“Eigenlijk is dit een milieubedrijf”

Niet meer dan een tennisveld, gevuld met 60 gele cirkels en daaronder kokers. Meer ruimte heeft Belgoprocess niet nodig om al het hoogradioactieve afval van België op te slaan. Maar het bedrijf wil meer doen. Het buitenland veroveren, bijvoorbeeld.

Voor u dit leest, even dit. Ja, Belgoprocess is nog altijd lid van het Nucleair Forum, bekend van zijn campagne om mensen te doen nadenken over kernenergie. Het lidgeld voor 2009 was al betaald. Maar de raad van bestuur heeft wel beslist het lidmaatschap niet te verlengen. Politieke druk, weet u wel. Vooral Groen! drong er bij de federale minister van Energie, Paul Magnette, op aan dat Belgoprocess uit het Nucleair Forum zou stappen, iets wat de onderzoeksinstellingen IRE en SCK weigerden te doen. Maar Belgoprocess is voor 100 procent een dochter van Niras, de Nationale Instelling voor Radioactief Afval en Verrijkte Splijtstoffen, en die wilde niet in een polemiek verzeild raken.

Dat Belgoprocess de overheid als aandeelhouder heeft, is in deze tijden geen voordeel. Het oprichtingskapitaal, 5,3 miljoen euro, werd destijds ter beschikking gesteld via een achtergestelde lening. In principe wordt zo’n lening zelden of nooit opgevraagd, maar op zoek naar middelen om de begroting op te smukken zijn alle beetjes goed, en dus heeft de ministerraad beslist dat geld terug te vragen. Niet dat dit Belgoprocess op korte termijn in de problemen brengt – er worden geen dividenden uitgekeerd – maar ideaal is het niet , en het belemmert mogelijke groei.

Belgoprocess beschouwt zich immers in de eerste plaats als een nv, een bedrijf dus. “Hoewel de overheid indirect onze aandeelhouder is, zijn wij eigenlijk geen overheidsinstelling. Wij dragen zorg voor alle nucleair afval, niet alleen voor dat van de kerncentrales, maar ook bijvoorbeeld voor het kernafval uit medische toepassingen”, meent algemeen directeur Walter Bogaerts. “We ontvangen geen subsidies, we opereren zoals een normale onderneming.”

Je bent jong en je wil wat

En die onderneming blaast vandaag vijfentwintig kaarsjes uit met een uitgebreid feestprogramma: een symposium in de Bibliothèque Solvay, een bezoek aan het stripmuseum en een bedrijfsbezoek op vrijdag. Op 29 november volgt deel twee van het feest. En zoals wel meer jongeren, vindt ook Belgoprocess dat het tijd is om zijn vleugels uit te slaan. De commerciële activiteiten vormen daartoe de aanzet. Het gaat vooral om projectwerk. Er is een joint venture met Atal om een verwerkingsinstallatie uit te baten in Hongkong, een order voor een verbrandingsoven in Oekraïne, en voor een nucleaire plasma-oven in Bulgarije, waar wordt samengewerkt met het Spaanse energiebedrijf Iberdrola.

Omdat de omzet progressief wordt geboekt, staan die activiteiten nu voor slechts 2 tot 3 miljoen van de 42 miljoen euro omzet. De raad van bestuur moet eerstdaags beslissen of ze in een spin-off worden ondergebracht. Wordt dat bedrijf dan wél lid van het Nucleair Forum? “Het zal aan de raad van bestuur van die spin-off zijn om daarover te beslissen, maar dat lijkt me niet onmogelijk”, monkelt Bogaerts. “We staan ook open voor andere partners, maar in een eerste fase willen we zeker de meerderheid behouden.”

Met spin-offs heeft Bogaerts ervaring. De in Geel geboren en getogen scheikundig ingenieur was als hoogleraar aan de KULeuven betrokken bij drie spin-offs. Metalogic, een bedrijf dat actief was in artificiële intelligentie bij materialen en corrosie, werd verkocht in 1999. Technologica was als adviesbureau in materialennetwerken betrokken bij de opstart van EuMaT, het Europees Technologieplatform voor Advanced Engineering Metals. Enkel bij de derde, EU-VRi, het Europees Virtueel Instituut voor Geïntegreerd Risicomanagement, dat vooral werkt voor olieraffinaderijen en chemische bedrijven, zit hij nog als adviseur in de raad van bestuur.

Vooral adjunct-algemeen-directeur Rik Vanbrabant, verantwoordelijk voor strategie en business development, buigt zich over de uitbouw van de commerciële activiteiten. Een eerste stap werd al gedaan: met het Amerikaans-Japanse Westinghouse werd een samenwerkingsakkoord getekend. Bovendien wordt veel verwacht van Saudi-Arabië. Belgoprocess voerde er al voorstudies uit voor een bergingsinstallatie voor “NORM-afval”: de natuurlijke radioactieve verontreiniging die vrijkomt bij onder andere oliewinning. Nu is het Desselse bedrijf in de running voor een opdracht van 9 miljoen euro om de engineering en het design voor de installatie te doen. Verder liggen er visjes in de pan in Rusland, Slowakije, Bulgarije, Roemenië en andere landen waar wordt geprofiteerd van bilaterale akkoorden. “Nu is dat een paar manweken werk, en een omzet van een paar duizend euro. Maar die adviesopdrachten zijn wel strategisch belangrijk: je leert de context kennen, je voelt de noden van de klanten beter aan.”

Yes we did

Ook in zijn traditionele activiteiten gaat het Belgoprocess voor de wind. De omzet uit de opdrachten voor Niras steeg in 2008 met 2,5 miljoen euro. Zowat zeventig procent van dat takenpakket heeft te maken met het zogeheten nucleair passief: de ontmanteling van oude nucleaire sites, zoals die van Belgoprocess-voorloper Eurochemic, en een verouderde site van het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK). “Bij Eurochemic recycleren we meer dan 90 procent van de constructiematerialen. Dat is uniek. Bij zo’n project komen tal van problemen kijken, maar we doen dat heel bewust in België. Zodat we later kunnen zeggen: ” yes we did!” Uiteindelijk heeft België een hele traditie in burgerlijke kernenergie: splijtstof opwerken, verglazen, enzovoort: dat zijn procedés die hier zijn ontwikkeld.”

Mochten de Belgische kerncentrales ooit gesloten worden, dan zou dat in Dessel niet op gejuich worden onthaald. “Het betekent dat je geen of veel minder nieuwe kennis ontwikkelt. Bovendien moet je minstens vijf tot tien jaar wachten, en liefst nog langer, voor je aan de sanering kunt beginnen. Zelfs op korte termijn zou het voor ons dus niet positief zijn. Maar het zou veel beter zijn mocht de Belgische overheid een duidelijke langetermijnvisie ontwikkelen voor de hele kernenergiesector.”

Voor het nucleair passief betalen u en ik een bijdrage via de elektriciteitsrekening. Een deel daarvan komt, na passages via de energieregulator CREG en het Niras, terecht bij Belgoprocess. “Wij werken dus niet met overheidsgeld: wij worden betaald zoals elk dienstverlenend bedrijf.” Het saldo van de omzet komt van medische toepassingen, en van laboratoria of bedrijven als Janssen Pharmaceutica die isotopen gebruiken in hun geneeskundig onderzoek.

Groei in binnen- en buitenland, het klinkt als een goednieuwsshow. Ook het personeelsbestand klimt mee: zowat 290 mensen op de loonlijst, omgerekend zo’n 270 voltijdse equivalenten. Nochtans werd drie jaar geleden aangekondigd dat het bedrijf het na 2010 met 100 mensen minder zou moeten doen. Vanbrabant: “Dat cijfer was toen correct. Het was een prognose. Nu verwachten we ten vroegste in 2017 minder werk via Niras, al hangt veel af van het vijfjarenprogramma voor de periode 2014-2019. We verwachten ook bijkomende werkgelegenheid door onze deelname aan het Niras-oppervlaktebergingsproject in Dessel.”

Die vooruitzichten maken niet iedereen enthousiast: onlangs verwierp 97 procent van de werknemers een voorstel voor een nieuwe cao, volgens de vakbonden precies wegens de aanwervingspolitiek van het bedrijf.

Het milieu

Nochtans waait er sinds Bogaerts iets meer dan een jaar geleden aantrad als algemeen directeur, een nieuwe wind, met meer entrepreneurialspirit. “Vroeger waren we passief, werkten we op vraag van onze klanten”, herinnert Vanbrabant zich. Hij is samen met de directeur veiligheid de enige van de huidige zevenkoppige directieploeg die anderhalf jaar geleden al in functie was. “Nu doen we aan prospectie: Oost-Europa, maar ook Italië, Schotland, Engeland… Daar is een kleine ploeg permanent mee bezig. De markt is zeer groot. Het probleem is dat we niet voldoende nucleaire ingenieurs vinden. Al moet ik zeggen dat we door de economische crisis enkele zeer goede medewerkers hebben kunnen aantrekken.”

Bogaerts wijst op de bewuste herpositionering als een hoogtechnologische onderneming. “Wij zijn geen bedrijf in afbouw, maar een kennis- en engineeringcentrum, ook in milieu. Wij meten ons eigenlijk liever met andere milieubedrijven. Ik weet dat sommige buurtbewoners moeite hebben om het te geloven, maar de Molse Nete, waar wij een deel van ons afvalwater in lozen, is zuiverder voorbij dan vóór ons lozingspunt. Ik kan het weten: ik woon er vlakbij.”

De Belgoprocess-topmannen tronen ons mee naar de ruimte waar het hoogradioactieve afval dat België sinds 1984 produceerde, wordt verzameld. Op de vierde verdieping van een hoge opslagbunker zien we 60 gele deksels, boven kokers waar tot tien ronde afvalcontainers in kunnen worden gestockeerd. De radioactieve straling in de ruimte bedraagt amper een halve millisievert (mSv) per jaar, terwijl de wettelijke norm twintig is. “Vergelijk het met de natuur. In de Kempen bedraagt de dosis radioactiviteit die je in een jaar oploopt door natuurlijke achtergrondstraling twee tot drie mSv, in het Leuvense vijf tot zes en in de Ardennen acht tot tien.”

Bogaerts en Vanbrabant verwachten ook groei te realiseren door een intensere samenwerking met het SCK. “Als je spreekt over de langetermijnverwerking van nucleair afval, dan is het Myrrha-project (een onderzoeksreactor voor kernreactoren van de vierde generatie, die vanaf ongeveer 2045 minder afval moeten genereren) een van dé sleutels in het onderzoek naar die oplossingen.”

“Eigenlijk moeten we op termijn evolueren naar een soort Nuclear Technology Valley”, vult Vanbrabant aan. Dat de gemeente Dessel ermee instemde om een bergingsinstallatie voor het nucleair afval op haar grondgebied toe te laten, speelt daarbij een belangrijke rol. De vergunningsaanvraag loopt. Daar komt heel wat bij kijken. Er komen nieuwe kades aan het Kempisch kanaal, een betonfabriek voor de caissons van de afvalvaten, installaties voor de definitieve berging, en – niet onbelangrijk – een communicatiecentrum. “Noem het een soort Isotopolis: iets als Technopolis, waar ook allerlei activiteiten kunnen plaatsvinden.”

“We willen aan de bron liggen van een nieuwe dynamiek”, kondigt Bogaerts aan. “Het nucleaire is in de Kempen geaccepteerd als een bron van welvaart en werkgelegenheid. Voor de generatie van mijn ouders was werken bij ‘den Atoom’ heel logisch. Dat dreigde te verwateren, wat een verlies van ervaring en knowhow zou betekenen die we wereldwijd kunnen aanwenden. Wij zijn permanent bekommerd om het bewaren van de nucleaire kennis.”

Opinie

Myrrha, of de teloorgang van de Kempen, blz. 8

Door Luc Huysmans

“De kerncentrales sluiten, zou betekenen dat je geen of veel minder nieuwe kennis ontwikkelt”

“Het nucleaire is in de Kempen geaccepteerd als een bron van welvaart en werkgelegenheid”