als figuren als Bill Gates en Carlos Slim meededen”, mijmert Lansdorp. De vestiging op Mars zou dan ‘Gatesville’ of ‘Slim City’ kunnen heten. Maar de financiering is verzekerd, verzekerden de initiatiefnemers. Daarvoor moest Mars One-ambassadeur Paul Römer zorgen, de bedenker van Big Brother, het populaire tv-format waarbij mensen honderd dagen worden opgesloten en de hele dag gefilmd.
Het publiek zou de Marsmissie live kunnen volgen: de selectie van de kandidaten, hun opleiding, de reis naar Mars en het wedervaren van de kolonisten op de planeet. Media hebben behoefte aan content op allerlei platforms, legt Römer uit. Dit project is “pure content, de hele dag door. Iedereen wil weten hoe het met deze vier mensen op Mars gaat. Gaat het goed, gaat het mis? Je zit te wachten op rampen.”
Römer rekent op een doelpubliek van 100 miljoen mensen. Die wil hij 1 euro per maand laten betalen om het programma te kunnen zien. “En hopla: de hele Marsmissie is al vijfentwintig keer gefinancierd.” In dat bedrag zijn de mogelijke reclame-inkomsten niet eens meegerekend.
Nieuwe wereld
Mars One kreeg hopen kritiek omdat de Marsreizigers niet naar de aarde kunnen terugkeren en de hele onderneming wordt gefinancierd door een realityshow. Bovendien werd het leven van de kandidaten door elkaar gegooid, ook al staat het niet vast dat ze naar Mars kunnen vertrekken. Heel wat mensen zagen de relatie met hun partner, hun kinderen of hun ouders op de klippen lopen, nadat ze zich hadden aangemeld. Alle ethische bezwaren daartegen wuiven de organisatoren weg. “Ik dwing niemand om mee te doen, ze willen het zelf”, reageert Lansdorp. Hij vreest ook niet dat de kolonisten zich zullen vervelen op Mars, zoals de criticasters denken. “Ze bevinden zich op de spannendste plek ooit!” Lansdorp en Wielders zien zichzelf niet vertrekken naar Mars. Zij mogen niet van hun vriendin.
Een kolonie op Mars stichten is een noodzaak, vinden heel wat aspirant-pioniers met wie Van Casteren heeft gepraat. Mars moet een back-up zijn voor als het op aarde verkeerd loopt. “We brengen ons leven naar Mars om als soort te kunnen voortbestaan”, legt de Brit Ryan MacDonald uit, die zich kandidaat stelde op zijn negentiende verjaardag. “Een asteroïde of komeet die onze planeet ramt, dat is het werkelijke gevaar”, meent Wielders. “Op hoe meer planeten we zitten, hoe beter het is.” ‘Risicospreiding’ noemt hij dat.
Veel kandidaat-kolonisten willen op Mars een volmaakte samenleving opbouwen, die de mensen op aarde tot voorbeeld kan dienen. “Als er soortgenoten op Mars leven, maakt dat de mensheid nederig”, filosofeert Bas Lansdorp. “Wellicht betekent dat het einde van talloze zinloze conflicten.” Er is geen blauwdruk van hoe die nieuwe wereld er moet uitzien. De Belgische Amerikaan Bradley Moore, die de derde ronde haalt en even een Bekende Vlaming wordt, droomt van een levendige holebi- en transgendergemeenschap op Mars. De Russische kandidate Anastasiya Stepanova ziet dat anders: “Voor dat soort mensen is in het programma geen plaats.”
Voor Wielders is een betere wereld niet de belangrijkste zorg. “Dat er vier mensen van vier continenten meegaan, heeft vooral te maken met het tv-format. Dat is belangrijk voor het terugverdienmodel.”
Doodlopend straatje
Gaandeweg wordt het Van Casteren duidelijk dat Mars One een doodlopend straatje is. Op ruimtevaartwebsites als Space.com neemt de kritiek op de missie toe. Het prestigieuze Massachusetts Institute of Technology (MIT) uit twijfels over de technische haalbaarheid van de onderneming. Een Australische journaliste ontdekt dat er helemaal geen contractuele afspraken met SpaceX zijn gemaakt om de Falcon Heavy-raket te gebruiken voor de vlucht naar Mars. Ambassadeur Gerard ‘t Hooft bedenkt zich. In de Britse krant The Guardian noemt hij het project “onrealistisch”.
De Canadese natuurkundige dr. James R. Cass onthult aan Van Casteren dat zich helemaal geen 202.586 kandidaten hebben opgegeven. Slechts vierduizend mensen hebben het aanmeldformulier volledig ingevuld en het inschrijvingsgeld betaald. De organisatie krijgt ook haar financiering niet op orde. Van de vijf leden van de Mars One Business Club heeft er slechts één een bedrag gestort: 1000 euro. Lansdorp maakt bekend dat hij onderhandelt met een oliesjeik in de Verenigde Arabische Emiraten, al heeft een raad van islamitische geestelijken in dat land eerder een fatwa afgekondigd tegen Mars One, omdat de missie neerkomt op zelfmoord. Of die gesprekken iets hebben opgeleverd, blijft in het duister.
Aanvankelijk zouden de eerste kolonisten in 2023 vertrekken, maar dat is uitgesteld tot 2027, en misschien zelfs tot 2029. Ook de selectie van de teams loopt niet volgens plan, temeer omdat steeds meer kandidaten hun vertrouwen verliezen en afhaken. Gelukkig komt er soms nog eens goed nieuws. Zo bracht de kledinglijn van de Zweedse tennisster Björn Borg vorig jaar met haar zomercollectie een eerbetoon aan Mars One. “Met deze nieuwe collectie zal Björn Borg zijn doelgroep enthousiast maken voor de bemande ruimtevaart”, hield Lansdorp zich sterk in de nieuwsbrief van Mars One. Maar dat hij daar nog een rol in speelt, zou wel een verrassing zijn.
Joris van Casteren, Mensen op Mars. Relaas van een manmoedige poging, Prometheus, 334 blz., 19,95 euro.
WIM VER ELST
“Mensen in leven houden op Mars is eenvoudiger en veiliger dan de astronauten terug te laten keren naar de aarde”
“Als er soortgenoten op Mars leven, maakt dat de mensheid nederig. Wellicht betekent dat het einde van talloze zinloze conflicten”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier